Ισλαμική παρέμβαση στα τουρκικά σχολικά βιβλία

Το Ινστιτούτο Παρακολούθησης της Ειρήνης και της Πολιτιστικής Ανοχής στη Σχολική Εκπαίδευση (IMPACT-SE), παλαιότερα γνωστό ως Κέντρο Παρακολούθησης των Επιπτώσεων της Ειρήνης (CMIP), δημοσίευσε αυτόν τον μήνα μιαν άκρως ανησυχητική έκθεση αναφορικά με τα σχολικά εγχειρίδια στην Τουρκία. Η μελέτη 39 σελίδων φέρει τον τίτλο «Η επανάσταση Ερντογάν στα βιβλία για τουρκικά προγράμματα σπουδών» και αναδεικνύει με παραδείγματα τους τρόπους με τους οποίους η Κυβέρνηση ΑΚΡ επιχειρεί να εισαγάγει ισλαμικά ριζοσπαστικά στοιχεία στην Παιδεία. Η ενσωμάτωση της «επιλογής μαθημάτων», ως μέρος των μεταρρυθμίσεων της Κυβέρνησης ΑΚΡ, επέτρεψε να ενσωματωθεί η θρησκεία σε αυτό που ήταν προηγουμένως κοσμικά σχολεία. Σε αυτό το πλαίσιο, νέα μαθήματα ("Ιερό Κοράνι", "Ζωή του Προφήτη Μωάμεθ" και "Θεμελιώδεις θρησκευτικές γνώσεις") εισήχθησαν στους μαθητές. Ενώ το Υπουργείο Εθνικής Εκπαίδευσης τόνισε τον προαιρετικό χαρακτήρα αυτών των μαθημάτων, στην πράξη, στο σχολείο οι διευθυντές συχνά δεν διαθέτουν άλλα μαθήματα επιλογής στους φοιτητές-μαθητές, δημιουργώντας ένα φαινόμενο που μπορεί εύλογα να συνοψιστεί ως «υποχρεωτική επιλογή».

Ειδικότερα όπως αναφέρει η έκθεση, η Τζιχάντ (Ιερός Πόλεμος των μουσουλμάνων) έχει εισαχθεί σε εκπαιδευτικά εγχειρίδια και έχει μετατραπεί σε μια δοξασμένη πράξη ηρωισμού και αυτοθυσίας. Στα εγχειρίδια διδάσκονται επίσης εθνο-θρησκευτικοί στόχοι, που εκδηλώνονται στο πλαίσιο του νεο-οθωμανισμού και του παντουρκισμού. Έτσι, το Ισλάμ απεικονίζεται ως πολιτικό ζήτημα, με την επιστήμη και την τεχνολογία να υποτάσσονται απλώς στην προώθηση των στόχων του. Προφανώς, αναφέρει η έκθεση, δεν γίνεται καμία προειδοποίηση σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί η ιστορική αναβίωση του Τζιχάντ και η ριζοσπαστικοποίηση των μουσουλμάνων, ειδικά αυτών νεαρής ηλικίας. Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι αρκετά από αυτά τα εγχειρίδια διοχετεύονται και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα των κατεχομένων.

Τουρκική Παγκόσμια Τάξη

Υπάρχει έμφαση σε έννοιες όπως «Τουρκική Παγκόσμια Κυριαρχία» και «Τουρκικά ή Οθωμανικά Ιδανικά για την Παγκόσμια Τάξη». Σύμφωνα με το πρόγραμμα σπουδών (curriculum), η «τουρκική λεκάνη» εκτείνεται από την Αδριατική Θάλασσα έως την Κεντρική Ασία. Προσφέρονται επίσης σπουδές Οθωμανικής και Αραβικής γλώσσας. Το πρόγραμμα σπουδών υιοθετεί παράλληλα μιαν αντι-αμερικανική στάση, δείχνοντας συμπάθεια για τα κίνητρα του ISIS και την Αλ Κάιντα, ενώ παραμένουν σταθερά κατά του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK).

Οι ταυτότητες των μειονοτήτων και οι πολιτιστικές ανάγκες τους εξακολουθούν να παραμελούνται σε μεγάλο βαθμό. Η παράδοση των Αλεβιτών δεν αναγνωρίζεται, αλλά οι θρησκευτικές μελέτες περιλαμβάνουν μόνο σουνιτικές διδασκαλίες. Τα πογκρόμ του 1955 ενάντια στην ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης ασφαλώς και αγνοούνται. Τα ειδικά προγράμματα σπουδών, όπως τα κουρδικά, έχουν παραμεληθεί και σε μεγάλο βαθμό αντικαθίστανται από θρησκευτικά μαθήματα, τα οποία είναι συχνά υποχρεωτικά στην πράξη.

Οι «άπιστοι» Χριστιανοί και Εβραίοι

Το πρόγραμμα σπουδών παρουσιάζει πρώην πολιτικούς συμμάχους του καθεστώτος AKP ως τρομοκράτες, και υπονοεί ότι ο πολιτικός ακτιβισμός - όπως οι διαμαρτυρίες του Πάρκου Gezi – χειραγωγoύνται από ύποπτες καπιταλιστικές και ξένες δυνάμεις. Εδώ και καιρό έχουν εισαχθεί στα εγχειρίδια εκπαίδευσης αντι-χριστιανικά και αντι-εβραϊκά υπονοούμενα. Και στις δύο περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος «άπιστοι», αντί ο παραδοσιακός όρος, «Άνθρωποι της Βίβλου».

Το πρόγραμμα σπουδών δαιμονοποιεί τον Σιωνισμό και ενεργοποιεί τα αντισημιτικά μηνύματα περιγράφοντας ορισμένα εβραϊκά σχολεία στην Τουρκία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως εχθρικά για την ανεξαρτησία της χώρας. Αντίθετα, επιδεικνύεται κάποιος σεβασμός για τον εβραϊκό πολιτισμό και την εβραϊκή γλώσσα. Για πρώτη φορά γίνεται αναφορά, αν και σύντομη, του Ολοκαυτώματος, συμπεριλαμβανομένου του Άουσβιτς, των θαλάμων αερίων, των ομαδικών εξοντώσεων, Εβραίων, Ρομά και άλλων.

Η ισλαμική εκπαίδευση υπήρχε στα τουρκικά προγράμματα σπουδών από τη δεκαετία του 1980 και του 1990, όταν οι περισσότερο κοσμικές κυβερνήσεις είχαν τον έλεγχο.

Αυτό συνέβαλε στην ανάληψη της εξουσίας από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2002. Όταν ήταν στην εξουσία, το AKP προχώρησε μεθοδικά στον σταδιακό εξισλαμισμό του προγράμματος σπουδών με κάλυψη από την τελικά αποτυχημένη διαδικασία ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να ξηλώνει κεμαλικούς από το στράτευμα.

Πολλοί πόροι διοχετεύθηκαν στις επαγγελματικές-θρησκευτικές σχολές του Imam Hatip · το πρόγραμμα σπουδών τους εξαπλώθηκε μέσω του συστήματος «υποχρεωτικής επιλογής» μαθημάτων. Η ριζοσπαστικοποίηση επιταχύνθηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016. Εκπαιδευτικές οργανώσεις στα κατεχόμενα αντιδρούν εδώ και χρόνια, με διαβήματα και στην Ε.Ε. κατά της ίδρυσης θεολογικών σχολών (τύπου Imam Hatip) που προσφέρουν μαθήματα Κορανίου στην κατεχόμενη Κύπρο και επικρίνουν, χωρίς αποτέλεσμα, τις λεγόμενες ψευδο-κυβερνήσεις για τη λήψη τέτοιων αποφάσεων.

Εκπαίδευση & πραξικοπήματα

Ενώ τα προηγούμενα βιβλία δεν είχαν καμία πληροφορία σχετικά με τα διάφορα πραξικοπήματα, τα βιβλία που εκδόθηκαν μετά τις 15 Ιουλίου 2016, όπως «Η Σύγχρονη Τουρκική και η Παγκόσμια Ιστορία» (Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi), παρέχουν αναλυτικές πληροφορίες για τα στρατιωτικά πραξικοπήματα που επηρέασαν την Τουρκία.

Το ίδιο εγχειρίδιο έχει περιγραφές των πραξικοπημάτων του 1971 και του 1980. Όπως με τη συζήτηση για το πραξικόπημα του 1960, και τα δύο αυτά αργότερα πραξικοπήματα συζητούνται στο πλαίσιο ενός εγχώριου τεταμένου πολιτικού περιβάλλοντος. Αυτό περιλαμβάνει τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ για μια εκτεταμένη σειρά ενεργειών και πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης μιας εμπρηστικής επίθεσης εναντίον του αυτοκινήτου του πρέσβη των ΗΠΑ στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής της Άγκυρας: η κρίση της παπαρούνας του οπίου στις αρχές της δεκαετίας του 1970 · η διαρκής διαμάχη με την Ελλάδα για την Κύπρο · και η φιλο-παλαιστινιακή στάση της Τουρκίας στην Αραβο-Ισραηλινή σύγκρουση μεταφέρονται στους μαθητές ως οι πρωταρχικοί λόγοι της υποστήριξης των ΗΠΑ στα πραξικοπήματα του 1971 και του 1980.

Εν συντομία, τα πραξικοπήματα του 1960, 1971 και 1980 προβάλλονται ως στρατιωτικές ενέργειες που υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ για να τιμωρήσουν την Τουρκία (σύμμαχο του ΝΑΤΟ) καθώς επιδίωξε περισσότερη ανεξαρτησία βελτιώνοντας παράλληλα τις σχέσεις με τη Σοβιετική Ρωσία.

Διασπορά και μειονότητες

Μεγάλη έμφαση δίνεται στη σημασία και τον ρόλο της τουρκικής διασποράς. Εκτός από τα Βαλκάνια, τα εγχειρίδια εστιάζουν και σε άλλες μειονότητες σε ολόκληρη την τουρκική διασπορά, όπως στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Συγκεκριμένα, η κατάσταση των Τούρκων στην περιοχή της Δυτικής Θράκης της Ελλάδας βρίσκεται στο μικροσκόπιο. Εδώ, το κείμενο παρέχει μια ιστορία της περιόδου 1960-80, όταν η Ελλάδα επικρίθηκε σκληρά για την υιοθέτηση πολιτικής για την ακύρωση της ιθαγένειας Ελλήνων με τουρκική καταγωγή. Η Αθήνα κατηγορήθηκε ότι επέβαλε αυθαίρετες απαγορεύσεις στην ίδια ομάδα, χωρίς να τους επιτρέπει αγορά ή ενοικίαση ακινήτων. Η Ελλάδα καταγγέλλεται επίσης στο κείμενο για την εχθρότητά της προς την τουρκική γλώσσα, την δήθεν πολιορκία σε τουρκικά χωριά, δήμευση γης, τις λεηλασίες «τουρκικών» ακινήτων, και επιβολή υψηλών φόρων. Παρ'όλα αυτά, πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα πογκρόμ της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 κατά της ελληνικής μειονότητας στην Τουρκία αγνοούνται.

Nεο-Οθωμανισμός

Με τον παντουρκισμό, ο νεο-οθωμανισμός είναι ένα άλλο θέμα που προσελκύει μεγάλη προσοχή στο τουρκικό πρόγραμμα σπουδών, ιδιαίτερα εμφανές από την άνοδο του AKP. Μαζί με την Οθωμανική Ιστορία, οι πιο σημαντικοί δείκτες αυτού του φαινομένου μπορούν να εντοπιστούν σε διάφορα βιβλία όπως η Γεωγραφία και η Οθωμανική Τουρκική Γλώσσα.

Το βιβλίο Γεωγραφίας του 2019 ενημερώνει τους μαθητές για την "Τουρκική λεκάνη πολιτισμού" [Türk Kültürü Havzası]. Ο τουρκικός πολιτισμός περιγράφεται ως «θάλασσα πολιτισμού» [kültür denizi] που εκτείνεται από την Κεντρική Ασία, τη Σιμπέρα, την Αφρική και τα Βαλκάνια, αποτελώντας μια σύνθεση της ζώνης επιρροής του παντουρκισμού και της οθωμανικής κληρονομιάς.

Το κείμενο εφιστά επίσης την προσοχή σε ομοιότητες στην αρχιτεκτονική, φαγητό και διάφορες παραδόσεις. Η "τουρκική λεκάνη" επεκτάθηκε ακόμη περισσότερο όταν οι Τούρκοι υιοθέτησαν το Ισλάμ ως επίσημη θρησκεία τους, επιτρέποντας την τουρκική επέκταση στη Μέση Ανατολή και Αφρική.

Το εγχειρίδιο επίσης αναφέρεται στο Xinjiang της Κίνας ως "Ανατολικό Τουρκιστάν", ένα όνομα που δίνεται και σε άλλες ανεξάρτητες τουρκικές δημοκρατίες. Ο Καύκασος ονομάζεται ως ένα άλλο κέντρο του τουρκικού πολιτισμού. Το Αζερμπαϊτζάν, το Νταγκεστάν και η Τσετσενία ορίζονται όλα ως κοινότητες που ανήκουν στην ομπρέλα του τουρκικού πολιτισμού.

Στο νέο πρόγραμμα σπουδών δίνεται επίσης ιδιαίτερη προσοχή στην κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για 5 αιώνες στα Βαλκάνια, με σκοπό την ανάδειξη του βάθους της οθωμανικής επιρροής στην περιοχή.