Αναβιούμενο νεοψυχροπολεμικό κλίμα

Η Ουκρανία ανέκαθεν συνιστούσε, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης, κυρίως δε της γειτνίασής της προς τη Ρωσία, έναν κατά το μάλλον ή ήττον διεκδικούμενο από τις μεγάλες δυνάμεις κομβικό χώρο ελέγχου. Σημειώνεται πως, μετά την πτώση του σοβιετικού ιμπέριουμ, διατηρείται μεταξύ Κιέβου και Μόσχας συγκρουσιακή αντιπαράθεση, διάσταση της οποίας αποτελεί και η ύπαρξη ευάριθμης ρωσικής κοινότητας στους κόλπους της Ουκρανίας. Στην οπτική της Ρωσίας η ως άνω κοινότητα προσλαμβάνεται ως στρατηγική μειονότητα, που σημαίνει πως θα μπορούσε να εκπροσωπεί ρωσικά συμφέροντα στην ουκρανική πολιτεία.

Το δεύτερο πλαίσιο αντιπαραθετικής αναφοράς παραπέμπει στην ενεργό ανάμειξη του αμερικανικού και δυτικού παράγοντα ευρύτερα στο ουκρανικό πολιτικό σύστημα και στη διαδρομή του, με απώτερο σκοπό τον πολιτικό και εν γένει γεωστρατηγικό έλεγχο του χώρου. Παράλληλα, σε αυτό το πλαίσιο, η Μόσχα διαδραματίζει ρόλο ενεργού παρεμβατικής λειτουργίας, προκειμένου να μην απολέσει τον έλεγχο ενός ιστορικά δεδομένου εταίρου, ο οποίος προσλαμβανόταν σε όλη τη διαδρομή του ως το «εγγύς εξωτερικό». Επισημαίνεται πως ο προσδιορισμός «εγγύς εξωτερικό» αποτύπωνε και άλλες κρατικές οντότητες, που υπήγοντο στο πρώην σοβιετικό μπλοκ.

Προ επταετίας, κατά τον Μάρτιο του 2014, η Ρωσία προέβη σε μία κίνηση προσάρτησης της ουκρανικής περιοχής της Κριμαίας, εξέλιξη που όχι μόνο τάραξε τις λειτουργίες τής διεθνούς πολιτικής, αλλά και έφερε τη Μόσχα σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και τον δυτικό παράγοντα εν γένει, της ΕΕ συμπεριλαμβανομένης. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε ως μη φιλική προς τα δυτικά συμφέροντα και την ευρύτερη στρατηγική της Δύσης, η οποία και αυτονοήτως στόχευε στο να αναπτύξει διεισδυτική παρουσία και ρόλο στην Ουκρανία, η οποία στην οπτική των ΗΠΑ αποτελεί ένα καίριο κομμάτι σε ένα παζλ γεωπολιτικής περικύκλωσης της Ρωσίας.

Από τις αρχές του τρέχοντος έτους, στην περιοχή Ντονμπάς υφίσταται σύγκρουση μεταξύ δύο μετώπων, τα οποία συμπυκνώνονται από τη μία πλευρά στις ουκρανικές δυνάμεις και από την άλλη σε υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αντάρτες, ενώ προσφάτως παρατηρείται στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας η Ρωσία να συγκεντρώνει αυξανόμενο αριθμό στρατευμάτων.

Αυτοί οι ρωσικοί βηματισμοί αποφασιστικότητας και προβολής ισχύος εντάσσονται αφενός στο πλαίσιο μιας στρατηγικής τακτικών πιέσεων προς την Ουκρανία και, αφετέρου, λειτουργούν τοιουτοτρόπως αποτρεπτικά προς τα σχέδια της Δύσης για στρατιωτική παρέμβαση. Είναι σαφές πως η Μόσχα δεν πρόκειται επ’ ουδενί να εγκαταλείψει το «εγγύς εξωτερικό» της, αφήνοντάς το στον γεωπολιτικό έλεγχο των ΗΠΑ.

Καθίσταται πρόδηλον πως η εκτυλισσόμενη κατάσταση στην Ουκρανία λαμβάνει χώραν εν μέσω αναβιούμενου νεοψυχροπολεμικού κλίματος μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας. Σε αυτό το κλίμα, τόσο το ουκρανικό σύνδρομο, όσο και ο εν εξελίξει ευρισκόμενος διεθνής ανταγωνισμός επιρροής στην ευρύτερη κρίσιμη γεωστρατηγική ζώνη, που συνδέει τη Ρωσική Ομοσπονδία με το ουκρανικό πολιτειακό πλαίσιο, οδηγεί τις σχέσεις των δύο χωρών σε μία εν πρώτοις ελεγχόμενη κρίση.

Σε ένα τέτοιο σκεπτικό, η Άγκυρα ανακοίνωσε προ ημερών μία επερχόμενη αποστολή αμερικανικών πολεμικών πλοίων στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, τα οποία θα διέρχονταν μέσω Βοσπόρου. Εν συνεχεία, η αμερικανική αποστολή πλοίων ακυρώθηκε για λόγους που άπτονται τακτικών χειρισμών στρατηγικής της Ουάσιγκτον προς τη Μόσχα.

Πέραν των άλλων, αναφερόμενοι στην ανακοίνωση της Τουρκίας και την κατά ταύτα διαμορφούμενη ευρύτερη σχέση Ουκρανίας - Τουρκίας, δεδομένου του κρίσιμου ρόλου, που επιφυλάσσει η Άγκυρα για τον εαυτό της σε αναφορά προς την ούτως ή άλλως γεωπολιτικά αναβαθμισμένη ουκρανική θέση ένεκα της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - Ρωσίας, σημειώνουμε ότι η τουρκική στόχευση παραπέμπει κατ’ εξοχήν σε έναν διεισδυτικό ρόλο στην ουκρανική κρίση, όπου αφενός καταγγέλλει την προσάρτηση της Κριμαίας, καθιστάμενη τοιουτοτρόπως αρεστή στην Ουάσιγκτον σε μια περίοδο που οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε κρίση, ταυτόχρονα, δε, διευρύνει κατά τα ανωτέρω τις σχέσεις της με το Κίεβο αναπτύσσοντας ένα πλαίσιο συνεργασίας στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Οι ως άνω κινήσεις της Άγκυρας αποσκοπούν στην περαιτέρω αναβάθμιση της θέσης της στο πλαίσιο του δυτικού στρατοπέδου και του ΝΑΤΟ, γνωστού όντως του διαρκούς διεθνοπολιτικού παζαριού, που αναπτύσσει η Τουρκία σε αντίστοιχες περιπτώσεις.

* Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο