Ανθρώπινες Ιστορίες

Ελευθερία και Δόξα: Μνήμη και Τιμή στους Ωραίους Έλληνες της Εθνικής Παλιγγενεσίας

Η Μπουμπουλίνα, σε μια ομιλία της προς τους Δημογέροντες της Ύδρας, είπε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα συγκινητικά λόγια: «…θα έχουμε την παρήγορον ιδέα, ότι, εν τω κόσμω δεν αφήσαμε όπισθεν ημών δούλους τους Έλληνας…».

«Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»

Αλέξανδρος Υψηλάντης

Πέρασαν δύο ολόκληροι αιώνες από τότε που η ελληνική ανδρειοσύνη ξεστράτισε σε λόγγους και βουνά με αρματολούς και κλέφτες, σε θάλασσες και λιμάνια, με ναύαρχους και μπουρλοτιέρηδες, για να βρει έτσι τη χαμένη αξιοπρέπεια προσδοκώντας τη χιλιάκριβη λευτεριά της.

Τετρακόσια χρόνια υποτέλειας. Τετρακόσια χρόνια δουλοσύνης. Το Γένος είχε πάρει την ιερή απόφασή του: «Κάλιον μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή» έγραφε στον θούριό του ο Ρήγας Φεραίος. Μα αφέντης η πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι ραγιάδες ζήτησαν ξένη βοήθεια, μα δεν βρήκαν ανταπόκριση. Κι ο ποιητής ζύγιασε τους στίχους του:

Μοναχή τον δρόμο επήρες

Εξανάλθες μοναχή

Δεν είν’ εύκολες οι θύρες

Εάν οι χρεία τες κουρταλή

Η εξέγερση των υπόδουλων Ελλήνων το 1821 υπήρξε το αποκορύφωμα της ανυπόταχτης θέλησης για Ελευθερία ή Θάνατο. «Ο κόσμος μάς έλεγε τρελούς. Ημείς αν δεν είμεθα τρελοί δεν εκάναμεν την επανάστασιν», ομολογεί ο Γέρος του Μωριά. Θέριευε το χρέος του απέναντι στη σκλαβωμένη Πατρίδα. Τη λευτεριά της Ελλάδος, έλεγε, την υπέγραψε ο Θεός και δεν παίρνει πίσω την υπογραφή του.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σημειώνει στα απομνημονεύματά του, όπως ακριβώς τα υπαγόρευσε στον Νομικό και Λόγιο Γεώργιο Τερτσέτη: «… Μια φορά, όταν πήραμε το Ναύπλιο, ήρθε ο Χάμιλτον να με ιδεί. Πρέπει, μου είπε, οι Έλληνες να ζητήσετε συμβιβασμό και η Αγγλία θα μεσιτεύσει. Εγώ του αποκρίθηκα: Αυτό δεν γίνεται ποτέ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ! Εμείς, καπετάν Χάμιλτον, ποτέ δεν κάμαμε συμβιβασμό με τους Τούρκους».

Στο Μανιάκι, ο ηρωικός Παπαφλέσσας, με τριακόσιους συμπολεμιστές του, πολέμησε με τους χιλιάδες στρατιώτες του Ιμπραήμ. Πριν από την τελική μάχη, εκφώνησε τούτα τα συμβολικά λόγια που έμειναν στην Ιστορία: «Έλληνες, ποτέ μην ξεχνάτε το χρέος σε Θεό και σε Πατρίδα! Σ’ αυτά τα δύο σάς εξορκίζω ή να νικήσουμε ή να πεθάνουμε κάτω από τη Σημαία του Χριστού». Η τόλμη, η λεβεντιά, η ανδρειοσύνη του Παπαφλέσσα συγκίνησαν τον Ιμπραήμ, ώστε στο τέλος της αναμέτρησης, αναζήτησε το νεκρό του σώμα. Αφού το βρήκαν, έδωσε διαταγή να τον ακουμπήσουν κάτω από ένα μεγάλο δένδρο. Εκεί, με απόλυτο σεβασμό και εκτίμηση, πλησιάζει τον άψυχο Ιεράρχη και τον προσκυνά στο μέτωπο. Ένας ελάχιστος φόρος τιμής απέναντι σ’ αυτόν τον ασυμβίβαστο κληρικό. Αυτές οι ιστορικές στιγμές δεν παραγράφονται. Μένουν εσαεί στον χώρο και τον χρόνο για να υπενθυμίζουν παντοτινά την ακοίμητη φλόγα της ανυπότακτης ελληνικής ψυχής.

Λίγο πριν πεθάνει ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ψιθύρισε τούτα τα λόγια: «Σας παραγγέλλω να μείνετε ενωμένοι, ευπρεπείς και πιστοί εις τας Κυβερνήσεις, έχοντας οδηγό το συμφέρον της πατρίδος».

Ο Αθανάσιος Διάκος, με τον μαρτυρικό θάνατό του, μας άφησε κληρονομιά το σθένος της ψυχής. Ένας σεμνός, ανδρείος αγωνιστής, ταπεινός διαβάτης του Χριστού, τραγούδησε τούτα τα απλά λόγια:

«Για δες καιρό που διάλεξε

ο χάρος να με πάρει

τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά

και βγάζ΄ η γη χορτάρι»

Ο Λόρδος Βύρωνας, ο ενδοξότερος Άγγλος φιλέλληνας, έγραψε: «Αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα. Είναι το μοναδικό μέρος όπου δοκίμασα πραγματική ευχαρίστηση. Αν είμαι ποιητής, το χρωστώ στον αέρα της Ελλάδας». Έτσι, στο Μεσολόγγι, ορκίζεται πάνω στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη ότι θα αγωνισθεί μέχρι θανάτου για την απελευθέρωση της Ελλάδος από την Τουρκοκρατία.

Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης τονίζει στα απομνημονεύματά του: «Κρικέλλια δεν έχει η γης να την πάρει κανείς εις την πλάτη του, ούτε ο δυνατός, ούτε ο αδύνατος και όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρει το βάρος και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγει ο αίτιος εγώ, να λέγει εμείς».

Η Μπουμπουλίνα, σε μια ομιλία της προς τους Δημογέροντες της Ύδρας, είπε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα συγκινητικά λόγια: «…θα έχουμε την παρήγορον ιδέα, ότι, εν τω κόσμω δεν αφήσαμε όπισθεν ημών δούλους τους Έλληνας…».

Με υπερηφάνεια η Κύπρος γιορτάζει την Επανάσταση του 1821. Εκατοντάδες Κύπριοι εθελοντές πολέμησαν δίπλα στους μεγάλους οπλαρχηγούς του Αγώνα. Αρκετοί έπεσαν μαχόμενοι. Από τους επιζώντες Έλληνες Κύπριους, μερικοί έγραψαν τις αναμνήσεις τους από την εμπειρία τους στον εθνικό ξεσηκωμό. Κάτω από το Παγκύπριο Γυμνάσιο διατηρείται μέχρι σήμερα μια υπόγεια αίθουσα, όπου η Φιλική Εταιρεία έκανε τις μυστικές της συναντήσεις. Εδώ, αξίζει να σημειώσουμε τη μεγάλη προσφορά του Εθνικού μας Ποιητή, Βασίλη Μιχαηλίδη, όταν έγραψε το επικό ποίημα με τίτλο «Η 9η Ιουλίου 1821», αρκετό για να καταξιώσει τον ποιητή ως πανελλήνια λογοτεχνική μορφή. Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Ν. Ξιούτας: «Το ηρωικό τούτο έπος, αληθινό ποιητικό αριστούργημα σε έμπνευση, σε απαράμιλλες εικόνες ποιητικές, σε εκφραστικότητα, τεχνική πλοκή και ύψος πατριωτικής έξαρσης, δίκαια μπορεί να ονομασθεί το Εθνικό Έπος της Κύπρου και να δώσει στον δημιουργό του τον τίτλο του Εθνικού Ποιητή της Κύπρου μας».

Η μυστική κάθοδος του Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κύπρο, όταν άραξε για λίγο στον Ασπρόπυργο και ύστερα στον Άγιο Σέργιο, έγραψε τη δική της ξεχωριστή Ιστορία. Πολλοί Κυπριώτες έσπευσαν να υποδεχθούν τον ηρωικό μπουρλοτιέρη από τα Ψαρά. Του πρόσφεραν πολεμοφόδια, χρήματα, ρουχισμό για τον μεγάλο ξεσηκωμό. Μίλησε τότε ο ηρωικός πυρπολητής στους αδελφούς Κυπρίους και τους ενθάρρυνε στον Εθνικό Αγώνα. Αρκετοί μπήκαν στο καράβι του Κανάρη για να πάνε να πολεμήσουν, να δώσουν ακόμα και τη ζωή τους για τη λευτεριά του Γένους. Όταν έφτασε η ώρα του αποχαιρετισμού, οι Κύπριοι με δάκρυα στα μάτια αγκάλιασαν τον Κανάρη δίδοντάς του ευχές από τα βάθη της ψυχής τους. Τα λόγια των αλύτρωτων Ελλήνων Κυπρίων ο σεβάσμιος θαλασσομάχος τα πήρε μαζί του, και ώς το τέλος της ζωής του δεν τα ξέχασε ποτέ.

Η Κύπρος συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 με αρκετούς στρατιώτες, οι οποίοι πήραν μαζί τους τη λευκή σημαία με τον Γαλάζιο Σταυρό στη μέση που έγραφε: ΣΗΜΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ. Με αυτό το λάβαρο έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι για Ελευθερία. Απόστολοι μιας πολυπόθητης Εθνικής Ιδέας για Ένωση με τη Μάνα Ελλάδα. Όνειρα, καημοί, ελπίδες ρυμουλκήθηκαν όλα σ’ ένα ιδεώδες που χάραξε το ελάχιστο χρέος που μπορούσαν να προσφέρουν εκείνοι οι αλύτρωτοι Έλληνες Κύπριοι. Στο μετερίζι της Ιστορίας, τελικά έγραψαν Ιστορία. Επομένως η Ελευθερία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ψυχής. Και αυτό το κομμάτι είναι γραμμένο εσαεί στους αθάνατους στίχους του Διονυσίου Σολωμού:

Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη

Των Ελλήνων τα Ιερά

Και σαν πρώτα ανδρειωμένη

Χαίρε, ως χαίρε, Ελευθεριά!

(Από το ένθετο «200 ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ 1821-2021» που κυκλοφόρησε με τη «Σημερινή της Κυριακής», 21/03/2021)