Unlock Τοπικής Καινοτομίας και Κοινωνικής Οικονομίας

Τα τελευταία χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ, παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση της Κοινωνικής Οικονομίας και των Κοινωνικών Επιχειρήσεων. Σήμερα λειτουργούν 2 εκ. Κοινωνικές Επιχειρήσεις στην Ευρώπη (10% των επιχειρήσεων στην ΕΕ) και απασχολούνται 11 εκ. άνθρωποι (6% των εργαζομένων στην ΕΕ). Η κρίση της πανδημίας Covid-19 σηματοδοτεί την απαρχή μίας μαζικής παραδειγματικής μετάβασης από μία περίοδο συγκεντρωτικών θεσμών από την κορυφή προς τη βάση για έναν κόσμο κατανεμητικής και συνεργασιακής ισχύος και τον εκδημοκρατισμό της καινοτομίας και της δημιουργικότητας.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση συνδέθηκε εξαρχής με το εγχείρημα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και στήριξε, σε πολλές περιπτώσεις, την ανάπτυξή της. Η συμβολή της παραμένει σημαντική, αφού γνωρίζει, όσο κανείς άλλος, τις ανάγκες, τα προβλήματα αλλά και τις δυνατότητες και ευκαιρίες που μπορούν να αξιοποιηθούν από το κοινωνικό κεφάλαιο της περιοχής της. H Αυτοδιοίκηση μπορεί με τις πρωτοβουλίες και τις δράσεις της να δημιουργήσει μηχανισμούς και δίκτυα συνεργασίας, να καλλιεργήσει τη συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, τοπικών και περιφερειακών Αρχών, ώστε να δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος και να καλλιεργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την επιτυχία του εγχειρήματος της Κοινωνικής Οικονομίας.

Η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα:

α) Αποτελεί μια διακριτή μορφή επιχειρηματικότητας, η οποία έχει ως σκοπό την επίτευξη ενός κοινωνικού σκοπού με έναν οικονομικά βιώσιμο τρόπο.

β) Αφορά πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη, χρηματοδότηση και εφαρμογή νέων λύσεων σε πραγματικά κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά θέματα χρησιμοποιώντας την κερδοφορία ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπό.

γ) Μπορεί να λαμβάνει τόσο κερδοσκοπική όσο και μη κερδοσκοπική μορφή, χωρίς να αλλάζει ο τελικός σκοπός της, δηλαδή η επίτευξη ενός κοινωνικού σκοπού.

Η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα είναι μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να αναλυθούν και ταξινομηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ. Στην Κύπρο η επιτυχία των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και η αποτελεσματικότητα του νέου ρυθμιστικού και θεσμικού πλαισίου είναι συνάρτηση πολλών αλληλεξαρτώμενων παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:

1. Καινοτομία Προϊόντος: Προώθηση του ρόλου των νέων τεχνολογιών και της ψηφιοποίησης στην κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Πρόσβαση σε δομές και τεχνογνωσία. Επιχορήγηση Κοινωνικών Επιχειρήσεων, πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα, εναλλακτικά χρηματοδοτικά κανάλια (συμμετοχική χρηματοδότηση, microfinancing, peer-to-peer lending, block chain). Οι υποχρεώσεις της κοινωνικής επιχείρησης να είναι ανάλογες με τα οφέλη / κίνητρα. Προϋποθέσεις για την απαλλαγή των κοινωνικών επιχειρήσεων από την καταβολή τελών, δικαιωμάτων, φόρων ή άλλης μορφής κρατικών επιβαρύνσεων.

Κοινωνικό όφελος / αντίκτυπος. Σε πολλές χώρες ο ορισμός της κοινωνικής επίδρασης εκτείνεται πέραν των ευάλωτων / μειονεκτούντων ομάδων –φροντίδα ηλικιωμένων, αστέγων και ομάδων με ειδικά προβλήματα υγείας, βοήθεια σε φτωχές οικογένειες, ένταξη στην εργασία, στήριξη ατόμων που βρίσκονται στην απεξάρτηση– για να συμπεριλάβει στόχους δημοσίου συμφέροντος: προστασία περιβάλλοντος, οικολογική διαχείριση αποβλήτων, ανακύκλωση, ενεργειακές κοινότητες, προώθηση του αθλητισμού, της τέχνης, του πολιτισμού, της επιστήμης, της έρευνας, αποκατάσταση της ιστορικής κληρονομιάς και διατήρηση των φυσικών τοπίων, κοινωνικές επιχειρήσεις σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές, αποκατάσταση γειτονιών στις αστικές περιοχές, προστασία του καταναλωτή, φροντίδα αδέσποτων ζώων και διαχείρισης καταφυγίων κ.λπ.

Ενίσχυση της Δημιουργικής Οικονομίας. Η Κεντρική Κυβέρνηση και οι Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορούν να προσφέρουν ισχυρά κίνητρα και διευκολύνσεις σε επιχειρήσεις, συμπράξεις τοπικού χαρακτήρα, πολιτιστικούς φορείς, εθελοντικές οργανώσεις, δημιουργούς και καλλιτέχνες. Τα κίνητρα μπορεί να περιλαμβάνουν: οικονομικά (π.χ. χορηγίες από το Ταμείο Ανάκαμψης), φορολογικά και πολεοδομικά κίνητρα, αύξηση των δικαιωμάτων ανάπτυξης, απαλλαγή από τα διάφορα τέλη, διαφημιστικά κίνητρα, δωρεάν παραχώρηση αιθουσών εκδηλώσεων και εκθεσιακών χώρων κ.ά. Το σχέδιο κινήτρων δεν θα καλύπτει μόνο ανατρεπτικές ή επαναστατικές καινοτομίες αλλά και κυρίως μικρής κλίμακας βελτιωτικές αλλαγές και καινοτομίες. Μπορεί να αφορά τη δημιουργία και αρχική ανάπτυξη Startups, την επέκταση των εργασιών μιας υφιστάμενης επιχείρησης, τη βελτίωση σε ένα υπάρχον προϊόν / υπηρεσία, την ενίσχυση της γυναικείας και της νεανικής επιχειρηματικότητας, τη διοργάνωση μιας έκθεσης ζωγραφικής ή μιας μουσικής εκδήλωσης / θεατρικής παράστασης, την παρουσίαση ενός βιβλίου, ένα νέο ηλεκτρονικό πρόγραμμα κ.ά.

Η δωρεάν παραχώρηση από τους Δήμους και τις Κοινότητες χώρων για θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις και την παρουσίαση και προβολή των έργων συγγραφέων, ποιητών, ζωγράφων, σχεδιαστών, εικονογράφων και φωτογράφων θα ενισχύσει ουσιαστικά το έργο των δημιουργικών επαγγελματιών αλλά και των νέων που διψούν για ευκαιρίες ώστε να μπορέσουν να καλλιεργήσουν και να αναδείξουν τα ταλέντα τους. Η δωρεάν παραχώρηση εκθεσιακών χώρων, αιθουσών εκδηλώσεων και διαφημιστικών πινακίδων εκ μέρους των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα γίνεται μόνο για περιόδους που δεν θα υπάρχει κράτηση για άλλους σκοπούς, ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε απώλεια εσόδων.

1. Καινοτομία Διαδικασιών: Συμμετοχή συνεργαζόμενων μελών με έμμισθη εργασία και εθελοντών με άμισθη εργασία. Συμμετοχική Διακυβέρνηση και δημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων. Τακτική ανατροφοδότηση και παρακολούθηση, μετρήσιμα αποτελέσματα / λογοδοσία. Να μη δημιουργηθεί υπερβολική και γραφειοκρατική εποπτεία που θα εμποδίσει τους οργανισμούς / τις επιχειρήσεις να συμμορφωθούν με αυτήν. Προκαθορισμένες διαδικασίες και κανόνες σε ό,τι αφορά τη διανομή κερδών προς τα μέλη, τους μετόχους και ιδιοκτήτες προκειμένου να διασφαλίζεται η οικονομική βιωσιμότητα. Οργανική ανάπτυξη. Σύμπραξη ιδιωτικών και δημοσίων οργανισμών. Εξειδικευμένη εκπαίδευση και κατάρτιση σε θέματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, πλατφόρμες εκπαίδευσης online.
2. Οργανωσιακή Καινοτομία: Ανάπτυξη ικανοτήτων, απαραίτητων για τους κοινωνικούς επιχειρηματίες, όπως η ομαδικότητα στην εργασία, η προσαρμοστικότητα, η αίσθηση πρωτοβουλίας, η ανάληψη ρίσκου, η ηγεσία, η επικοινωνία, η δικτύωση και η καινοτόμος σκέψη. Καλλιέργεια μιας ανοιχτής, δημιουργικής κουλτούρας. Ενθάρρυνση της ποικιλομορφίας «diversity» και της ανεκτικότητας / δεκτικότητας. Μείωση των ανισοτήτων και αύξηση της κοινωνικής συνοχής. Ευημερία του συνόλου.

Κοινωνικό Κεφάλαιο, Κοινωνική Ανταλλαγή, βιώσιμα Κοινωνικά Δίκτυα. Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι το σύνολο των εγγενών πόρων των κοινωνικών σχέσεων που διευκολύνουν τη συλλογική δράση. Περιλαμβάνει την εμπιστοσύνη, την ασφάλεια, τη συνεργασία, καθώς και το σύνολο των κοινωνικών κανόνων και παραδόσεων. Κοινωνικό κεφάλαιο χτίζουμε με κάθε μας πράξη, συμπεριφορά, δράση και άποψη σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Ένας Κοινωνικός Επιχειρηματίας με ικανοποιητικό κοινωνικό κεφάλαιο μπορεί ευκολότερα να αλληλοεπιδράσει με τους κοινωνικούς εταίρους, να κινητοποιήσει, και να ηγηθεί.

1. Καινοτομία Μάρκετινγκ: Διαφάνεια. Η ετήσια έκθεση (οικονομική έκθεση και έκθεση πεπραγμένων) να είναι δημόσια στην ιστοσελίδα της επιχείρησης. Ενίσχυση του βαθμού ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης όλων των ενδιαφερόμενων μερών για τα οφέλη που προκύπτουν από την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα. Δράσεις ενεργοποίησης των πολιτών και συνεργασίας στην αλληλέγγυα οικονομία. Συνεργασία με διεθνείς οργανώσεις / φόρουμ για την ανάπτυξη πολιτικών κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών των κρατών μελών της ΕΕ. Δημιουργία ενός μηχανισμού υποστήριξης για την ανάπτυξη, προώθηση και προβολή των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και άλλων πρωτοβουλιών Κοινωνικής Οικονομίας.

Στρατηγική τοποθέτηση και δημιουργική επικοινωνία. Δημιουργία Δικτύου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, το οποίο θα περιλαμβάνει όλους τους φορείς με κοινό όραμα για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος για το «Κοινό Καλό». Προκήρυξη διαγωνισμού για τον σχεδιασμό λογότυπου με στόχο το branding του Δικτύου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Ηλεκτρονική πλατφόρμα διασύνδεσης φορέων, συνεργατών και κοινωνικών εταίρων: επέκταση λειτουργιών, προβολή της πλατφόρμας σε ευρύτερο κοινό. Εθνική καμπάνια τύπου “buy social” για στήριξη των Κοινωνικών Επιχειρήσεων.

Οι πιο πάνω παράγοντες και διακριτές ικανότητες, που περιλαμβάνουν κάθε πτυχή / διάσταση μιας Κοινωνικής Επιχείρησης, πρέπει να συνδυάζονται με τρόπο που να: α) Μεγιστοποιείται το όφελος / κοινωνικός αντίκτυπος και να ελαχιστοποιείται το ρίσκο / επιχειρηματικός κίνδυνος και β) ενισχύεται το οικοσύστημα των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και η ανθεκτικότητα της περιφερειακής ή τοπικής οικονομίας.

* Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας