Η μοναξιά της Κύπρου πέραν του 28ου μεσημβρινού

Ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου υπήρξε πάντοτε ζωτικής σημασίας για τις μεγάλες δυνάμεις. Η ανάγκη διασφάλισης των εμπορικών διαδρόμων προς τις ασιατικές αγορές μέσω της Διώρυγας του Σουέζ απέκτησε νέα σημασία την τελευταία δεκαετία εξαιτίας και της ανακάλυψης σημαντικών αποθεμάτων φυσικού αερίου. Επιπλέον, η προσπάθεια αύξησης της γεωπολιτικής επιρροής σε χώρες της Μέσης Ανατολής από χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και η Γαλλία, έγινε καλύτερα αντιληπτή με τα όσα τεκταίνονται εδώ και χρόνια στη Συρία. Το νησί της Κύπρου είναι γεωγραφικά καταδικασμένο να βρίσκεται στον πυρήνα του πιο πάνω ανταγωνισμού. Ο έλεγχος της θαλάσσιας περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου οδήγησε μοιραία και σε αύξηση της ναυτικής παρουσίας όλων των παικτών που προωθούν τα δικά τους «ναυτικά δόγματα». Το ερώτημα είναι κατά πόσον τα δόγματα αυτά είναι συγκρουόμενα και αν μπορούν να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε κλιμάκωση. Η Κυπριακή Δημοκρατία προσπαθεί να ακροβατήσει διπλωματικά, οικονομικά και πολιτικά με τις μεγάλες δυνάμεις με τρόπο που θα την προστατεύσουν απέναντι στην τουρκική επεκτασιμότητα. Αυτό που δεν διαθέτει είναι αξιόλογη ναυτική αποτρεπτική ισχύ. Έτσι προσπαθεί, ως «ναυτική βάση» να εξυπηρετήσει διάφορες χώρες, των οποίων, ωστόσο, οι στόχοι και οι ατζέντες είναι καμιά φορά διαφορετικές. Την ίδια ώρα η Ελλάδα δείχνει, δυστυχώς, να μην είναι διατεθειμένη να διευρύνει αποφασιστικά την επιρροή της πέραν του 28 μεσημβρινού. Αυτό απέδειξε η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο αλλά και οι πρόσφατοι διπλωματικοί ερασιτεχνισμοί με το θέμα των οικοπέδων της Αιγύπτου. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, η Κύπρος αφήνεται έρμαιο στις ορέξεις της τουρκικής βουλιμίας. Μέχρι πότε, όμως;

H άσκηση «Noble Dina» 2021

Την Πέμπτη ολοκληρώθηκε με επιτυχία η ετήσια ναυτική άσκηση «Νoble Dina», στην οποία συμμετείχαν το Ισραήλ, η Κύπρος, και επίσης φέτος έλαβαν μέρος τόσο η Γαλλία όσο και οι ΗΠΑ. Η άσκηση κάλυπτε «διαδικασίες κατά των υποβρυχίων, σενάρια έρευνας και διάσωσης, καθώς και ένα σενάριο προσομοίωσης μάχης μεταξύ πλοίων». Η Κυπριακή Δημοκρατία συμμετείχε σε όλες τις φάσεις της άσκησης με το Πλοίο Ανοικτής Θαλάσσης «ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ» της Διοίκησης Ναυτικού του ΓΕΕΦ. Επιπλέον έλαβαν μέρος ένα ελικόπτερο AW-139 της Διοίκησης Αεροπορίας του ΓΕΕΦ, καθώς και το Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ), κατά τη φάση Έρευνας-Διάσωσης, στις 10 Μαρτίου 2021. Συγκεκριμένα, διεξήχθησαν διάφορα εκπαιδευτικά αντικείμενα στο ναυτικό περιβάλλον, τα οποία περιελάμβαναν Προχωρητικούς Ελιγμούς και Σχηματισμούς, Συνοδεία Πολεμικών Πλοίων, Τακτικό Παίγνιο, Επιχειρήσεις Ανθυποβρυχιακού Πολέμου και Αεροναυτικής Συνεργασίας, καθώς και άσκηση Έρευνας και Διάσωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε εντός της περιοχής ευθύνης της ΚΔ.

Το ρωσικό ναυτικό δόγμα

Τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα μετά τον εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε στη Συρία το 2011, η παρουσία του ρωσικού ναυτικού στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Συρία έχει σαφώς αναβαθμιστεί. Η αυξανόμενη ρωσική παρουσία στη Συρία είναι μέρος του ανανεωμένου ναυτικού δόγματος της Ρωσίας, η οποία δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 2012 και αναθεωρήθηκε τον Ιούλιο του 2016. Αυτό το δόγμα ονομάστηκε το «Αναθεωρημένο Ρωσικό Ναυτικό Δόγμα μέχρι το 2030». Εκτός από τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές, στόχους και περιοχές ενδιαφέροντος, περιλαμβάνει και προσδιορίζει παράλληλα μιαν αξιολόγηση των απειλών για τη ρωσική ασφάλεια στη θάλασσα έως το 2030. Το δόγμα αναφέρει ότι η κύρια απειλή στον ναυτικό τομέα προέρχεται από τις δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, οι οποίες προσπαθούν να κυριαρχήσουν στον ωκεανό και να επιτύχουν απόλυτη υπεροχή στη θάλασσα. Αναφέρει, επίσης, ότι το ρωσικό ναυτικό πρέπει να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει τεχνολογικά προηγμένα πολεμικά πλοία, τα οποία είναι εξοπλισμένα με όπλα και πυραύλους υψηλής ακρίβειας.

Όπως σημειώνει σε σχετική ανάλυσή του το Κέντρο Διεθνούς Ναυτικής Ασφάλειας, το νέο δόγμα σχετίζεται γενικά με την ανάγκη επιχειρησιακής ικανότητας σε όλες τις περιοχές και τη διασφάλιση της ικανότητας διατήρησης της μακροπρόθεσμης παρουσίας των ρωσικών ναυτικών δυνάμεων σε στρατηγικά κρίσιμες θαλάσσιες περιοχές. Το ρωσικό δόγμα τονίζει ρητά τη στρατηγική σημασία, από τη σκοπιά της ρωσικής κυβέρνησης, της ναυτικής παρουσίας στη Μαύρη Θάλασσα, τη Μεσόγειο και την Αρκτική.

Η ανησυχία Ισραήλ

Η ρωσική στρατηγική στη Μεσόγειο Θάλασσα καθίσταται ζωτικής σημασίας λόγω της μειωμένης παρουσίας των ναυτικών δυνάμεων των ΗΠΑ στη μεσογειακή λεκάνη την τελευταία δεκαετία. Ξεκίνησε υπό τη διοίκηση του Προέδρου Ομπάμα και συνεχίστηκε με ακόμη μεγαλύτερη ένταση υπό τη διοίκηση του Προέδρου Τραμπ. Η μείωση της ναυτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή προκύπτει από μια στρατηγική απόφαση των δύο Προέδρων των ΗΠΑ να μεταφέρουν το μεγαλύτερο μέρος των ναυτικών δυνάμεών τους στην Ασία για να δουν την αυξανόμενη απειλή της Κίνας και της Βόρειας Κορέας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τα νέα του ινδικού ωκεανού αρχίζουν σιγά -σιγά να φουρτουνιάζουν.

Ο Ισραηλινός Διοικητής Ναυτικού ε.α. και καθηγητής Εγιάλ Πινκό σημειώνει πως ο πρωταρχικός στόχος της αυξημένης συμμετοχής της Ρωσίας στην περιοχή είναι να επανατοποθετηθεί ως παγκόσμια δύναμη. Ο δεύτερος στόχος της συμμετοχής ήταν να αξιοποιηθεί το συριακό ζήτημα για την επίλυση προβλημάτων σε άλλους τομείς ζωτικής σημασίας γι’ αυτήν, κυρίως την Ευρώπη γενικά και ειδικότερα την Ουκρανία. Επιπλέον σημειώνει πως η ενισχυμένη παρουσία ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Κύπρο και τη Συρία περιλαμβάνει επίσης την ανάπτυξη από κορβέτες, υποβρύχια (εξοπλισμένα με πυραύλους Kalibr), μοίρες μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ισραηλινός ειδικός σημειώνει πως το Ισραηλινό Ναυτικό επηρεάζεται από την παρουσία και τις επιχειρήσεις του Ρωσικού Ναυτικού σε διάφορα επιχειρησιακά επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο αναφέρει τη δυσκολία που θα προκύψει στην ελεύθερη εκτέλεση μυστικών επιχειρήσεων ρουτίνας του Ισραηλινού Ναυτικού εκθέτοντάς το παράλληλα στις ναυτικές πολεμικές δυνάμεις της Μόσχας. «Η παρουσία και ο θαλάσσιος έλεγχος του Ρωσικού Ναυτικού στην περιοχή της Μεσογείου απειλούν τις επιχειρήσεις πλοίων και αεροσκαφών του Ισραήλ, αποτελώντας ουσιαστικά επιχειρήσεις άρνησης πρόσβασης που πραγματοποιούνται από το Ρωσικό Ναυτικό στην λεκάνη της Μεσογείου προς το Ισραηλινό Ναυτικό», σημειώνει.

Αναβάθμιση Τουρκικού Ναυτικού

Από την πλευρά της η τουρκική κυβέρνηση αναγνώρισε εδώ και χρόνια ότι ένας διευρυμένος και εκσυγχρονισμένος στόλος θα μπορούσε να προσθέσει ακόμη περισσότερη δύναμη στις ένοπλες δυνάμεις της, για να προωθήσει τα περιφερειακά της συμφέροντα και επεκτατικούς στόχους. Αδιαμφισβήτητα απαιτούνται αρκετές παράμετροι για τη μέτρηση της δύναμης ενός Ναυτικού, και μια βασική εξ αυτών είναι η ναυτοσύνη που διαθέτουν παραδοσιακά οι Έλληνες Ναυτικοί. Από την άλλη , η ύπαρξη σημαντικών και τεχνολογικών στοιχείων θεωρείται από τους Τούρκους η πρώτη προϋπόθεση για την οικοδόμηση του μέλλοντος του δικού τους Ναυτικού. Ως εκ τούτου, οι «κινήσεις» της Τουρκίας για ανάπτυξη εγχώριων μέσων στοχεύουν να μετατρέψουν το Πολεμικό της Ναυτικό σε μιαν από τις πιο αξιοσημείωτες ναυτικές δυνάμεις παγκοσμίως. Μετά την έναρξη λειτουργίας του Landing Helicopter Dock "Anadolu", το Τουρκικό Ναυτικό είναι πιθανό να σχηματίσει ομάδες εργασίας και να δείξει παρουσία στην ανοιχτή θάλασσα περισσότερο από πριν. Επιπλέον, η δήλωση του Τούρκου Προέδρου σχετικά με το αεροπλανοφόρο στην τελετή έναρξης της πρώτης εγχώριας φρεγάτας «Κωνσταντινούπολη» ήταν ένδειξη ότι το τουρκικό ναυτικό θα βρίσκεται στους ωκεανούς στο μέλλον.

Το Δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας»

Η Τουρκία εδώ και καιρό έχει μπει σε μια οργιώδη κούρσα ανανέωσης και αναβάθμισης του στόλου της. Στόχος της είναι να καταστεί ισχυρότερη στη θάλασσα προκειμένου να υλοποιήσει στην πράξη το Δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» , το οποίο κυριολεκτικά ζώνει την Κύπρο. Στην άσκηση Γαλάζια Πατρίδα (ΜΑVI VATAN 2021), το τουρκικό Υπουργείο Άμυνας δημοσίευσε βίντεο όπου κυριαρχούν πλάνα απογειώσεων μαχητικών F-16 κι εν συνεχεία πτήσεων επάνω από πολεμικά πλοία. Για πρώτη φορά οι Τούρκοι παρουσίασαν κατευθυνόμενα βλήματα αέρος-επιφανείας AGM-84K SLAM-ER σε επιχειρησιακή και όχι πτήση δοκιμών.

Ενώ προσπαθεί να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό δόγμα επιχειρήσεων Anti Access/Area Denial (Α2/ΑD) στις θάλασσες που την περιβάλλουν (Μαύρη Θάλασσα, Μεσόγειο, Αιγαίο) με τη χρήση μη επανδρωμένης τεχνολογίας, θέλει επίσης να καταστήσει το ίδιο σύστημα αποτελεσματικό σε περιοχές μακριά από την ηπειρωτική χώρα με τα έργα LHD και αεροπλανοφόρα. Η υποστήριξη των προσπαθειών για την καταπολέμηση της πειρατείας στον Κόλπο του Άντεν από το 2008 και η περιήγηση στην αφρικανική ήπειρο με μια ομάδα εργασίας που δημιουργήθηκε το 2014 ήταν το πρώτο σημάδι ότι το Τουρκικό Ναυτικό ήθελε να είναι στους ωκεανούς, το οποίο ήταν το κύριο κίνητρο για τη δημιουργία μελλοντικών ναυτικών δυνάμεων.