Παλαιστινιακές Εκλογές: Θα γίνουν;

Στο Ισραήλ η επιστροφή στην προ-κορωνοϊού κανονικότητα είναι γεγονός, με την ανεργία να μειώνεται μέσα σε μια εβδομάδα κατά 10% και τους εμβολιασμένους και με τη δεύτερη δόση να έχουν ξεπεράσει την περασμένη Παρασκευή (23/4) τα πέντε εκατομμύρια. Από την άλλη, η επιστροφή στην κανονικότητα επαναφέρει στην επιφάνεια όσα πολλά άλυτα προβλήματα είχαν «μείνει στον πάγο» ένα χρόνο τώρα, με κυριότερο τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ Εβραίων και Αράβων: Ποιος είναι το «αφεντικό» στην Ιερουσαλήμ, ποιες οι προοπτικές επίλυσης της παλαιστινιακής διένεξης, ποιο το μέλλον της Παλαιστινιακής Αρχής - και τέλος, τι άφησαν πίσω τους το Σχέδιο Τραμπ και η αμερικανική αναγνώριση της ενιαίας και αδιαίρετης Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ. Χρόνια προβλήματα επανέρχονται στο προσκήνιο, κάνοντας πολλούς να νοσταλγούν την πρότερη «επιδημιολογική κανονικότητα» που απαιτούσε απ’ όλους, Εβραίους και Άραβες, να μένουν κλεισμένοι (και, κυρίως, παροπλισμένοι) στο σπίτι τους.

Παλαιστινιακές Εκλογές: «Γιατί τώρα;»

Η απόφαση του Προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, να προκηρύξει τη διενέργεια κοινοβουλευτικών εκλογών στις 22 Μαΐου 2021 και προεδρικών εκλογών στις 31 Ιουλίου 2021, αιφνιδίασε πολλούς. Το γεγονός όμως ότι τα σχετικά προεδρικά διατάγματα εκδόθηκαν αμέσως μετά την αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία του Λευκού Οίκου, έλυνε πολλές απορίες: Η διακυβέρνηση Τραμπ ουσιαστικά παρέκαμπτε την ηγεσία στη Ραμάλα καθ’ ον χρόνο γινόταν η επεξεργασία του τελικού σχεδίου διευθέτησης της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης, με αποτέλεσμα ο Πρόεδρος Αμπάς να μην είχε άλλη επιλογή από του να αρνηθεί εξολοκλήρου το αμερικανικό σχέδιο λύσης και να εμμένει στο πλαίσιο εφαρμογής των Συμφωνιών του Όσλο - οι οποίες, στην πράξη, σήμερα τείνουν να θεωρούνται ανεφάρμοστες στην ουσία τους. Οι πολίτες που ζουν στις περιοχές που ελέγχει η Παλαιστινιακή Αρχή έχουν να προσέλθουν στην κάλπη από το μακρινό 2005, όταν εξέλεξαν Πρόεδρο, και από το 2006, όταν εξέλεξαν κοινοβούλιο. Έκτοτε, η Γάζα ακολούθησε τον δικό της δρόμο υπό τη διακυβέρνηση της οργάνωσης Χαμάς - ενώ την ίδια στιγμή τα μεγάλα παλαιστινιακά αστικά κέντρα της Δυτικής Όχθης ζούσαν μία παράλληλη πραγματικότητα, βλέποντας να αναπτύσσεται μία καινούργια αστική τάξη, ευημερούσα στα πέριξ του κυβερνητικού περιβάλλοντος. Όσο για το 30% του παλαιστινιακού πληθυσμού ηλικίας μικρότερης των 30 ετών - μόνο θεωρητικά γνωρίζουν τι σημαίνει ακριβώς η λέξη «δημοκρατία», με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουν με ποιον τρόπο μπορούν να την διεκδικήσουν.

Στην ερώτηση-κλειδί «Γιατί Τώρα;», οι απαντήσεις ποικίλλουν. Κατ’ αρχάς, την επομένη των κοινοβουλευτικών εκλογών του Μαΐου, ο Πρόεδρος Αμπάς και το περιβάλλον του θα συνεχίσουν να βρίσκονται στην εξουσία, μιας και το κυβερνητικό σύστημα είναι προεδρικό. Ως εκ τούτου, οι εκλογές της 22ας Μαΐου θα έχουν χαρακτήρα δημοσκοπικό, με σκοπό να σφυγμομετρηθεί κατά πόσον η Φατάχ είναι σε θέση να συσπειρώνει γύρη της την παλαιστινιακή κοινωνία. Επιπροσθέτως, θα διαπιστωθεί η πραγματική πολιτική ισχύς διαφόρων φερόμενων δελφίνων ή φραξιών στο εσωτερικό της οργάνωσης - με σκοπό να κινηθεί κατάλληλα το στενό περιβάλλον του Προέδρου Αμπάς εν καιρώ τω δέοντι. Όταν τον περασμένο Ιανουάριο ο Αμπάς είχε προκηρύξει τις εκλογές, αισθανόταν ότι το δικό του «Όχι» στο Σχέδιο Τραμπ είχε αυξήσει κατακόρυφα τη δημοτικότητά του, όχι μόνο στη Δυτική Όχθη αλλά και στην «πατριωτικότερη» Γάζα. Θεωρούσε ότι υπό τις τότε συνθήκες, η Χαμάς, πιεζόμενη κυρίως από την οικονομική της ανέχεια, θα ήταν έτοιμη να τεθεί υπό την σκέπη της Φατάχ, με κάποιες ίσως αμοιβαίες υποχωρήσεις γοήτρου. Επίσης, ο Πρόεδρος Αμπάς θεωρούσε ότι, κατά το διάστημα που θα μεσολαβούσε μέχρι την ώρα της κάλπης, θα έβρισκε την ευκαιρία να θέσει σε νέες βάσεις την επικοινωνία του με τις ΗΠΑ του νεοεκλεγέντος Τζο Μπάιντεν, προκειμένου να διορθωθούν όσα τετελεσμένα άφησε ο προκάτοχός του, Ντόναλντ Τραμπ. Και τέλος - ακόμα και στην περίπτωση που οι εκλογές του Μαΐου θα προμήνυαν κατάρρευση της Φατάχ ή του περιβάλλοντος Αμπάς, πολύ εύκολα θα μπορούσε ο Παλαιστίνιος Πρόεδρος να κάνει χρήση των υπερεξουσιών που του αναγνωρίζει το Σύνταγμα, αναβάλλοντας επ’ αόριστον τις προεδρικές εκλογές της 31ης Ιουλίου, παρατείνοντας τη θητεία του ακόμα μια φορά. Άλλωστε, από το 2005 μέχρι σήμερα αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Ο Μάρτιος, όμως, έφερε μαζί του την πανδημία. Και ενώ η πανδημία στο Ισραήλ φαίνεται να αντιμετωπίζεται επιτυχώς και η ζωή να επιστρέφει στην κανονικότητα, στην Παλαιστινιακή Αρχή η επιδημιολογική κατάσταση παραμένει επικίνδυνη. Η επιστροφή στην κανονικότητα της καθημερινότητας των Αράβων που κατοικούν στις περιοχές που ελέγχει το Ισραήλ, και συγκεκριμένα στις αραβικές συνοικίες της Ανατολικής Ιερουσαλήμ εν μέσω Ραμαζανίου, έφερε νέα δεδομένα: Από τη μια, η παλαιστινιακή κοινωνία που ζει στις περιοχές ευθύνης της Παλαιστινιακής Αρχής βρίσκεται ακόμα υπό επιδημιολογικό περιορισμό, με ένα σύστημα υγείας ανίκανο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πανδημία. Από την άλλη, η παλαιστινιακή κοινή γνώμη - βλέποντας τον αραβικό πληθυσμό που διαβιοί στο Ισραήλ να επιστρέφει στην κανονικότητα - είναι αναμενόμενο να επικρίνει την ηγεσία του Προέδρου Αμπάς και του περιβάλλοντός του. Παράλληλα, στην ίδια την Ιερουσαλήμ, ο μήνας του Ραμαζανίου πάντοτε αποτελούσε αφορμή ενίσχυσης των θρησκευτικών και εθνοτικών παθών. Ύστερα από έναν χρόνο εγκλεισμού, η συχνότητα κρουσμάτων εθνοτικής έντασης αυξήθηκε επικίνδυνα το τελευταίο δεκαήμερο. Στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ και στον κεντρικό πεζόδρομο του δυτικού τομέα της πόλης σημειώνονται καθημερινά επεισόδια βίας μεταξύ Αράβων και Εβραίων νεαρών, με τις αστυνομικές δυνάμεις να αδυνατούν να ελέγξουν την κατάσταση.

Μέσα σε όλο αυτό το εκρηκτικό κλίμα, η Παλαιστινιακή Αρχή -προφανώς για να απομακρύνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια λόγω της έλλειψης εμβολίων και νοσοκομειακών κλινών- τονίζει το αίτημά της να επιτραπεί και στους Άραβες κατοίκους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ να συμμετάσχουν στις επερχόμενες εκλογές του Μαΐου και του Ιουλίου. Πέραν του ότι στο Ισραήλ κυβέρνηση ούτως ή άλλως δεν υπάρχει για να αποδεχθεί ή να απορρίψει ένα τέτοιο αίτημα, είναι προφανές ότι οι Ισραηλινοί δεν θα θέσουν εν αμφιβόλω -και μάλιστα αυτοβούλως και οικειοθελώς- την πρόσφατη αμερικανική αναγνώριση της πλήρους κυριαρχίας τους στην πόλη που έχουν ορίσει πρωτεύουσα του κράτους τους. Η ισραηλινή άρνηση στο αίτημα της Ραμάλα να ψηφίσουν οι Άραβες κάτοικοι της Ιερουσαλήμ στις παλαιστινιακές εκλογές πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Ωστόσο, η ανησυχία τόσο του Προέδρου Αμπάς και του περιβάλλοντός του, όσο και της εν πολλοίς διχασμένης εσωτερικά Φατάχ, επικεντρώνεται στο ενδεχόμενο η Χαμάς να αποτελέσει τελικά τον μόνο κερδισμένο στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές της 22ας Μαΐου 2021. Η ίδια ακριβώς ανησυχία εκφράζεται από φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ σε Ιορδανία και Αίγυπτο, δύο χώρες που και αυτές δεν θα ήθελαν την αύξηση της ισλαμιστικής επιρροής στη Δυτική Όχθη και οπουδήποτε αλλού - γεγονός που θα μπορούσε να παρασύρει σε ανάλογες επικίνδυνες ατραπούς την ιορδανική και την αιγυπτιακή κοινωνία αντίστοιχα.

Και «Γιατί Όχι Τώρα;»

Στα μέσα του περασμένου Ιανουαρίου, η απόφαση του Προέδρου Αμπάς να προκηρύξει εκλογές φερόταν ως μία εύστοχη κίνηση ματ, με στόχο να ανακτήσει τον έλεγχο της Χαμάς, να πείσει την παλαιστινιακή κοινή γνώμη για τα αγνά πατριωτικά αισθήματα της παράταξης και του περιβάλλοντός του και να ανανεώσει τον διάλογο με τις ΗΠΑ αναχαιτίζοντας όσα τετελεσμένα επεδίωκε περαιτέρω το Σχέδιο Τραμπ. Τώρα, όμως, υπό το παρόν αμφίρροπο κλίμα, η προσφυγή στις κάλπες μοιάζει περισσότερο με ένα σενάριο επίσπευσης της αποχώρησης από την εξουσία, τόσο του ιδίου του Παλαιστινίου Προέδρου, του περιβάλλοντός του αλλά και της Φατάχ, ανεξαρτήτως φατριών και δελφίνων.

Το ενδεχόμενο ελέγχου της Δυτικής Όχθης εκ μέρους της Χαμάς απεύχονται οι πάντες: Φατάχ, Ιορδανία, Αίγυπτος και Ισραήλ. Έτσι, η αναβολή των παλαιστινιακών εκλογών του Μαΐου φαντάζει ως η μόνη επιθυμητή λύση. Η διαφαινόμενη άρνηση του Ισραήλ να ενδώσει στο παλαιστινιακό αίτημα να αναγνωρισθεί δικαίωμα ψήφου στους Άραβες κατοίκους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, ήδη προβάλλεται από το περιβάλλον Αμπάς ως μία σημαντική αιτία αναβολής των εκλογών της 22ας Μαΐου 2021 - και ίσως και των προεδρικών της 31ης Ιουλίου 2021. Θα πρόκειται για μία λογική αιτία αναβολής των εκλογών, ικανή να ενισχύσει το πατριωτικό προφίλ του Μαχμούντ Αμπάς. Παράλληλα, όμως, θα αποτελέσει και ένα πρώτης τάξεως πρόσχημα να παραταθεί η παραμονή του στην εξουσία, ωφελώντας την ίδια στιγμή το στενό παραταξιακό του περιβάλλον, που προορίζεται κάποια στιγμή να τον διαδεχθεί.

* Δρ Διεθνών Σχέσεων, ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν Γκουριόν (Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν, Ισραήλ) και διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδος στο Πανεπιστήμιο Κύπρου