Η Ευρώπη ψάχνει βηματισμό και στο βάθος παγκόσμιος φορολογικός συντελεστής

Είναι ξεκάθαρο ότι η εξάπλωση της πανδημίας, πέρα από τις προκλήσεις που προκαλεί στα συστήματα υγείας, έχει αναδείξει τα δομικά προβλήματα των οικονομιών και κατά πόσον έχουν τα αντανακλαστικά για απορρόφηση των κραδασμών που δημιουργούνται. Η διαχείριση της υγειονομικής κρίσης ενδεχομένως να αλλάξει τις ισορροπίες στο διεθνές πολιτικό σκηνικό.

Την ώρα που η Κίνα, οι Σκανδιναβικές χώρες και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενισχυμένες από το μεγάλο πακέτο ανασυγκρότησης που αποφασίστηκε, φαίνεται να μπαίνουν σε σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης, η Ευρώπη συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα. Φυσικά, υπήρξαν σημαντικές αποφάσεις από τα ευρωπαϊκά όργανα, όπως το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Ωστόσο, γίνεται αντιληπτό ότι δεν υπάρχει η αμεσότητα των παρεμβάσεων που έχουμε δει σε άλλες χώρες και περιοχές.

Τα δομικά προβλήματα της ΕΕ

Τα δομικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αναδεικνύονται έντονα σε περιόδους κρίσεων, υπενθυμίζοντας ότι όταν η Ελλάδα ζητούσε οικονομική στήριξη (τότε η πρώτη χώρα που το έπραξε), δεν υπήρχε οποιοσδήποτε μηχανισμός στήριξης. Οι μεγάλες αλλαγές και τα όποια μέτρα (Μηχανισμοί Στήριξης, Σύμφωνο Σταθερότητας, κ.λπ.) ήρθαν ετεροχρονισμένα, μετά το 2008, σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί η δημοσιονομική πειθαρχία των κρατών μελών και να αποφευχθούν νέα περιστατικά υπερβολικών ελλειμμάτων.

Σημειώνεται, επιπλέον, ότι το οικοδόμημα του Ευρώ δεν είχε εξαρχής συνδυαστεί με παράλληλη δημοσιονομική ένωση. Αντίθετα, επιχειρήθηκε η συνύπαρξη οικονομιών με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά και αντοχές. Η βιομηχανική Γερμανία, για παράδειγμα, και η Κύπρος των υπηρεσιών, εφαρμόζουν κοινή νομισματική πολιτική, χωρίς όμως να υπάρχει ενιαίος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός, κάτι το οποίο είναι πολύ δύσκολο να συνυπάρξει. Κι αυτό φαίνεται πολύ έντονα κάθε φορά που γίνονται συζητήσεις για οικονομική στήριξη, με τον ευρωπαϊκό βορρά να αναζητά ανταλλάγματα για να στηρίξει τις αποφάσεις.

Ταμείο Ανασυγκρότησης

Στα θετικά της τωρινής κρίσης καταγράφεται η συμφωνία των ευρωπαϊκών χωρών για την έκδοση κοινού ομολόγου για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανασυγκρότησης, καθώς και των άλλων προγραμμάτων στήριξης των υγειονομικών αναγκών, της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας.

Η εφαρμογή του Δημοσιονομικού Συμφώνου είχε σκοπό τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των εθνικών οικονομιών αλλά και της ευρωπαϊκής οικονομίας, θέτοντας συγκεκριμένους στόχους για τους κύριους δημοσιονομικούς δείκτες, όπως το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα, καθώς και μηχανισμούς «τιμωρίας» και επαναφοράς οικονομιών εντός στόχων.

Φυσικά, υπήρχαν περιπτώσεις, όπως αυτές της Ισπανίας και της Γαλλίας, όπου η Ευρώπη δεν προχώρησε στην επιβολή κυρώσεων όταν οι οικονομίες τους τέθηκαν εκτός δημοσιονομικών στόχων. Σε ό,τι αφορά το Σύμφωνο, με την εξάπλωση του κορωνοϊού υπήρξαν σημαντικές χαλαρώσεις με προσωρινό χαρακτήρα, με το μεγάλο ερώτημα που παραμένει να είναι με ποιον τρόπο θα ζητηθεί από τις χώρες να επανέλθουν εντός των στόχων του Συμφώνου.

Ήδη υπάρχουν εκτιμήσεις ότι οικονομίες όπως η Ιταλία και η Γαλλία (όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες) αναμένεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα χρέους, όταν τα έκτακτα μέτρα που εφαρμόζονται θα αρχίσουν να αποσύρονται. Επιπλέον, η σταδιακή αλλαγή της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σε ό,τι αφορά την ποσοτική χαλάρωση θα διευρύνει το χάσμα ευρωπαϊκού βορρά και νότου.

Παγκόσμιος φορολογικός συντελεστής

Καθόλου τυχαία δεν ήταν και η δήλωση της Υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζάνετ Γέλεν, για την εφαρμογή ενός ενιαίου ελάχιστου παγκόσμιου φορολογικού συντελεστή. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει εντάξει στο πρόγραμμά της την αύξηση των φορολογιών, όπως του εταιρικού φόρου αλλά και των φόρων εξόδου (exit taxes) για όσους φορολογούμενους, άτομα ή εταιρείες, αποφασίσουν να μεταφέρουν τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις τους εκτός ΗΠΑ. Αυτή η πολιτική είναι αντίθετη με την προηγούμενη κυβέρνηση Τραμπ, που θεωρούσε ότι με τη μείωση των φόρων θα μπορούσε να πείσει τις επιχειρήσεις να επιστρέψουν στη χώρα.

Ουσιαστικά, με αυτόν τον τρόπο θα αποθαρρύνονται πολυεθνικές εταιρείες να «μεταφέρουν» κέρδη και φόρους σε άλλες χώρες με χαμηλότερη φορολογία. Το κάθε κράτος θα μπορεί να έχει τον δικό του φορολογικό συντελεστή, την ίδια ώρα όμως η χώρα που αποτελεί την κύρια βάση της επιχείρησης θα μπορεί να επιβάλει επιπλέον φόρο μέχρι το ποσό που αφορά τον ελάχιστο φόρο που τελικά συμφωνηθεί, «εξανεμίζοντας» ουσιαστικά οποιοδήποτε πλεονέκτημα «φορολογικής μεταφοράς» των κερδών σε άλλη δικαιοδοσία.

Η συζήτηση μέχρι τώρα αφορούσε την επιβολή φόρων κυρίως σε πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας (digital taxes), όμως οι συζητήσεις φαίνεται να επεκτείνουν την εφαρμογή του. Οι δηλώσεις του Επιτρόπου Οικονομίας της ΕΕ, καθώς και του Γερμανού Υπουργού Οικονομικών, δείχνουν ότι θα εξετάσουν διεξοδικά την πρόταση της κ. Γέλεν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την άτυπη τηλεδιάσκεψη της 25ης Μαρτίου 2021, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εξέδωσαν δήλωση, σύμφωνα με την οποία τονίζουν την «ανάγκη να αντιμετωπιστούν επειγόντως οι φορολογικές προκλήσεις που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας, ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι οικονομικοί φορείς καταβάλλουν το μερίδιο φόρων που τους αναλογεί». Επιπλέον, τονίζεται ότι θα επιδιωχθεί συναινετική παγκόσμια λύση για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ. Σε αντίθετη περίπτωση, ανέφεραν πως θα προχωρήσουν αυτόνομα με την εισαγωγή της, το αργότερο ώς την 1η Ιανουαρίου 2023. Η Κύπρος αποτελεί μέρος της δήλωσης.

Ενιαία φορολογική βάση

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η επιβολή ενιαίας φορολογικής βάσης είναι κάτι διαφορετικό από την επιβολή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή. Το πρώτο αφορά τη φορολογητέα ύλη, δηλαδή ποια εισοδήματα φορολογούνται και ποια απαλλάσσονται και τι έξοδα εμπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, εισοδήματα από μερίσματα και κέρδη από πώληση μετοχών εκπίπτουν του φορολογητέου εισοδήματος. Το δεύτερο αφορά το ποσοστό φόρου επί του φορολογητέου εισοδήματος, οπότε οτιδήποτε δεν αποτελεί μέρος της φορολογικής βάσης δεν φορολογείται.

Σημειώνεται ότι εδώ και καιρό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει το έδαφος για την υιοθέτηση της ενιαίας φορολογικής βάσης, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να είναι δυνατή η υιοθέτησή της. Μετά το Brexit, ο «συνασπισμός» ενάντια σε αυτήν την πρωτοβουλία έχει γίνει πιο αδύναμος.

Φυσικά, υπάρχει και η τελευταία απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε σχέση με την Apple, που επιβεβαιώνει ότι τα θέματα φορολογίας αποτελούν κυρίαρχο δικαίωμα κάθε χώρας, με τις εταιρείες να πρέπει να προβαίνουν στους ανάλογους φορολογικούς σχεδιασμούς.

Η επιβολή ενός ενιαίου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή θα βρει αντίθετες πολλές χώρες, όπως για παράδειγμα η Ιρλανδία. Να υπενθυμίσουμε ότι παλαιότερα η προσπάθεια επιβολής παγκόσμιου τέλους στις χρηματοικονομικές συναλλαγές (financial transaction tax) απέτυχε και μόνο συγκεκριμένες χώρες προχώρησαν στην υιοθέτησή του. Επισημαίνεται επίσης ότι Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία προχώρησαν στην επιβολή ψηφιακών φόρων.

Ο τομέας των υπηρεσιών στην Κύπρο αναδιαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια και ο φόρος δεν αποτελεί πλέον το κυρίως κριτήριο για την ίδρυση κυπριακής εταιρείας. Πολλές εταιρείες, που ενεγράφησαν παλαιότερα για να περνούν ουσιαστικά κάποιες συναλλαγές διά μέσου αυτών, έχουν κλείσει. Πλέον, ολοένα και περισσότερο εδραιώνεται η αναγκαιότητα για τη δημιουργία βάσης στην Κύπρο (substance).

Οπότε, εταιρείες τεχνολογίας ή άλλες εταιρείες που επιλέξουν να μεταφέρουν τη βάση τους στην Κύπρο θα μπορούν να εκμεταλλευτούν τον φορολογικό συντελεστή της χώρας, χωρίς να δίνεται η δυνατότητα σε άλλη δικαιοδοσία για επιβολή επιπλέον φόρου (μέχρι του ποσού που να ανταποκρίνεται στον ελάχιστο παγκόσμιο φόρο).

Τα κρυπτονομίσματα έχουν την τιμητική τους

Οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία αναμένεται να συνεχιστούν, με την τεχνολογία blockchain και τα κρυπτονομίσματα να έχουν την τιμητική τους (πέρα από την επιβολή του φόρου που αναφέρθηκε πιο πάνω), κάτι που ενδεχομένως να επηρεάσει τις ισοτιμίες των νομισμάτων.

Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας προχωρεί ήδη στην πιλοτική εφαρμογή του ψηφιακού γουάν, το οποίο είναι διαθέσιμο στον κυβερνοχώρο σε εφαρμογές κινητών και πλαστικές κάρτες, με απώτερο σκοπό την υιοθέτησή του ως ισχυρού μέσου διεκπεραίωσης συναλλαγών για όλη την οικονομία (στην Κίνα είναι ήδη ευρέως γνωστές οι ηλεκτρονικές πληρωμές μέσω εφαρμογών, όπως το Alipay ή το WeChat Pay). Η ενίσχυση αυτών των συναλλαγών ενδεχομένως να επηρεάσει το δολάριο, που αυτήν τη στιγμή είναι ο «κυρίαρχος» του διεθνούς εμπορίου.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, εύλογο είναι το ερώτημα αν οι αρμόδιοι λαμβάνουν υπόψη στους σχεδιασμούς τους τις αλλαγές που συμβαίνουν στο οικονομικό περιβάλλον και αξιολογούν τους κινδύνους και τις ευκαιρίες.