Ο Brian Urquhart (1919-2021), τα διδάγματα του Arnhem και «η βάναυση τουρκική εισβολή»

Στις 2 Ιανουαρίου 2021 πέθανε, σε ηλικία 101 χρονών, ένας από τους πρωταγωνιστές στην τραγωδία που βίωσε η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) το 1974. Αναφέρομαι στον Sir Brian Urquhart KCMG MBE (1919-2021), του οποίου η μακρόχρονη διπλωματική καριέρα στον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ξεκίνησε το 1945 και κορυφώθηκε όταν υπηρέτησε ως Βοηθός Γενικός Γραμματέας (Under-Secretary General) για Ειδικές Πολιτικές Υποθέσεις από τον Φεβρουάριο του 1974 ώς τη συνταξιοδότησή του τον Φεβρουάριο του 1986.

Ως εκ τούτου, ο Urquhart βρισκόταν στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του ΟΗΕ κατά τη διάρκεια της αγριότερης περιόδου της ιστορίας της ΚΔ. Επίσης, ήταν ενεργά αναμεμειγμένος συμμετέχοντας στις μυστικές διπλωματικές προσπάθειες που ακολούθησαν τις βίαιες ταραχές του 1974.

Ανεξαρτήτως από το αν κάποιος συμφωνεί ή όχι με την προσέγγιση αυτού του συγχωρημένου διπλωμάτη όταν εργαζότανε στον ΟΗΕ, δεν πρέπει να αγνοηθεί στην ΚΔ. Γι’ αυτόν τον λόγο έχω συνθέσει αυτήν την αξιολόγηση.

Ο νεαρός Brian Urquhart κατά τη θητεία του στον Βρετανικό Στρατό. Πηγή: Bridport Town Council, Dorset, UK, www.bridport-tc.gov.uk/2021/01/11/sir-brian-urquhart-a-true-citizen-of-the-world-born-in-bridport/

Μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών

Κατ’ αρχάς, ο θάνατος του Urquhart μάς υπενθυμίζει ότι, το 1974, οι δύο κορυφαίοι διπλωμάτες του ΟΗΕ ήταν βετεράνοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου με υπόβαθρο σε μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών.

Από τη μιαν, ο Αυστριακός Δρ Kurt Waldheim, Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ από τον Ιανουάριο του 1972 ώς τον Δεκέμβριο του 1981, ήταν πρώην αξιωματικός της μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών των χιτλερικών ενόπλων δυνάμεων της ναζιστικής Γερμανίας.

Από την άλλην, ο προαναφερθείς Urquhart, Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ από τον Φεβρουάριο του 1974 ώς τον Φεβρουάριο του 1986, ήταν πρώην Ανώτερος Αξιωματικός Πληροφοριών (Chief Intelligence Officer) στην Πρώτη Αερομεταφερόμενη Μεραρχία (Airborne Corps) του Βρετανικού Στρατού.

Ο Urquhart υπηρέτησε ως Ανώτερος Αξιωματικός Πληροφοριών κατά τη διάρκεια της κακοσχεδιασμένης, κακοεκτελεσμένης και αποτυχημένης στρατιωτικής επιχείρησης των Συμμάχων στις γέφυρες στο Arnhem της Ολλανδίας τον Σεπτέμβριο του 1944.

Πριν από την έναρξη της επιχείρησης στο Arnhem, ο Urquhart, τότε νεαρός αξιωματικός, αισθανόταν ότι ήταν ελαττωματική. Έτσι, διαφώνησε έντονα με τους υψηλότερους προϊσταμένους του που ήταν υπέρ της τότε προτεινόμενης επιχείρησης. Ωστόσο, αυτοί απέρριψαν τις προειδοποιήσεις του Urquhart. Η συνέπεια ήταν η τελευταία μεγάλη γερμανική στρατιωτική νίκη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Τα διαχρονικά διδάγματα του Arnhem

Στον απόηχο της ήττας των Συμμάχων στο Arnhem, ένας από τους αρχιτέκτονες αυτού του ματωμένου φιάσκου, ο Βρετανός Field Marshal Bernard Montgomery, ισχυρίστηκε ότι, από την άποψη των Συμμάχων, η επιχείρηση στο Arnhem ήταν «90% επιτυχημένη». Ακούγοντας αυτόν τον παράλογο ισχυρισμό, o Βρετανός Air Chief Marshal Arthur Tedder απάντησε ψυχρά: «Κάποιος πηδάει από έναν γκρεμό με ακόμη υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας, μέχρι τις τελευταίες ίντσες, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει καταστροφή».

Ο Urquhart χαρακτήρισε τη Μάχη στο Arnhem ως «την πιο τραυματική εμπειρία της ζωής του». Έχοντας αυτήν υπόψη, εντόπισε το ακόλουθο δίδαγμα της ιστορίας, το οποίο τοποθέτησε στα απομνημονεύματά του υπό τον τίτλο «A Life in Peace and War» (W. W. Norton & Company, Inc. 1991):

«Μόλις μια ομάδα ανθρώπων έχει αποφασίσει για κάτι [η απόφαση], αναπτύσσει μια δική της ζωή και μια ορμή που είναι σχεδόν αδιαπέραστη από τη λογική ή οποιοδήποτε επιχείρημα».

Σε συνέντευξη που έδωσε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Berkeley) στις 19 Μαρτίου 1996, ο Urquhart εντόπισε ένα σχετικό δίδαγμα της ιστορίας, το οποίο αντανακλά τις εμπειρίες όλων των ατόμων που έχουμε περιθωριοποιηθεί από μέλη διάφορων ελίτ που διστάζουν να αναγνωρίσουν την αλήθεια ή να δεχτούν λογικές προειδοποιήσεις:

«Έφυγα από τον τομέα της Αερομεταφερόμενης μετά τη Μάχη του Arnhem επειδή ήμουν αρκετά μη δημοφιλής εκεί [λόγω της στάσης μου κατά της έναρξης της Μάχης]. Γίνεσαι αρκετά μη δημοφιλής όταν αντιτίθεσαι σε κάτι που όλοι οι άλλοι θέλουν να κάνουν. Αλλά αν αποδειχτείς σωστός, γίνεσαι ακόμη πιο μη δημοφιλής και ήμουν πολύ μη δημοφιλής επειδή είχα δίκαιο».

(Οι πηγές μου περιλαμβάνουν τις ακόλουθες: Antony Beevor, «Arnhem: The Battle for the Bridges, 1944» (Penguin, 2018), http://globetrotter.berkeley.edu/conversations/PubEd/research/UN/Urquhart/urquhart2.html και https://conversations.berkeley.edu/urquhart_1996).

Η ψευδολογία του Waldheim

Τον Φεβρουάριο του 1974, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά το φιάσκο στο Arnhem, ο Urquhart έφτασε στην κορυφή του ΟΗΕ ως δεξί χέρι του τότε ΓΓ, Δρος Kurt Waldheim. Mε το πέρασμα του χρόνου, αυτός ο Αυστριακός διπλωμάτης αποδείχθηκε ότι ήταν ψεύτης και φερόμενος εγκληματίας πολέμου. Καθώς ολοκληρωνόταν η γενοκτονία, γνωστή ως το Ολοκαύτωμα, συμμετείχε σε ύποπτες συνθήκες στις άσπλαχνες γερμανικές ένοπλες δυνάμεις στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία, στην κατεχόμενη Ελλάδα και αλλού.

Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Waldheim γλίστρησε από τα χέρια των διωκτικών Αρχών των Συμμάχων σε συνθήκες που παραμένουν μυστήριες. Επομένως, απέφυγε την ποινική δικαιοσύνη και, μέσω της ψευδολογίας, κορόιδεψε τον κόσμο και κατάφερε να σκαρφαλώσει στην κορυφή της παγκόσμιας διπλωματίας.

Αυτές οι πραγματικότητες ήρθαν στη φόρα μετά την αφυπηρέτηση του Waldheim ως ΓΓ και, ειδικά κατά τη θητεία του ως Προέδρου της Αυστρίας από το 1986 ως το 1992 (Για περισσότερες λεπτομέρειες για τον Waldheim, δείτε το άρθρο μου «Ένας υφιστάμενος του Χίτλερ και η ‘‘εκκένωση’’ της Κερύνειας» στο https://simerini.sigmalive.com/article/2018/12/15/enas-uphistamenos-tou-khitler-kai-e-ekkenose-tes-keruneias/).

Προς τιμήν του Urquhart, όταν η αλήθεια για τον Waldheim τελικά βγήκε στην επιφάνεια, ο Urquhart, ως πρώην Βοηθός ΓΓ, δεν προσπάθησε να υπερασπιστεί τον πρώην ανώτερό του. Όπως παραδέχθηκε ο Urquhart σε γραπτό «σκίτσο χαρακτήρα» που δημοσιεύτηκε από τον ΟΗΕ:

«Ο Waldheim δεν ήταν ποτέ μέλος του Ναζιστικού Κόμματος, αλλά κατά τη διάρκεια του πολέμου είχε υπηρετήσει, όπως και οι περισσότεροι νέοι Αυστριακοί, στον γερμανικό στρατό. Είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί έπρεπε να πει ψέματα για τα τελευταία τρία χρόνια της στρατιωτικής του θητείας, ως αξιωματικός πληροφοριών [‘‘intelligence officer’’] στα Βαλκάνια, ισχυριζόμενος ότι τραυματίστηκε στο ρωσικό μέτωπο και επέστρεψε στην πολιτική ζωή στις αρχές του 1942. Το 1945, οι μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτείων τον είχαν ανακρίνει εκτενώς για τα Βαλκάνια, οπότε οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πάντα την αληθινή ιστορία της στρατιωτικής του καριέρας στα αρχεία τους, όπως είχαν και άλλες κυβερνήσεις, αλλά δεν την είχαν εκθέσει αυτήν κατά την εκλογή του ως Γενικού Γραμματέα [το 1971].

»Όταν η ιστορία των παραποιήσεών του βγήκε στη φόρα το 1986 όταν ο Waldheim ήταν Πρόεδρος της Αυστρίας, θεωρήθηκε ως σκάνδαλο και ως εξαιρετικά επιζήμιος προβληματισμός για τα Ηνωμένα Έθνη, ειδικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είχαν ψηφίσει τρεις φορές υπέρ της εκλογής του ως Γενικού Γραμματέα [με επιτυχία το 1971 και το 1976 αλλά χωρίς επιτυχία, λόγω βέτο της Κίνας, το 1981]».

«Προδομένος και θυμωμένος»

Ο Urquhart πρόσθεσε:

«Έχοντας συνεργαστεί στενά με τον Waldheim και έχοντας υποστηρίξει αυτόν δημοσίως με βάση την ψεύτικη εκδοχή της στρατιωτικής του καριέρας, ένιωσα προδομένος και θυμωμένος και το είπα στα απομνημονεύματά μου. Το 1995, όταν επισκέφτηκα τη Βιένη, έλαβα μήνυμα ότι ο πρώην Πρόεδρος [της Αυστρίας, δηλαδή ο Waldheim] ήθελε επειγόντως να συναντηθεί μαζί μου. Συναντηθήκαμε σε ένα επιχρυσωμένο δωμάτιο στο Hofburg. Ο Waldheim άρχισε να με κατσαδιάζει για ‘‘μη φιλικότητα’’ και απάντησα ότι σε όλη την επαγγελματική μου καριέρα ήταν ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο συνεργάστηκα, ο οποίος σκόπιμα μου είπε ψέματα για ένα σημαντικό θέμα. Ήταν μια θλιβερή και μη ικανοποιητική συζήτηση». (Πηγή: ΟΗΕ: https://news.un.org/en/spotlight/character-sketches-kurt-waldheim-brian-urquhart)

Κατά τη θητεία του Waldheim ως ΓΓ του ΟΗΕ από το 1972 ώς το 1981, οι καταπιεσμένοι πολίτες της ταλαιπωρημένης ΚΔ δεν είχαν ιδέα γι’ αυτήν τη σκοτεινή αλλά κρυμμένη προσωπική ιστορία αυτού του ανήθικου κηδεμόνα του διεθνούς δικαίου.

