Τουρκικό πανεπιστήμιο: Από τα αμφιθέατρα στους δρόμους

Η αυταρχική διακυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία διεύρυνε την άσκηση εξουσίας της στους ευρύτερους χώρους παιδείας, πολιτισμού, καθώς και της κοινωνικής, πολιτιστικής διάρθρωσης του κράτους, όπερ και επισφραγίσθηκε εσχάτως διά του γεγονότος του απευθείας διορισμού πρυτάνεως στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου από τον Τούρκο Πρόεδρο.

Το ανωτέρω, που συνιστά μια παραδοξότητα αποξενωμένη από τις πραγματικότητες και νομικοπολιτικές διεργασίες λειτουργίας των πανεπιστημίων της Ελλάδος, της υπόλοιπης Ευρώπης, καθώς και του ευρύτερου δυτικού κόσμου, δεν συνιστά παραδοξότητα ως επαναστατική διάσταση για το σύστημα κρατικής επιβολής και αυθαιρεσίας που υφίσταται στο τουρκικό πολιτικό σύστημα.

Το γεγονός της μαζικής και δυναμικής εξέγερσης των Τούρκων φοιτητών με αφορμή τον άνωθεν επιβληθέντα διορισμό Πρύτανη, όπερ και αυτονοήτως παραβιάζει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στα πανεπιστήμια, υπενθυμίζει στην ελληνική κοινωνία την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας, όταν αντιστοίχως οι Αρχές διοίκησης των πανεπιστημίων επιλέγοντο από το τότε υφιστάμενο στρατιωτικό καθεστώς.

Οι αντιδράσεις των Ελλήνων φοιτητών εκείνης της εποχής επεχειρείτο να κατασταλούν μέσω της άρσης του δικαιώματος φοιτητικής αναβολής στρατιωτικής θητείας και της κατά ταύτα άμεσης στράτευσής τους, διακόπτοντας εν προκειμένω τις σπουδές τους.

Παρά την εκ πρώτης όψεως υπενθύμιση μιας ομοιότητας του εν εξελίξει υφιστάμενου τουρκικού φοιτητικού φαινομένου με το αντίστοιχο ελλαδικό της εποχής εκείνης, οι διαφορές μεταξύ των δυο παραδειγμάτων είναι δομικής υφής, καθ’ ότι το ελληνικό παράδειγμα αυταρχικής διακυβέρνησης ήταν αφετηριακά εν τοις πράγμασι ανατρέψιμο, ενώ το τουρκικό εδράζεται σε μιαν αναλλοίωτη μονιμότητα, της οποίας η αφετηρία παραπέμπει στην ιστορική διαδρομή του τουρκικού πολιτικού συστήματος.

Το τελευταίο αποτυπώνεται σε έναν διαρκή φόβο των τουρκικών ηγεσιών όλων των ιδεολογιών και πολιτικών αποχρώσεων πως η παροχή ελευθεριών μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη εκρηκτικών διεργασιών ικανών να ανατρέψουν το κρατικοπολιτικό σύστημα της χώρας. Η ανωτέρω διάσταση ενώνει όλες τις πολιτικές παρατάξεις και κομματικές οντότητες στην Τουρκία, εξαιρουμένων των κουρδικών πολιτικών σχηματισμών.

Η δυναμική εκδήλωση του φοιτητικού κινήματος στην Ελλάδα, ακόμα και στην περίοδο της δικτατορίας, αποτελεί προϊόν μιας ιστορικής διαδρομής και παράδοσης δημοκρατικής πολιτικής κουλτούρας των Ελλήνων ως κοινωνίας και ως έθνους ευρύτερα. Η κατά τα ανωτέρω υφιστάμενη μακραίωνη δημοκρατική παράδοση συνέβαλε καθοριστικά στην μεσούσης της κυπριακής τραγωδίας άμεση αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα το 1974.

Κατ’ αντιδιαστολή η σημερινή φοιτητική εξέγερση στην Τουρκία, με αφορμή τον αυθαίρετο διορισμό πρυτανικών Αρχών, επ’ ουδενί δεν προοιωνίζεται ανατρεπτικές εν προκειμένω εξελίξεις στο τουρκικό πολιτικό σύστημα, απούσης κατά τα ανωτέρω οποιασδήποτε δημοκρατικής πολιτικής παράδοσης και κουλτούρας στη χώρα προσομοιάζουσας στον δυτικό εν γένει πολιτικό πολιτισμό.

Συναφώς υπογραμμίζεται πως η μοναδική απόπειρα δημοκρατικής μετεξέλιξης του τουρκικού πολιτικού συστήματος που έλαβεν χώραν στη δεκαετία του ‘60 οδήγησε σε μια εσωτερική αντιπαράθεση όλων εναντίον όλων, δημιουργώντας χάος και μιαν άναρχη διαδρομή της χώρας, επιφέροντας εν τέλει την επέμβαση του στρατεύματος.

Οι ανωτέρω διαπιστώσεις δεν επιτρέπουν την οικοδόμηση ενός εφησυχασμού ψευδαισθήσεων παραγόμενων από μέρους της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας εν γένει, που παραπέμπει στην προσδοκία αλλαγών στο τουρκικό πολιτικό σύστημα εκκινούμενων από το φαινόμενο των φοιτητικών ή και άλλης μορφής αντιστοίχων κοινωνικών εξεγέρσεων.

Η Τουρκία, όχι μόνο σήμερα επί Ερντογάν, αλλά στην εν γένει ιστορική της διαδρομή, συνιστά πολιτικό σύστημα, του οποίου η εξουσία παράγεται κατά κανόναν όχι από τη λαϊκή βούληση, αλλά από την επιβολή της εξουσίας εκ των άνω προς τα κάτω.

Η ανωτέρω συνθήκη μιας διαφορετικής από οποιοδήποτε δυτικό πολιτικό σύστημα κουλτούρας, οφείλει όχι μόνο να κατανοηθεί και να εμπεδωθεί αντιστοίχως, αλλά και να ενσωματωθεί στο σύστημα στρατηγικής και πολιτικών ασφάλειας της χώρας έναντι του οιονεί υφιστάμενου τουρκικού αναθεωρητισμού.

*Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο