200 χρόνια από την Ελληνική επανάσταση του 1821

Θα κάνω μια περιληπτική αφήγηση της πορείας του Ελληνισμού από την 25η Μαρτίου1821 μέχρι τη 1ην Απριλίου 1955 και σήμερα.

Ας δούμε λοιπόν τη διεθνή κατάσταση το 1821 και τη θέση των μερών. Ως είναι γνωστό το 1815 ηττήθηκε ο μεγάλος κορσικανός στο Βατερλώ και η Ευρώπη έπεσε κάτω από το πέλμα του σκοταδισμού της Ιεράς Συμμαχίας με επικεφαλής τον Μέττερνιχ.

Στη Γαλλία έχομε την παλινόρθωση με τον Louis 18 και τον Charles 10. Οι φιλελεύθερες δυνάμεις ήταν κάτω από την εξουσία της Ιεράς Συμμαχίας. Οι Έλληνες από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης ήσαν υπόδουλοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκείνη την εποχή (το 1821) αφού απέτυχεν η εξέγερση στις παραδουνάβιες περιοχές υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και κάτω από τη Φιλική Εταιρεία κηρύχθη επανάσταση στις 25 Μαρτίου 1821, τη μέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στη Πελοπόννησο (για την ημέρα και τον τόπο υπάρχουν αμφισβητήσεις, ακολουθήθηκε όμως το τι μάθαμε στα σχολεία) ήτοι 25 του Μάρτη στην Αγία Λαύρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανόν.

Οι Έλληνες ήσαν λίγοι αλλά πολέμησαν όπως πάντα ηρωικά για τη λευτεριά τους και με τη βοήθεια επίσης ξένων Δυνάμεων των λεγόμενων «Προστάτιδων Δυνάμεων», των οποίων ο ρόλος είναι πάντα αμφιλεγόμενος στην ιστορία μας, και μετά την ναυμαχία του Ναυαρίνου νίκησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Ελλάδα απελευθερώθη και έγινεν το πρώτο Ελληνικό κράτος το 1830.

Κυβερνήτης της Ελλάδος κλήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος διετέλεσεν και υπουργός εξωτερικών του Τσάρου. Ο Καποδίστριας προσπάθησε να κάνει έργο, δυστυχώς εξετελέσθη από τον Μαυρομιχάλη και το νεοσύστατο κράτος έμεινεν ορφανόν. Οι Δυνάμεις επέλεξαν σαν νέο ηγεμόνα της Ελλάδος τον Όθωνα της Βαυαρίας. Ο Όθων, μετά από αντιβασιλεία, βασίλευσε στην Ελλάδα μέχρι το 1862. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 έγινε η επανάσταση η οποία καθιέρωσε στην Ελλάδα τη συνταγματική βασιλεία. Με το σύνταγμα του 1844 ετέθησαν οι βάσεις του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα και επίσης οι πρώτοι κομματικοί σχηματισμοί που ήσαν το αγγλικό κόμμα υπό τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, το γαλλικό υπό τον Ιωάννη Κολέττη και το ρωσικό υπό τον Ανδρέα Μεταξά. Επίσης επί Όθωνος διαμορφώθη και το πολιτικό πρόγραμμα της Μεγάλης Ιδέας. Απλά, η Μεγάλη Ιδέα ήταν η πολιτική της συγκέντρωσης των υπόδουλων Ελλήνων μέσα στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Σ’ αυτή την εποχή η Ελλάδα ήταν κάτω από την επιρροή των λεγόμενων «Προστάτιδων Δυνάμεων» δηλ. της Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και βεβαίως της Τουρκίας. Ο πόλεμος της Κριμαίας εις τον οποίον οι Αγγλο-γάλλοι πολέμησαν με την Τουρκία εναντίον της Ρωσίας επηρέασεν την Ελλάδα της εποχής εκείνης. Ο Όθων αναγκάσθηκε να τηρήσει αυστηράν ουδετερότητα. Οι δε αγγλο-γάλλοι κατά μια περίοδο κατέλαβαν τον Πειραιά.

Το 1862 ο Όθων εγκατέλειψε την Ελλάδα και κατόπιν πολλών διαβουλεύσεων ανήλθε στο θρόνο της Ελλάδος ο Γεώργιος Α’ των Gluksburg. Με τη νέα δυναστεία οι Άγγλοι έδωσαν τα Επτάνησα στην Ελλάδα το 1864. Αρχίζει από τότε η μακρά περίοδος της βασιλείας του Γεώργιου Α’ που έληξε με την δολοφονία του το 1913.

Το κρητικό ζήτημα και οι κρητικές επαναστάσεις στο 19ον αιώνα έφεραν στο τέλος τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 που κατέληξε σε ήττα της Ελλάδας. Μπαίνομε στον 20ον αιώνα με κύρια θέματα το Κρητικό ζήτημα και το Μακεδονικό ζήτημα. Εις μεν το Κρητικό ζήτημα η αντίπαλος ήταν η Τουρκία εις δε το Μακεδονικό η Βουλγαρία.

Έχομε μετά την επανάσταση των νεοτούρκων και εις απάντηση την επανάσταση του Γουδί (1909). Το 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος κάλεσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στη πρωθυπουργία της Ελλάδος. Η περίοδος μεταξύ 1910-1922 είναι η λαμπρότερη αλλά και συνάμα η τραγικότερη περίοδος της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας. Ο Βενιζέλος πήγε με το μέρος των νικητών και στο τέλος του πολέμου η Ελλάς ήταν μεταξύ των νικητριών δυνάμεων του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Εδόθη η εντολή στην Ελλάδα να καταλάβει τη Σμύρνη και την ενδοχώρα (Μάιος του 1919). Η Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) ήταν η λαμπροτέρα στιγμή του νεότερου Ελληνισμού. Δυστυχώς ο διχασμός και οι αντιζηλίες εκ μέρους των Μεγάλων Δυνάμεων και η εχθρότης προς την Ελλάδα κυρίως της Ιταλίας και της Σοβιετικής Ένωσης και η προσωπικότητα του Κεμάλ καθώς και η έλλειψη του Βενιζέλου έφεραν τη φωτιά της Σμύρνης, την καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού και το τέλος της Μεγάλης Ιδέας. Με τη φωτιά της Σμύρνης τέλειωσε ένα μεγάλο, ένδοξο, κεφάλαιο της ιστορίας του Ελληνισμού.

Ο πρωταγωνιστής της Μεγάλης Ιδέας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εκλήθη να ηγηθεί της Ελληνικής αντιπροσωπείας, ενώπιον των νικητών στη Λωζάννη, προεδρεύοντας, παράδοξα, προσωρινά ελπίζομε, στη ταφή του μεγάλου ονείρου της φυλής.

Ο μεσοπόλεμος αποτέλεσε για την Ελλάδα μια ανώμαλη περίοδος, με τη δικτατορία του Πάγκαλου, Κυβέρνηση Βενιζέλου, το αποτυχημένο κίνημα του 1933, τον Κονδύλη, την παλινόρθωση της βασιλείας με τον Γεώργιο Β’ και η δικτατορία της 4ής Αυγούστου του Μεταξά.

Ο Μεταξάς, πέρασε στην ιστορία με το όχι των Ελλήνων. Επακολούθησεν η κατοχή και στο τέλος του πολέμου είχαμε τον εμφύλιο πόλεμο του 1946-1949. Η Ελλάδα παρέμεινε στο στρατόπεδο των Δυτικών κυρίως λόγω των Βρετανών, οι οποίοι όμως, μη δυνάμενοι να συνεχίσουν, παρέδωσαν τα ηνία στους Αμερικανούς.

Από τότε η Ελλάδα πέρασε στο στρατόπεδο των ΗΠΑ. Ακολούθησε το σχέδιο Μάρσαλ και η είσοδος στο ΝΑΤΟ και μετά από κυβερνήσεις με μικρές πλειοψηφίες έχομε την εμφάνιση και νίκη του Ελληνικού Συναγερμού υπό τον Αλέξανδρο Παπάγο και την ακόλουθο κατάσταση Καραμανλή και των διαδόχων του. Η Ελλάδα οικονομικά κατεστράφη το 2013 ενώ ήταν μέλος της ΕΕ και προσπαθεί από τότε να αναμορφωθεί οικονομικά.

Εν τω μεταξύ από το 1950 το μεγάλο πρόβλημα για την Ελληνική εξωτερική πολιτική είναι το πρόβλημα της Κύπρου. Η άτεγκτη στάση της Βρετανίας οδήγησε τους Κυπρίους στον επικό αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-1959 για την ένωση, όπου μια φούχτα πατριωτών ρεζίλεψαν μιαν αυτοκρατορία, ακριβώς όπως οι ήρωες του είκοσι ένα υπερίσχυσαν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δυστυχώς η διεθνής πολιτική και η απειρία μας μας ανάγκασε σε μια κολοβωμένη ανεξαρτησία το 1960, μιαν ανεξαρτησία η οποία έφερε στο παιχνίδι τον τουρκικό παράγοντα, παρ’ όλο που η Τουρκία, με τη Συνθήκη της Λωζάννης, αποποιήθη κάθε δικαιώματος επί της Κύπρου. Το 1963 έχομε την τουρκική ανταρσία και το 1974 τη τουρκική εισβολή. Μετά έχομε το οικονομικό θαύμα και τη καταστροφή του 2013.

Ελλάδα και Κύπρος είναι μέλη της ΕΕ. Η Ένωση συμπεριφέρθη απέναντι και στις δύο με πολύ σκληρό τρόπο.

Σήμερα οι δυο χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια στυγνή δικτατορία στη Τουρκία που όπως έγραφα στο βιβλίο μου, «Το Κυπριακό Πρόβλημα. Απάντηση στη Τουρκική προπαγάνδα» το 1975, ζητά το Αιγαίο, τα νησιά, τη Θράκη, τη Κύπρο, την Υφαλοκρηπίδα, την ΑΟΖ και το θαλάσσιο πλούτο των δυο χωρών.

Πρέπει όμως να ανανήψουμε και να αντεπιτεθούμε. Να μου επιτρέψετε να τελειώσω με ένα απόσπασμα από το άρθρο μου «Ανάμνηση του Ελληνισμού» που δημοσιεύθη στην Κυπριακή εφημερίδα «Ελευθερία» την 1ην Απριλίου, 1970 επ’ ευκαιρία των δυο επετείων και είναι δημοσιευμένο στο βιβλίο μου «Θέσεις» στις σελ. 81-85:

«Είμαστε λίγοι, φτωχοί, διχασμένοι και πιόνια. Άραγε η μεγαλοφυΐα μας έγινε εξυπνάδα; Κι «οι επίχρυσες ακτίνες;» Κι’ ο Αχιλλέας; Κι’ ο Οδυσσέας;»

Πιστεύω, όμως, ότι στο τέλος οι «επίχρυσες ακτίνες» θα λάμψουν και πάλιν και ο Αχιλλέας, με την βοήθεια του Οδυσσέα, θα οδηγήσει το έθνος στα μεγάλα του πεπρωμένα, που άρχισαν οι ήρωες του 1821 και συνέχισαν εκείνοι της ΕΟΚΑ του 1955-59.

Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω η Κύπρος. Ζήτω το Έθνος.

*Δικηγόρος, Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων (Η.Ε.Ι., Γενεύης Ελβετίας). Πρώην Μέλος της Γραμματείας του ΟΗΕ στο Τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.