Στοιχεία ατιμώρητης εγκληματικότητας

Από την έναρξη της πρώτης τουρκικής εισβολής στην ΚΔ στις 20 Ιουλίου 1974, πέντε μέρες μετά το πραξικόπημα στη Λευκωσία, ο Urquhart και ο συνάδελφός του Roberto E. Guyer, και αυτός Βοηθός ΓΓ, ήταν παραλήπτες τηλεγραφημάτων από τις Αρχές του ΟΗΕ στην ΚΔ. Τα μάθαμε αυτά πριν από λίγα χρόνια, όταν αποχαρακτηρίστηκαν πολλαπλά έγγραφα των Αρχείων του ΟΗΕ. Ορισμένα από αυτά έχουν δημοσιευτεί σε βιβλίο, στο οποίο πρόσφερα έναν πρόλογο: Marta Murzanska (ed.), «Cyprus in the UN Archives: January 1974-December 1974» (ERPIC, 2017).

Αυτά τα τηλεγραφήματα ενσωματώνουν σύγχρονα στοιχεία για τα αμέτρητα ατιμώρητα εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και άλλα διεθνή εγκλήματα που φαίνεται ότι διαπράχθηκαν στην ΚΔ, ειδικά αλλά όχι μόνο από τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας. Για παράδειγμα, στις 21 Ιουλίου 1974, οι Αρχές του ΟΗΕ στην ΚΔ έστειλαν τηλεγράφημα στους κύριους Urquhart και Guyer, στο οποίο αποκάλυψαν, μεταξύ άλλων λεπτομερειών, τις εξής σε κεφαλαία γράμματα:

«ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΜΑΣ, ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ [ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ] ΕΧΕΙ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΕΙ ΑΛΛΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΩΣ ΕΚΚΕΝΩΘΗΚΕ ΧΘΕΣ».

(Πηγή: Σελίδες 96 ώς 97 του φακέλου με «Expanded Number S-0903-0001 -02-00001», Αρχείων του ΟΗΕ, στο https://search.archives.un.org/uploads/r/united-nations-archives/9/f/d/9fd17c89e68feaccf84001b04355f70033d943e1573a07478f29ff7b7bb6ffc4/S-0903-0003-03-00001.pdf).

Με αυτά υπόψη, κάποιος μπορεί να επικρίνει τον Urquhart επειδή δεν πίεσε -και, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν προσπάθησε να πιέσει- το Συμβούλιο Ασφαλείας να ενεργοποιήσει το Κεφάλαιο VII του Χάρτη του ΟΗΕ και να λάβει αυστηρά μέτρα κατά της μαζικής ανομίας στην ΚΔ.

«Τhe brutal Turkish invasion»

Η άποψη του Urquhart ήταν διαφορετική. Η ανεπάρκεια του ΟΗΕ εξηγείτο από την οριοθετημένη δύναμη, περιορισμένη επιρροή και, επομένως, ανεπαρκή εξουσιοδότηση της UNFICYP. Στον πρόλογό του στο βιβλίο του Frances Henn υπό τον τίτλο «A Business of Some Heat: the United Nations Force in Cyprus Before & During the 1974 Turkish Invasion» (Pen & Sword, 2004), ο Urquhart έγραψε:

«Το καλοκαίρι του 1974, αφού οι Έλληνες συνταγματάρχες ανέτρεψαν αλλά απέτυχαν να σκοτώσουν τον Πρόεδρο Μακάριο της Κύπρου, η Τουρκία εισέβαλε στο νησί με πλήρη δύναμη [«Turkey invaded the island with full force»]... Η βάναυση τουρκική εισβολή [«the brutal Turkish invasion»] παρουσίασε ένα μοναδικά δύσκολο δίλημμα στην UNFICYP. Ο έξω κόσμος, συμπαθώντας τον ασθενέστερο, ανέμενε ότι η UNFICYP θα αντιμετώπιζε τους εισβολείς [αλλά] η UNFICYP δεν είχε ούτε την εντολή ούτε τη στρατιωτική δύναμη να κάνει κάτι τέτοιο».

Εδώ, πρέπει να υπογραμμίσω κάτι σημαντικό. Αυτή η ανάλυση δημοσιεύτηκε το 2004, δηλαδή στην εποχή του αποτυχημένου Σχεδίου Ανάν. Τότε, στο πλαίσιο του 1974, Δυτικοί διπλωμάτες συνήθως αποφεύγανε τη χρήση του ρήματος «εισβάλλω» και των ουσιαστικών «εισβολή» και «εισβολείς». Ωστόσο, ο Urquhart, ως συνταξιούχος Δυτικός διπλωμάτης, είχε το θάρρος να χρησιμοποιήσει και τους τρεις όρους στον πρόλογό του σε βιβλίο που δημοσιεύτηκε το 2004. Μάλιστα, ο Urquhart υιοθέτησε τον έντονο όρο «βάναυση τουρκική εισβολή» [«the brutal Turkish invasion»]. Μέχρι και ο Henn, στον τίτλο του βιβλίου του, υιοθέτησε τον όρο «Turkish Invasion» («Τουρκική Εισβολή»).

Ως βετεράνοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον ΟΗΕ το 1974, ούτε ο Urquhart ούτε ο Henn ξεγελάστηκαν από το ανόητο τουρκικό επιχείρημα ότι η Τουρκία είχε εφαρμόσει μια «Ειρηνευτική Επιχείρηση».

Σε παρένθεση, σημειώνω ότι, όπως τον Waldheim και τον Urquhart, ο Henn υπηρέτησε ως αξιωματικός πληροφοριών (intelligence officer) κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Henn ανήκε στο 43ο Σύνταγμα Αναγνώρισης (43rd Reconnaissance Regiment) του Βρετανικού Στρατού. Επίσης, όπως τον Urquhart, πολέμησε στο Arnhem. Κατά το φλογερό καλοκαίρι του 1974, ο Henn ήταν Ταξίαρχος (Brigadier) και Αρχηγός Επιτελείου στην UNFICYP. Πέθανε στις 15 Οκτωβρίου 2020, σε ηλικία 99 ετών.

Σιγά, σιγά, φεύγουν τόσο οι βετεράνοι του Β' Παγκοσμίου Πολέμου όσο και οι μάρτυρες της μαζικής αλλά ατιμώρητης εγκληματικότητας του 1974…

Κατευνασμός

Από το 1974 ώς το 1981, το δίδυμο Waldheim και Urquhart ουσιαστικά παρουσίασε το λεγόμενο «κυπριακό πρόβλημα» ως «δικοινοτικό» ζήτημα και όχι ως ευρύτερο εγκληματικό σκάνδαλο που περιελάμβανε τον διαχωρισμό και τα πλήγματα του πραξικοπήματος, των δύο τουρκικών εισβολών και των επακόλουθων μαζικών δολοφονιών, εξαφανίσεων, απελάσεων, καταναγκαστικών μεταφορών, καλύψεων και ούτω καθεξής.

Ακόμη χειρότερα, το δίδυμο Waldheim και Urquhart ουσιαστικά δέχτηκε τα επιχειρήματα που προέβαλαν ξένα κράτη, όπως την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο [ΗΒ] και τις Ηνωμένες Πολιτείες, που υποστήριζαν μια «διευθέτηση», με «ομοσπονδιακή» βάση, που θα νομιμοποιούσε τις παράνομες συνέπειες της επιθετικότητας της Τουρκίας.

