Ανάγκη «διατήρησης» διατηρητέων

Η ανάγκη διατήρησης της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας του τόπου μέσα από τη συντήρηση των διατηρητέων οικοδομών και υπόλοιπων αρχαίων μνημείων είναι πλέον επιτακτική κατά τη σύγχρονη εποχή. Η σκόπιμη ή μη κατεδάφισή τους προς ανέγερση νέων σύγχρονων οικοδομημάτων δεν είναι της εποχής φαινόμενο, αλλά κάτι που διαχρονικά έκαναν όσοι κατοικούσαν στο νησί. Οι Φράγκοι έκτιζαν πάνω στα Βυζαντινά, οι Ενετοί πάνω στα Φράγκικα, οι Οθωμανοί πάνω στα Ενετικά και πάει λέγοντας. Ωστόσο, η διατήρηση μιας μακραίωνης και συναρπαστικής ιστορίας μέσα από τα οικοδομήματα κατά τον 21ον αιώνα θα πρέπει να αποτελεί στόχο μιας πολιτείας και μιας κοινωνίας που υπερηφανεύεται για τον τόπο, ειδικότερα όταν παρέχονται αρκετά κίνητρα για να κρατηθεί ζωντανό ένα μέρος μιας πολιτιστικής κουλτούρας που δεν μπορεί να υπολογιστεί σε ευρώ.

Το «πρόβλημα» των διατηρητέων

Οι διατηρητέες οικοδομές είναι μέρος του πολιτισμού μας, γι’ αυτό ακριβώς κηρύσσονται διατηρητέες. Ο πολιτιστικός πλούτος που αντιπροσωπεύουν οι διατηρητέες οικοδομές είναι «εγκλωβισμένος» σε ιδιωτικές περιουσίες, όπως εξήγησε στη «Σημερινή» ο οικονομολόγος, πολεοδόμος κ. Γλαύκος Κωνσταντινίδης. «Εκτός αυτού, οι περισσότερες και πιο ευάλωτες διατηρητέες οικοδομές είναι στα κέντρα των πόλεων και σε περιοχές με μειωμένη γενικά οικονομική δραστηριότητα για ζήτηση για κατοίκηση».

Ο κ. Κωνσταντινίδης επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι τα κίνητρα που δίδονται στον πληθυσμό για αποκατάσταση του διατηρητέου οικοδομήματός του φαίνεται να μη λύνουν το πρόβλημα, εφόσον πολλά διατηρητέα είναι παραμελημένα, ενώ θέμα χρόνου είναι το πότε θα καταρρεύσουν. «Η κατάρρευση τέτοιων οικοδομών δεν είναι μόνο απώλεια οικοδομικού αποθέματος αλλά και απώλεια πολιτιστικού πλούτου. Το πρόβλημα των διατηρητέων είναι κυρίως οικονομικό. Οι τεχνικές και αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις που ασχολούνται με την ιστορία και την αρχιτεκτονική ουσία του θέματος δεν υποστηρίζονται από την ανάλογη οικονομική πολιτική».

Κτήρια 100 και πλέον ετών

πρέπει να αποκατασταθούν

Το ενδιαφέρον και η ευαισθησία των ιδιοκτητών οικοδομημάτων που αιτούνται να κηρυχθούν διατηρητέα έχει αρχίσει να αυξάνεται, όπως ανέφερε στη «Σημερινή» η αρχιτέκτονας με ειδικότητα στην αποκατάσταση μνημείων, μηχανικός περιβάλλοντος και Αντιπρόεδρος του ICOMOS στην Κύπρο, κ. Αντωνία Θεοδοσίου. «Υπάρχει μια ροπή προς τα διατηρητέα. Βέβαια, περιθώρια ενημέρωσης και πληροφόρησης του πληθυσμού πάντοτε υπάρχουν. Ειδικότερα μετά την οικονομική κρίση ο κόσμος προτιμά να φτιάχνει αυτά που έχει, παρά να κτίζει από το μηδέν τα σπίτια του. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, αφού το κράτος μπορεί να ενισχύσει σημαντικά μέσω οικονομικής χορηγίας, αφού το οικοδόμημα χαρακτηριστεί ως διατηρητέο».

Πολύς κόσμος ενδιαφέρεται να αποκτήσει μια νεοκλασική οικία και ζητά να μάθει αν υπάρχουν ιδιοκτήτες παλιών σπιτιών που επιθυμούν να τα πωλήσουν. «Υπάρχουν αρκετοί που αναζητούν να αγοράσουν μια διατηρητέα κατοικία και υπάρχουν αρκετές διατηρητέες διαθέσιμες προς πώληση».

Τα παλαιότερα κτήρια που στέκονται ακόμη για να «διηγηθούν» ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας, ανάγονται στον 19ον αιώνα. «Για παράδειγμα, η οικία του Χατζηγιωρκάκη Κορνέσιου υποστηρίζεται από μια μεριά ότι ανήκει στην Οθωμανική περίοδο, ενώ άλλοι ιστορικοί την τοποθετούν σε προγενέστερα χρόνια». Η απουσία κτηρίων παλαιότερων χρόνων εξηγείται από την ίδια διαταραγμένη ιστορία του νησιού. «Μετά από κάθε ιστορική φάση, τα κτήρια κατεδαφίζονταν για να κτιστούν καινούρια. Η παλιά Λευκωσία έχει ακόμη πολλές ‘‘στρώσεις’’ ιστορίας. Πολλές φορές σκάβοντας βρήκα στοιχεία μιας πιο παλιάς περιόδου», αναφέρει χαρακτηριστικά η αρχιτέκτονας.

Η κήρυξη ενός διατηρητέου

Διατηρητέα οικοδομή, όπως εξήγησε ο κ. Κωνσταντινίδης, αποκαλείται κάθε οικοδομή για την οποία έχει εκδοθεί Διάταγμα Διατήρησης από τον Υπουργό Εσωτερικών, σύμφωνα με το Άρθρο 38 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου. Η διαδικασία για να κηρυχθεί ένα οικοδόμημα ως διατηρητέο μπορεί να γίνει με δύο τρόπους, όπως εξήγησε ο κ. Κωνσταντινίδης. «Μπορεί να γίνει είτε από το ίδιο το κράτος είτε από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη που θα αιτηθεί στο αρμόδιο τμήμα για κήρυξη του οικοδομήματός του ως διατηρητέου».

Το διάταγμα αυτό μπορεί να εκδοθεί για οικοδομές με ειδικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα και ιστορικό ενδιαφέρον. Θετικό κριτήριο μπορεί να είναι και η περιοχή στην οποία χωροθετείται. Επίσης διατηρητέα μπορούν να κηρυχθούν και κενά τεμάχια που θεωρείται ότι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ιστορικής περιοχής ή περιοχή φυσικής καλλονής. Διατηρητέο μπορεί να κηρυχθεί και ένα κτήριο το οποίο μπορεί να βρίσκεται εντός της περιοχής ειδικού χαρακτήρα (ΠΕΧ). Όπως εξήγησε η κ. Θεοδοσίου, λόγω πλήθους κτηρίων, η Πολεοδομία σταμάτησε να διαχωρίζει τα κτήρια σε κατηγορίες και δημιουργεί τις λεγόμενες περιοχές ειδικού χαρακτήρα, δηλαδή περιοχές στις οποίες υπάρχουν μαζεμένα κτήρια ιδιάζουσας αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας. «Στη Λευκωσία υπάρχουν πολλές περιοχές ειδικού χαρακτήρα, όπως είναι η Παλιά Λευκωσία, το Καϊμακλί, η Παλουριώτισσα, οι Άγιοι Ομολογητές. Μέσα σε αυτές τις περιοχές αν κάποιος θέλει να κτίσει ή να αποκαταστήσει κάτι ή ακόμη να συμπληρώσει κάτι, θα πρέπει να πάρει την έγκριση από την επιτροπή αισθητικού ελέγχου, ώστε αυτό που θα δημιουργηθεί να συνάδει με τον χαρακτήρα της περιοχής. Όσον αφορά τα χωριά, υπάρχουν οι περιοχές που ονομάζονται παραδοσιακοί πυρήνες».

Αρκετά χάθηκαν,

ας μη χαθούν άλλα

Δεν είναι λίγα που χάθηκαν είτε λόγω συμφερόντων είτε λόγω απουσίας συντήρησης είτε λόγω άγνοιας. Ωστόσο, ο ιστορικός χαρακτήρας του νησιού δεν μπορεί να κρύβεται σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους και οφείλουμε να τον προστατεύσουμε. Η κ. Θεοδοσίου εξήγησε ότι η πλήρης ενημέρωση του κόσμου που έχει στην κατοχή του ένα παλιό σπίτι της γιαγιάς, που δεν ξέρει τι να το κάνει, ενισχύει την προσπάθεια για στήριξη των διατηρητέων. Στην άλλοτε «ζωντανή» Μακαρίου στη Λευκωσία υπήρχε μια σειρά «εξαίρετων κτηρίων νεοκλασικού ρυθμού, αλλά η περιοχή δεν έχει χαρακτηριστεί περιοχή ειδικού χαρακτήρα, λόγω προφανώς άλλων οικονομικών συμφερόντων, έτσι χάσαμε πολλά σπίτια αστικού τύπου παραδοσιακής έντεχνης αρχιτεκτονικής», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η κ. Θεοδοσίου.

Στη Λευκωσία υπάρχουν περίπου 800 διατηρητέες οικοδομές, από τις οποίες μπορεί να επιδιορθώθηκαν περίπου οι 200, όπως ανέφερε ο κ. Κωνσταντινίδης. «Υπάρχει λοιπόν τεράστιο απόθεμα παλιών οικοδομών, οι οποίες με την πρώτη βροχή ή με τον πρώτο ασυνείδητο, πέφτουν. Το θέμα δεν είναι η πρόσκαιρη κινητοποίηση, αλλά η λύση να εξευρεθεί στην καρδιά του ζητήματος. Θα πρέπει σύσσωμοι οι εμπειρογνώμονες, οι ειδικοί και οι αρμόδιοι φορείς να δημιουργήσουν μια ενοποιημένη πολιτική πάνω στο θέμα αυτό. Εξάλλου κάποιος ο οποίος έχει ένα παλιό σπίτι και ανήκει στην κατηγορία των διατηρητέων θα μπορεί να εξασφαλίσει ένα μέρος της χορηγίας, ωστόσο το υπόλοιπο θα πρέπει να το βρει ο ίδιος και ίσως να υπάρχει δυσκολία σε αυτό».

Κίνητρα προς ιδιοκτήτες

ή ενοικιαστές διατηρητέων

Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες κινήτρων που αφορούν χρηματοδοτικά κίνητρα, μεταφορά συντελεστή δόμησης και φορολογικά κίνητρα. Για να καθοριστεί η χρηματική χορηγία θα πρέπει να καθοριστεί το κόστος συντήρησης της διατηρητέας οικοδομής. Για τον σκοπό αυτό λαμβάνονται υπόψη δύο τιμές. Η πρώτη τιμή είναι το πραγματικό κόστος που αντιστοιχεί στην επιλεγμένη προσφορά από εργολάβο έπειτα από υποβολή προσφορών και η δεύτερη τιμή είναι το καθορισμένο κόστος ανά τετραγωνικό μέτρο, το οποίο έχει προκαθορίσει το κράτος. Όποια τιμή είναι χαμηλότερη θεωρείται ως το αναγνωρισμένο κόστος συντήρησης. Σε εμβαδόν μέχρι 120 τ.μ. η μέγιστη τιμή αναγνωρισμένου κόστους αγγίζει τα 1200 ευρώ /τ.μ., ενώ από 121τ.μ. μέχρι 1000τ.μ. φτάνει τα 1100 ευρώ/τ.μ. Σε εμβαδόν μεγαλύτερο των 1001 τ.μ. η τιμή ανέρχεται στα 700 ευρώ/τ.μ.

Οι διατηρητέες οικοδομές που βρίσκονται σε περιοχές εντός των Τοπικών Σχεδίων Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου και Πόλης Χρυσοχούς δικαιούνται επιχορήγηση 40% του αναγνωρισμένου κόστους συντήρησης. Για τις υπόλοιπες περιοχές η επιχορήγηση φτάνει το 50% του αναγνωρισμένου κόστους.

Οι ενοικιαστές των διατηρητέων οικοδομών απολαμβάνουν επίσης τα πιο πάνω κίνητρα εκτός της μεταφοράς υπολειπόμενου συντελεστή δόμησης, εφόσον προχωρήσουν οι ίδιοι στη συνολική αποκατάστασή της.