Λιβύη: Νέα κυβέρνηση με σφραγίδα Τουρκίας και παρασκηνιακή εμπλοκή Χαφτάρ

Μετά από έντονες διαβουλεύσεις και παρασκηνιακές διεργασίες στο «ανατολίτικο παζάρι», που στήθηκε από τον ΟΗΕ, μια νέα μεταβατική Κυβέρνηση αναλαμβάνει να οδηγήσει την πολύπαθη Λιβύη προς τις κάλπες. Ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, ο οποίος θεωρείτο το αουτσάιντερ της διαδικασίας, εκτόπισε με πέντε ψήφους διαφορά τον εκλεκτό των περισσότερων ξένων δυνάμεων, Ακίλα Σάλεχ. Το βασικό ερώτημα της επόμενης μέρας είναι κατά πόσον η νέα αυτή κυβέρνηση θα μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ ανατολικής και δυτικής Λιβύης. Η ίδια η σύνθεση της μεταβατικής αυτής κυβέρνησης αφήνει λίγα περιθώρια συνένωσης της χώρας, αφού ο «εκπρόσωπος» της ανατολικής πλευράς, Μοχάμαντ Γιουνές Μένφι, μπορεί να είναι γεννημένος στην ανατολή, αλλά θεωρείται πολιτικά προσκείμενος στην κυβέρνηση της Τρίπολης και δεν έχει ισχυρούς δεσμούς με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ ή με άλλα ηγετικά στελέχη της ανατολικής Λιβύης.

Μέσα σε αυτό το κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό, τόσο οι διεθνείς όσο και οι εγχώριοι παίκτες καλούνται να συγκεράσουν τα συμφέροντά τους με τη νέα πραγματικότητα. Κομβική φιγούρα με βάση τα νέα δεδομένα αναδεικνύεται ο παραγκωνισμένος από τους πρώην συμμάχους του, αρχηγός του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA), Χαλίφα Χαφτάρ. Από την εξίσωση αυτή φυσικά δεν λείπει η Τουρκία, η οποία μέχρι στιγμής φαίνεται να βγαίνει η κερδισμένη της υπόθεσης.

Νέα κυβέρνηση με

τουρκική σφραγίδα

Ο πρωθυπουργός και ο πρόεδρος που αναδείχθηκαν από τους συμμετέχοντες του ενδολυβικού διαλόγου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ είναι φιγούρες γνωστές για την αφοσίωσή τους στην Τουρκία. Ο νέος μεταβατικός πρωθυπουργός, Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, πρόσωπο κοντά στην Τουρκία, επί καθεστώτος Μουαμάρ Καντάφι κατείχε καίρια θέση, καθώς προήδρευε στη Λιβυκή Εταιρεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης (LiDCO).

Ο μεταβατικός πρόεδρος, Μοχάμαντ Γιουνές Μένφι, είναι καλά γνωστός στην Ελλάδα, αφού διετέλεσε επί χρόνια πρεσβευτής της Λιβύης στη χώρα, αλλά τον Δεκέμβριο του 2019 είχε απελαθεί λίγο μετά τη σύναψη του παρανόμου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Η φόρμουλα που επιτεύχθηκε έτυχε θερμής υποδοχής από μεγάλη μερίδα των Λιβύων, οι οποίοι θεωρούν ότι μειώνει την πιθανότητα ξεσπάσματος νέου γύρου εντάσεων, μιας και ικανοποιεί την Άγκυρα, τη δεσπόζουσα ξένη δύναμη που εμπλέκεται ανοιχτά στον λιβυκό εμφύλιο.

Την ίδια ώρα όμως υπάρχουν έντονες επικρίσεις για την αποτυχία της μεταβατικής κυβέρνησης να λάβει υπόψη τις πολιτικές και γεωγραφικές ισορροπίες της χώρας, αφού τόσο ο πρόεδρος όσο και ο πρωθυπουργός δεν έκρυψαν ποτέ τις διαφορές που έχουν με τη διοίκηση της ανατολικής Λιβύης.

Εντούτοις, μια λεπτομέρεια δίνει φως σε μια σημαντική πτυχή της διαδικασίας για την εκλογή της μεταβατικής κυβέρνησης. Της ψηφοφορίας είχε προηγηθεί η συνάντηση Ντμπεϊμπά- Χαφτάρ, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι υπάρχει συνεννόηση μεταξύ των δύο μερών. Έτσι κι αλλιώς η αποτυχία της λίστας του Σάλεχ φαίνεται να πηγάζει από την έλλειψη της ρωσικής υποστήριξης, η οποία, παρά τις μετακινήσεις των τελευταίων μηνών, παραμένει στο παρόν στάδιο κοντά στον Χαφτάρ.

Σύμφωνα με αναλυτές, η Μόσχα δεν στήριξε τη λίστα του Σάλεχ λόγω της παρουσίας του Φάτι Μπασάγα. Περί τα τέλη του έτους, η αναβολή της επίσκεψης του Μπασάγα στη Ρωσία πυροδότησε τις φήμες για ενδεχόμενη ρήξη με το Κρεμλίνο, η οποία φαίνεται ότι ήταν η αιτία της νέας μετατόπισης της κυβέρνησης του Πούτιν προς το πρόσωπο του Χαφτάρ και κατ’ επέκτασιν η στήριξη της λίστας που υποστήριξε ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης.

Οι μεγάλοι χαμένοι

Η Αίγυπτος ποτέ δεν έκρυψε τη στήριξή της προς τον Σάλεχ και η ήττα του κατά την ψηφοφορία φαίνεται ότι ανέτρεψε τα σχέδια του Άμπντελ Φατάχ Αλ Σίσι να δημιουργήσει ένα δίδυμο καθεστώς στη Λιβύη, για να σπάσει την αλυσίδα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ενώ η επίσημη αντίδραση του Καΐρου μιλούσε για βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, η πραγματική άποψη της κυβέρνησης προβλήθηκε μέσα από τα αιγυπτιακά ΜΜΕ, τα οποία έκαναν λόγο για συνωμοσία κατά του λαού της Λιβύης.

Σε κάθε περίπτωση τα συγχαρητήρια της Γαλλίας, των Ηνωμένων Εμιράτων και της Αιγύπτου προς τη μεταβατική κυβέρνηση δεν αναμένεται ότι θα είναι οι τελευταίες τους λέξεις. Ενώ η Αίγυπτος μετά την αποτυχία κατάληψης της Τρίπολης είχε πάρει αποστάσεις από τον Χαφτάρ, τα ΗΑΕ διά μέσου τρίτων ακόμα τον υποστηρίζουν. Για διαφορετικούς λόγους, η Ρωσία, η οποία διατηρεί ακόμα τους μισθοφόρους της στη Σύρτη και στην Αλ Τζούφρα, στράφηκε ξανά προς τον στρατάρχη και τον υποστηρίζει.

Όσον αφορά τα ΗΑΕ, οι αναφορές τα θέλουν να έχουν έναν πιο σκοτεινό ρόλο στον εμφύλιο, με υπόγειες κινήσεις μέσω παραστρατιωτικών ομάδων που πολεμούν στο πλευρό του Χαφτάρ. Σύμφωνα με όσα αναφέρει το Foreign Policy, το Άμπου Ντάμπι έχει άμεσες σχέσεις με ένοπλες ομάδες από το Σουδάν, παραβλέποντας τον Χαφτάρ, κίνηση που ερμηνεύεται ως μια προσπάθεια των ΗΑΕ να διατηρήσουν την παρουσία τους στη χώρα ακόμα στην περίπτωση του πλήρους παραγκωνισμού του στρατάρχη στο μέλλον.

Ο παράγοντας Χαφτάρ

Πάντως υπάρχει η εκτίμηση ότι η επιβίωση της μεταβατικής Κυβέρνησης θα εξαρτηθεί άμεσα από τις σχέσεις που θα διαμορφώσει με τον Χαφτάρ. Σύμφωνα με ειδικούς, η ήττα του Σάλεχ, ο οποίος ουσιαστικά εκπροσωπούσε την ανατολική Λιβύη, έδωσε ελπίδες στον στρατάρχη για μια πιο ενεργό εμπλοκή στις εξελίξεις.

Οι φιλοδοξίες του Χαφτάρ να πάρει τον έλεγχο της χώρας τερματίστηκαν βίαια τον Μάιο του 2020, μετά την αποτυχημένη εκστρατεία κατάληψης της Τρίπολης και την υποχώρηση των στρατευμάτων του προς τα ανατολικά της χώρας. Στο διάστημα που ακολούθησε, Αίγυπτος και Ρωσία έστρεψαν την προσοχή τους προς τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου, Ακίλα Σάλεχ, «αναγνωρίζοντάς» τον ως τον εκπρόσωπο που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει πιο αποτελεσματικά τα συμφέροντά τους στη Λιβύη. Ταφόπλακα της προσπάθειας του Χαφτάρ για διατήρηση του ελέγχου στα ανατολικά της χώρας αποτέλεσε η αποτυχημένη εξαγγελία ανάληψης της πολιτικής εξουσίας με τον παραγκωνισμό του προέδρου του Κοινοβουλίου.

Ωστόσο, η ρήξη με τον Σάλεχ επιβεβαιώθηκε κατά τη ψηφοφορία για την ανάδειξη της μεταβατικής Κυβέρνησης, όταν οι πέντε εκπρόσωποι του Χαφτάρ στήριξαν τον Ντμπεϊμπά. Η κίνηση αυτή είχε συγκεκριμένο σκοπό. Μια αδύναμη κυβέρνηση με έναν πρόεδρο γνωστό για την υπογραφή οπορτουνιστικών συμφωνιών ανοίγει τον δρόμο για μεγαλύτερη εμπλοκή μέσω της στήριξης που θα δώσει με τους δικούς του όρους.

Το «φλερτ» της μεταβατικής κυβέρνησης με τον Χαφτάρ επισημοποιήθηκε την Πέμπτη, τελικά, όταν ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης δεσμεύθηκε να στηρίξει με τις δυνάμεις του την ειρηνευτική διαδικασία στη χώρα, κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχε με τον νέο πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου.

Σύμφωνα με ειδικούς, η προτεραιότητα του Χαφτάρ είναι προς το παρόν να διατηρήσει τη θέση του στο LNA, συνάπτοντας ταυτόχρονα συμμαχίες με πρόσωπα της νέας κυβέρνησης, ειδικά στις θέσεις των Υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών.

Η διασφάλιση της παρουσίας της Τουρκίας

Οι διεθνείς παίκτες που υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στη Λιβύη θέλουν με κάθε τρόπο να διασφαλίσουν ότι η νέα κυβέρνηση δεν θα ανατρέψει όσα «πέτυχαν» με το προηγούμενο καθεστώς.

Ειδικότερα, εκτιμάται ότι η μεταβατική κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να αγγίξει το θέμα των ξένων δυνάμεων και την παρουσία των μισθοφόρων στη χώρα. Ήδη η Άγκυρα διά στόματος του συμβούλου του Ερντογάν, Γιασίν Ακτάι, ισχυρίζεται ότι η νέα λιβυκή κυβέρνηση «υποστηρίζει τον ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη και δεν αντιτάσσεται στη στρατιωτική της παρουσία». Επίσης, πρόσθεσε ότι η μεταβατική κυβέρνηση δεν πρόκειται να θίξει καμιαν από τις διεθνείς συμφωνίες της περιόδου Σάρατζ, επιβεβαιώνοντας ότι η Άγκυρα εξασφάλισε την επιβίωση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Από πλευράς του ο Ερντογάν εμφανίστηκε πιο «διαλλακτικός», αναφέροντας ότι θα συζητήσει την αποχώρηση στρατιωτικών του δυνάμεων από την Λιβύη μόνο εάν οι άλλες ξένες στρατιωτικές δυνάμεις αποχωρήσουν πρώτα.

Ειδικοί προεξοφλούν την αποτυχία της μεταβατικής κυβέρνησης, αφού η συνέχιση της παρουσίας της Τουρκίας στη χώρα βαθαίνει τη ρήξη μεταξύ των αντίπαλων φατριών στη Λιβύη. Λίγες ημέρες μετά τη ανάδειξη των νέων προσώπων της κυβέρνησης, άνοιξε η συζήτηση από εκπροσώπους των δυνάμεων του Χαφτάρ για την εμπλοκή της Άγκυρας στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας, κατηγορώντας την ότι συνεχίζει να στέλνει μισθοφόρους και επαναλαμβάνοντας την ανάγκη η διεθνής κοινότητα να στηρίξει την προσπάθεια της αποχώρησής τους από τη Λιβύη.