Πώς μπορεί να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα Κύπρου - Ελλάδας

Η Βιώσιμη Ανταγωνιστικότητα είναι η ικανότητα δημιουργίας και διατήρησης πλούτου και οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς και χωρίς να ελαττώνεται η μελλοντική ικανότητα διατήρησης ή αύξησης των υπαρχόντων επιπέδων πλούτου και οικονομικής ευρωστίας.

Στον Παγκόσμιο Δείκτη Βιώσιμης Ανταγωνιστικότητας 2020 (The Global Sustainable Competitiveness Index 2020) η Κύπρος κατατάσσεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ, με επιδόσεις πολύ πιο κάτω από την προτελευταία χώρα, που είναι η Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, σε διεθνές επίπεδο η Ελλάδα κατατάσσεται στην 47η θέση, ενώ η Κύπρος στην 67η θέση.

Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Οικο–καινοτομία (European Eco-innovation Scoreboard) για την περίοδο 2011–2019, η Κύπρος βρίσκεται στις τρεις τελευταίες θέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη τής ΕΕ, πολύ πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Την ίδια περίοδο η Ελλάδα σημείωσε σημαντική βελτίωση προσεγγίζοντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ειδικότερα, στον βασικό πυλώνα της Οικο-καινοτομίας «κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα» η Κύπρος κατατάσσεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Ως «Οικο-καινοτομία» νοείται κάθε μορφή καινοτομίας που οδηγεί σε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω του περιορισμού των επιπτώσεων των τρόπων παραγωγής μας στο περιβάλλον, μέσω της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας στις περιβαλλοντικές πιέσεις ή μέσω της επίτευξης πιο αποδοτικής και υπεύθυνης χρήσης των φυσικών πόρων.

Στην Έρευνα «Δείκτης Καινοτομίας» (Innovation Index) για το 2021 ανάμεσα σε 60 χώρες, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες από το πρακτορείο Bloomberg, η Κύπρος βρίσκεται στην 47η θέση και η Ελλάδα στην 30ή θέση ανάμεσα σε 60 χώρες. Η Κύπρος καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Στην παγκόσμια έρευνα The Global Talent Competitiveness Index 2020, στην κομβικής σημασίας παράμετρο «Επαγγελματικό Μάνατζμεντ» (Professional Management), η Κύπρος κατατάσσεται πάρα πολύ χαμηλά (98η θέση), ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην 83η θέση ανάμεσα σε 132 χώρες.

Σύμφωνα με τη διεθνή, συγκριτική έρευνα Fragile States Index Annual Report 2020, η οποία αξιολογεί τα ρίσκα και τις ευπάθειες (risks and vulnerabilities) σε όλους τους τομείς σε 178 χώρες, η Κύπρος καταλαμβάνει την τελευταία θέση –και η Ελλάδα την προτελευταία θέση– ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ.

Σε Εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομικών της Κύπρου με τίτλο «Διαχείριση Κινδύνων Οντοτήτων Γενικής Κυβέρνησης, των Κρατικών Επιχειρήσεων και των Κρατικών Οργανισμών», που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαΐου 2020, αναλύονται διάφορες τεχνικές, πλαίσια και πρότυπα που χρησιμοποιούνται διεθνώς για τον εντοπισμό, την ανάλυση και τη διαχείριση των κινδύνων των Οργανισμών, καθώς και την ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος.

Οι προαναφερόμενες τεχνικές, πλαίσια και πρότυπα αφορούν στατικά εργαλεία και γραμμικά μοντέλα, τα οποία αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις ασύμμετρες απειλές της νέας εποχής – αυτό άλλωστε κατέδειξε και η κρίση του κορωνοϊού. Η εστίαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, οι αλληλεξαρτήσεις, η περιπλοκότητα και η μεταβλητότητα, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.

Στην εποχή της τεράστιας αβεβαιότητας, της ρευστότητας, της διαταραχής, της μεταβλητότητας, της πολυπλοκότητας, των ασυμμετριών, των καταστροφικών ρίσκων, των μαύρων κύκνων και των τέλειων καταιγίδων χρειάζονται νέα, δυναμικά εργαλεία, μη γραμμικά μοντέλα και ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις. Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Μοντέλο Καινοτομίας, το οποίο μπορεί να βοηθήσει τους Οργανισμούς να καινοτομήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά.

Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας παρουσιάζεται αναλυτικά σε έναν πρακτικό Οδηγό 250 σελίδων, ο οποίος, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.

Στο προαναφερόμενο Εγχειρίδιο που έχω ετοιμάσει καταγράφονται περισσότερα από 60 διεπιστημονικά εργαλεία, ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα, ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (να είναι ανοικτοί σε ευκαιρίες) και να προστατευθούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες (να μην είναι εκτεθειμένοι σε κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε ευνοϊκές ασυμμετρίες και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease of exposure) σε δυσμενείς ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει / εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.

Η διττή αυτή στρατηγική με την ονομασία Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb. Η ιδιότητα αυτή είναι πέρα από την ανθεκτικότητα «resilience» ή την ευρωστία «robustness». Αυτό σημαίνει ότι κάτι απλώς δεν αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή.

Το ευέλικτο εργαλείο, το οποίο παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά στο παρόν άρθρο, μπορεί να: α) Βελτιώσει τη Βιώσιμη Ανταγωνιστικότητα της Κύπρου, β) ενισχύσει την ανθεκτικότητα του νέου Αυτοδιοικητικού Μοντέλου και γ) εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιχειρήσεις (Startups και Μεγάλες Εταιρείες), Τράπεζες, Κυκλική Οικονομία, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας (Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα, Nation Branding) κ.ά.

Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας

Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας:

α) Αποτελεί το μόνο εργαλείο -σε παγκόσμιο επίπεδο- που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας.

β) Είναι στη διάθεση της Πολιτείας για άμεση αξιοποίηση.

Συμπερασματικά: Ενόσω η καινοτομία αδυνατεί να τιθασεύσει την ιδιότητα Antifragility, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος «από κρίση σε κρίση» θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα θερίσει τα πάντα γι’ ακόμη μια φορά. Τα παραδοσιακά, στατικά εργαλεία και τα γραμμικά μοντέλα αντιμετωπίζουν την τεράστια αβεβαιότητα ως πηγή κινδύνων και καταστροφικών ρίσκων. Αντίθετα, το νέο δυναμικό εργαλείο που έχω αναπτύξει μπορεί να μετατρέψει την αβεβαιότητα σε πρώτη ύλη της καινοτομίας.

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας