Γιάννης Ιωαννίδης-Χατζηπαύλου

Ένας από τους κορυφαίους πρωταγωνιστές στην προπαρασκευή του Ένοπλου Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ στην Αθήνα ήταν ο κυπριακής καταγωγής γιατρός Γιάννης Ιωαννίδης-Χατζηπαύλου, ο ιδρυτής της φοιτητικής επαναστατικής οργάνωσης ΚΑΡΗ (Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες). Ο αείμνηστος Ιωαννίδης καταγόταν από τη Δρούσεια της Πάφου και ήταν μικρότερος αδελφός του εθνικού αγωνιστή Γεώργιου Χατζηπαύλου, δικηγόρου, βουλευτή και εκ των πρωταγωνιστών του Κινήματος των Οκτωβριανών της 12ης Οκτωβρίου του 1931. Για την εθνική του δράση ο Γεώργιος Χατζηπαύλου είχε εξοριστεί από την αποικιακή κυβέρνηση στην Αγγλία, αλλά αργότερα πήγε στην Αθήνα, όπου παρέμεινε, μέχρι που έληξε το διάταγμα της εξορίας του, μετά την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όταν ο Γιάννης Ιωαννίδης τέλειωσε τις σπουδές του στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι Βρετανοί απαγόρευσαν την είσοδό του στην Κύπρο κι έμεινε εξόριστος στην Αθήνα, όπου εξελίχθηκε σε κορυφαίο επιστήμονα του κλάδου του. Είχε προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην κοινωνία των Αθηνών, ως διευθυντής του Νοσοκομείου των Παίδων. Παράλληλα με την ιατρική, ο Ιωαννίδης ανέπτυξε και πλούσια εθνική και κοινωνική δράση. Ανήσυχος για την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο, τη γενέθλια γη του που στέναζε κάτω από τον βρετανικό ζυγό, χίλιες σκέψεις για την απελευθέρωσή της τον βασάνιζαν. Τελικά πείσθηκε ότι οι αχάριστοι προς την Ελλάδα Βρετανοί σύμμαχοι μόνο με ένοπλο αγώνα θα εξαναγκάζονταν να φύγουν από το ελληνικό νησί μας.Το 1953 ίδρυσε την επαναστατική οργάνωση ΚΑΡΗ (Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες), στην οποία στεγάστηκαν πατριώτες Κύπριοι φοιτητές που σπούδαζαν στην Αθήνα.

Στο σπίτι του Μίκη Παύλου Μελά

Για την προπαρασκευή της οργάνωσης αυτής ο Ιωαννίδης είχε μυστικές επαφές με πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες της Αθήνας, ανάμεσα στις οποίες ήταν και ο στρατηγός Μιχαήλ Μελάς, γιος του ήρωα Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και ανιψιός του εθναπόστολου Ίωνα Δραγούμη. Σε μιαν από τις συγκεντρώσεις των προσωπικοτήτων αυτών είχε την τιμή να παραστεί και ο μετέπειτα τομεάρχης της ΕΟΚΑ, Ρένος Κυριακίδης, αδελφός του ακατάβλητου μαχητή της Ένωσης, Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανού. Ο Κυριακίδης είχε συνοδεύσει τον Ιωαννίδη, όταν άρχισε να φουντώνει η σκέψη Κυπρίων φοιτητών στην Αθήνα για οργάνωση αντάρτικου στην Κύπρο και είχαν μιλήσει στον Ιωαννίδη για την παράτολμη σκέψη τους.

Όταν οι τρεις πρωτοετείς φοιτητές στην Αθήνα, Ρένος Κυριακίδης, Θάσος Σοφοκλέους και Πέτρος Στυλιανού, άρχισαν να σκέφτονται για επαναστατικό κίνημα στην Κύπρο, ενημέρωσαν και άλλους συμφοιτητές τους, οι οποίοι συμφώνησαν για αντάρτικο αγώνα στην Κύπρο και ανέθεσαν στον Ρένο να έρθει σ’ επαφή με τον Παπασταύρο, προκειμένου να τους συστήσει κάποιον φίλο του στρατιωτικό στην Αθήνα, για να τους βοηθήσει να εκπαιδευτούν στα όπλα, τις εκρηκτικές ύλες και τον ανταρτοπόλεμο. Πράγματι, μόλις κατέβηκε στην Κύπρο ο Ρένος συναντήθηκε με τον φλογερό Παπασταύρο και του μίλησε για την απόφαση των φοιτητών να εκπαιδευτούν στα όπλα και τον ανταρτοπόλεμο, για να έρθουν ν’αγωνιστούν για την απελευθέρωση της Κύπρου. Ο Παπασταύρος τού μίλησε για τον Ναύαρχο Καλιανέση και, όταν γύρισαν οι φοιτητές στην Αθήνα, η επιτροπή τους άρχισε επαφές με τον Ναύαρχο. Στην πορεία των επαφών, οι φοιτητές κατάλαβαν ότι ο Καλιανέσης δεν ήταν εκείνος που αναζητούσαν για ηγέτη τους και έπαψαν να έχουν οποιαδήποτε επαφή μαζί του.

Ο Ρένος ενημέρωσε τον Παπασταύρο για το ναυάγιο των επαφών με τον Καλιανέση, οπότε ο φλογερός ρασοφόρος τούς συνέστησε τον Ιωαννίδη, με τον οποίο είχε στο μεταξύ μιλήσει και δέχθηκε συγκινημένος να βοηθήσει. Θυμάται ο Ρένος για την πρώτη του συνάντηση με τον Ιωαννίδη: «Με δέχθηκε με ευγένεια και ενθουσιάστηκε από την απόφαση των φοιτητών. Με πήρε στο σπίτι του αείμνηστου Στρατηγού Μιχαήλ Μελά, γιου του ένδοξου ήρωα Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, του θρυλικού Μίκη Ζέζα. Εκεί ήταν συγκεντρωμένοι γνωστοί πατριώτες, απόστρατοι στρατηγοί και πολιτικοί παράγοντες. Συζητήθηκε η ιδέα ένοπλου αγώνα στην Κύπρο και υιοθετήθηκε απ’ όλους. Αποφασίζεται να συσταθεί η επαναστατική οργάνωση ΚΑΡΗ (Κύπριοι Αγωνιστές, Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες) και ανατίθεται η ηγεσία στον Ιωαννίδη. Μόλις γύρισα σπίτι από τη συνάντηση, κάλεσα τους στενούς φίλους μου, τους ενημέρωσα και από εκείνη τη στιγμή ιδρύθηκε ο πρώτος πυρήνας της οργάνωσης. Σε λίγες μέρες μυήσαμε και άλλους φοιτητές και άρχισε η εκπαίδευση στα όπλα και τις εκρηκτικές ύλες...».

Κύπριοι αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού εκπαιδεύουν μυστικά στην Αθήνα φοιτητές της ΚΑΡΗ

Στο μεταξύ, ο Ιωαννίδης, με τη βοήθεια και άλλων συνεργατών του, κινείτο στα παρασκήνια και ζητούσε από αξιωματικούς του Στρατού και άλλους εμπειρογνώμονες επί των εκρηκτικών υλών να αναλάβουν την εθνική αποστολή της εκπαίδευσης των φοιτητών. Γράφει σχετικά ο Ρένος Κυριακίδης: «Πρώτος εκπαιδευτής μας ήταν ο Γεώργιος Κοντόπουλος, υφηγητής τότε και καθηγητής αργότερα της Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος της Ακαδημίας, έφεδρος αξιωματικός του Μηχανικού. Ήταν ένας φλογερός πατριώτης, όλο φλόγα και καρδιά. Βασικό αξίωμα του υφηγητή εκπαιδευτή μας Κοντόπουλου ήταν: ‘‘Στα εκρηκτικά δεν επιτρέπεται λάθος’’. Με ένθεο ζήλο ο Κοντόπουλος εκπαιδεύει τους φοιτητές της ΚΑΡΗ στην κατασκευή και χρήση των εκρηκτικών υλών, διότι, ως έφεδρος αξιωματικός του Μηχανικού, γνώριζε την πολυτιμότατη αξία τους στον ανταρτοπόλεμο, για τον οποίο προετοιμαζόμασταν».

Παράλληλα, κυπριακής καταγωγής αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού - ο Ταξίαρχος τότε και μετέπειτα στρατηγός Μενέλαος Παντελίδης, που έγινε αργότερα ο πρώτος Αρχηγός του Κυπριακού Στρατού, οι λοχαγοί Σάββας Παπακυριακού - μετέπειτα περίφημος στρατηγός - Άθως Μυριανθόπουλος, αργότερα Συνταγματάρχης του Κυπριακού Στρατού, και άλλοι Ελλαδίτες, εκπαιδεύουν τους φοιτητές στη χρήση, λύση και συναρμολόγηση των όπλων, τα οποία εξασφάλιζαν, κάτω από άκρα μυστικότητα, από τις μονάδες όπου υπηρετούσαν.

Η εκπαίδευση γινόταν με άκρα μυστικότητα και εχεμύθεια στο σπίτι του Ιωαννίδη- Χατζηπαύλου στην οδό Σκουφά αριθμός 12, στο Κολωνάκι, και στα σπίτια άλλων συγγενικών ή οικογενειακών φίλων του Αρχηγού της ΚΑΡΗ, σε προάστια της ελληνικής πρωτεύουσας. Επίσης, ασφαλής τόπος εκπαίδευσης ήταν το σπίτι του εκπαιδευτή λοχαγού Σάββα Παπακυριακού, από τον Άγιο Θεόδωρο Πιτσιλιάς, στον Συνοικισμό, δημαρχευόμενο σήμερα Δήμο Παπάγου. Άλλοι τόποι εκπαίδευσης ήταν τα εργαστήρια της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Σκοπευτήριο Καισαριανής, ο Άης Γιάννης ο Κυνηγός στον Υμηττό και διάφορες άλλες περιοχές στην Αθήνα.

Μια άλλη συγκυρία που συνέβαλε στην εκπαίδευση των φοιτητών της ΚΑΡΗ στον ανταρτοπόλεμο ήταν η συνάντηση του Ρένου με τους Μπαντουβάδες της Κρήτης, τα ανυπόταχτα θεριά. Για τη γνωριμία ο Ρένος Κυριακίδης θυμάται: «Στο μεγάλο φοιτητικό συλλαλητήριο της Αθήνας του 1954, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, είχαν επέμβει τα Σώματα Ασφλείας για να ‘τσακίσουν τους ταραξίες φοιτητές’, με εντολή του Κωνσταντίνου Τσάτσου, όπως είχε συμβεί και το 1952. Μπροστά στη βιαιότητα των αστυνομικών, οι φοιτητές χωρίστηκαν από τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου σε δύο φάλαγγες. Η μια κατευθύνθηκε στην Πλατεία Συντάγματος και η άλλη στην Πλατεία Ομονοίας. Εκεί βγήκα σ’ ένα συντριβάνι και απηύθυνα μερικά λόγια για την Κύπρο και τους μέχρι τότε αγώνες της για την Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Από κάτω μια ομάδα φοιτητών από την Κρήτη με χειροκροτούσε και ζητωκραύγαζε ζωηρά υπέρ την Ένωσης. Επικεφαλής της ομάδας εκείνης ήταν ο Κώστας Μπαντουβάς, φοιτητής της Ανωτάτης Σχολής Οικομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ), και άρχισε να μου μιλά για τους αγώνες της Κρήτης και την προσφορά της οικογένειάς του σ’ αυτούς. Πατέρας του ήταν ο Γιάννης Μπαντουβάς και αδελφός του πατέρα του ο Μανώλης Μπαντουβάς, οι δύο πρωτοκαπεταναίοι της Κρήτης, που οργάνωσαν και εκτέλεσαν την απαγωγή του Γερμανού Διοικητή της Κρήτης, κατά την κατοχή, Στρατηγού Κράιπε. Του είπα ότι ήθελα να κουβεντιάσουμε, προχωρήσαμε από την Ομόνοια στον Εθνικό Κήπο και του αποκάλυψα ότι Κύπριοι φοιτητές ετοίμαζαν απελευθερωτικόν αγώνα. Ο Κώστας Μπαντουβάς μού υποσχέθηκε κάθε βοήθεια και μου είπε να συναντηθούμε με τον αδελφό του τον Μανώλη, που ήταν γιατρός στην Αθήνα, για να συντονιστούμε. Στη συνάντηση με τον γιατρό, τον Μανώλη, δρομολογήθηκε η εκπαίδευση των φοιτητών στον ανταρτοπόλεμο, από τους Μπαντουβάδες στην Κρήτη».

Παράλληλη προετοιμασία Αγώνα Ελευθερίας

Όλα αυτά συνέβαιναν χωρίς να γνωρίζουν ο Αρχηγός της ΚΑΡΗ και οι φοιτητές της ότι, παράλληλα με αυτούς, ο Γρίβας, ο Μακάριος, οι αδελφοί Σάββας και Σωκράτης Λοϊζίδης, με τον Ναύρχο Σακελλαρίου, τον Γεώργιο Στράτο και τα άλλα μέλη της Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα ετοίμαζαν τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα στην Κύπρο και θα τους έκλεβαν την πρωτιά. Όμως, όπως θα δούμε στη συνέχεια, η ΚΑΡΗ, αν και «έχασε την πρωτιά», είχε τη μεγάλη τιμή να είναι ο αιμοδότης της ΕΟΚΑ σε στελέχη εκπαιδευμένα στον ανταρτοπόλεμο. Γράφει ο Ρένος: «Η 1η Απριλίου μάς αιφνιδίασε. Συγκεντρωθήκαμε στο σπίτι του Γιάννη Ιωαννίδη κι αποφασίσαμε να μεταβούν αμέσως στην Κρήτη για εκπαίδευση οι φοιτητές που προορίζονταν για το αντάρτικο κι εγώ να κατέβω στην Κύπρο τις γιορτές του Πάσχα, για να έρθω σ’ επαφή με τον Διγενή, μέσω του Παπασταύρου, όπως και έγινε. Ο Διγενής, όταν τού ανέφερα ότι οι φοιτητές της ΚΑΡΗ είναι εκπαιδευμένοι στην κατασκευή και χρήση εκρηκτικών υλών - από τον υφηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιο Κοντόπουλο - στη χρήση, λύση και συναρμολόγηση των όπλων από Κύπριους αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού και στον ανταρτοπόλεμο από τους αδελφούς Γιάννη και Μανώλη Μπαντουβά, μου είπε να γυρίσω αμέσως στην Αθήνα και να αναφέρω στον Γιάννη Ιωαννίδη ότι, όσοι φοιτητές είναι έτοιμοι, πρέπει να έρθουμε χωρίς καθυστέρηση στην Κύπρο, διότι μας χρειάζεται για να στελεχώσουμε την ΕΟΚΑ...».

Μόλις ο Ρένος γύρισε ολόχαρος από τη Λευκωσία στην Αθήνα για τ’ αποτελέσματα της επαφής του με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ, πήγε στο σπίτι του Γιάννη Ιωαννίδη και τον ενημέρωσε λεπτομερώς για όσα του είπε ο Διγενής. Κι ο Ιωαννίδης, χωρίς καμια καθυστέρηση, κάλεσε σύσκεψη των μελών της ΚΑΡΗ, όπου έγινε πλήρης ενημέρωση για τις επαφές του Ρένου στη Λευκωσία. Τότε, ομόφωνα, αποφασίστηκε η κάθοδος των εκπαιδευμένων φοιτητών στην Κύπρο.