Σε αντίθεση, αφότου η ναζιστική Γερμανία είχε εισβάλει και καταλάβει τόσες πολλές χώρες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σύμμαχοι δεν απάντησαν προτείνοντας οποιαδήποτε «διευθέτηση» με βάση τον «φεντεραλισμό».

Αρχικά, οι Σύμμαχοι απάντησαν με βία, στοχεύοντας την απελευθέρωση της κάθε κατεχομένης χώρας. Εξ ου, για παράδειγμα, οι πολεμικές δραστηριότητες του Urquhart στην κατεχόμενη Ολλανδία. Μετέπειτα, οι Σύμμαχοι απάντησαν με την επιβολή του νόμου, στοχεύοντας την ποινική δικαιοσύνη. Εξ ου και οι δικαστικές διαδικαστικές στη Νυρεμβέργη.

Ο Waldheim και ο Urquhart τα γνώριζαν αυτά. Τούτου λεχθέντος, ξεχωρίζω τον έναν από τον άλλο. Ο Waldheim ήταν πρώην υφιστάμενος του Hitler και, κατά βάθος, κάθαρμα. Σε αντίθεση, ο Urquhart είχε την επίγνωση ενός Βρετανού αξιωματικού και τζέντλεμαν που βοήθησε στην απελευθέρωση της Ευρώπης από την τυραννία του Hitler.

Επομένως, η συνείδηση του Urquhart θα έπρεπε να τον εμπόδιζε πριν συνοδέψει τον Waldheim στην ανήθικη και μυστική διαδικασία υπέρ μιας προτεινόμενης «διευθέτησης» του «Κυπριακού» που θα ισοδυναμούσε με παράδοση στην Τουρκία, η οποία είχε μιμηθεί τις επιθετικές, κατοχικές, εθνοκαθαριστικές και διαιρετικές πράξεις της ναζιστικής Γερμανίας.

Το λυπηρό για την ΚΔ και για τη φήμη του Urquhart είναι ότι παρασύρθηκε, είτε από τον Waldheim είτε από Βρετανούς είτε από άλλους που ήθελαν να κατευνάσουν την Τουρκία. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι, το 1986, το έτος της αποχώρησής του από τον ΟΗΕ, ο Urquhart χρίστηκε ιππότης από τη Βρετανίδα Βασίλισσα Ελισάβετ Β'. Συνεπώς, μετονομάστηκε ως Sir Brian Urquhart.

Η παραχώρηση αυτού του επάθλου δημιουργεί αυτονόητο ερώτημα. Καθώς δούλευε στον ΟΗΕ, ποια συμφέροντα εξυπηρετούσε ο Urquhart - αυτά του ΟΗΕ ή αυτά του ΗΒ;

Επίλογος

Όταν πέθανε σε ηλικία 101 χρονών, o Sir Brian Urquhart επαινέθηκε από τωρινούς διπλωμάτες, όπως τον Antonio Guterres, ΓΓ του ΟΗΕ, και από πρώην διπλωμάτες σαν τον Λόρδο Hannay, Μόνιμο Αντιπρόσωπο του ΗΒ στον ΟΗΕ από το 1990 ώς το 1995. (Οι φόροι τιμής αυτών βρίσκονται στο www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2021-01-03/statement-the-secretary-general-the-death-of-sir-brian-urquhart και

https://rusi.org/commentary/sir-brian-urquhart-great-public-servant-great-international-cause αντίστοιχα.)

Σε αυτό το άρθρο, δεν έχω επαινέσει τον Urquhart. Αντ' αυτού, ελπίζω μέσω μιας δίκαιης και ρεαλιστικής σύνοψης, έχω αξιολογήσει τη σημαντική θέση του στην ιστορία της ΚΔ. Για καλούς και για κακούς λόγους, δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί.

Αιωνία του η μνήμη.

* Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή Πανεπιστημίου UCLan Cyprus. Οι απόψεις του είναι προσωπικές.

**Κύρια φωτογραφία: Πηγή: Υπουργείο Εξωτερικών της ΚΔ, 20.07.2020, https://twitter.com/CyprusMFA/status/1285179334089748481/photo/1