Sergio Vieira de Mello, ένας ήρωας του ΟΗΕ

Στην εποχή μας ο ΟΗΕ δεν παράγει ήρωες. Γενικά, σε πολλές χώρες υπάρχουν πολλοί που κατακρίνουν τον ΟΗΕ, κυρίως στον πολιτικό του ρόλο. Αυτό, όπως πολλές φορές έχω πει και γράψει, οφείλεται σε άγνοια εκ μέρους επικριτών της υποδομής του ΟΗΕ και του ρόλου των Κρατών-Μελών και ιδιαιτέρως των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Μέσα σ’ αυτήν την ατμόσφαιρα, ο ΟΗΕ, εν τούτοις, ανέδειξε και ορισμένους από τα μέλη του, που ο κόσμος ανήγαγε σε «ήρωες». Αναφέρω π.χ. τον Σουηδό Νταγκ Χάμμαρσολντ, έναν χαρισματικό και ιδιαίτερα δημοφιλή Γενικό Γραμματέα, που σκοτώθηκε από πτώση του αεροπλάνου του στο Κονγκό. Ένας άλλος «ήρωας» του ΟΗΕ, ήταν ο γοητευτικός Βραζιλιάνος Sergio Vieira de Mello (Sergio), που σκοτώθηκε από την έκρηξη στην έδρα του ΟΗΕ στη Βαγδάτη τη 19η Αυγούστου 2003.

Ο Sergio ήταν γιος διπλωματών από τη Βραζιλία. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη, έλαβε μέρος στα γεγονότα του 1968, που είχε σαν αποτέλεσμα την εκδίωξή του από τη Γαλλία. Αυτό τον οδήγησε στην αρχή της λαμπρής του καριέρας στον ΟΗΕ, που διήρκεσε 34 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του το 2003. Υπηρέτησε σ’ όλα τα hot spots της τότε εποχής από το 1969. Μετά τη Γενεύη, στη Bangladesh, Σουδάν, Μοζαμβίκη, Περού, Ανατολικό Τιμόρ, Λίβανο, Καμποντία, την πρώην Γιουγκοσλαβία και αλλαχού.

Επιστρέφοντας στη Γενεύη έγινε στο τέλος ο Ύπατος Αρμοστής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Palais Wilson, στον κήπο του οποίου υπάρχει σήμερα το άγαλμά του, απέναντι από τη λίμνη Léman.

Ενώ ήταν στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο Sergio ήταν μια προσωπικότητα στην πόλη. Χαρισματικός, πολύγλωσσος, «είχε την εμπιστοσύνην όλων, των Αμερικανών, των Βρετανών, των Ρώσων, των Κινέζων». Αυτός ήταν ίσως ο λόγος που ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Kofi Annan, τον επέλεξε για τη νευραλγική θέση του ειδικού του αντιπροσώπου στη Βαγδάτη τον Μάιο του 2003 (βλ. Luis Lema, “La deuxieme vie de Sergio Vieira de Mello”).

Η κατάσταση στο Ιράκ ήταν εκρηκτική. Οι Αμερικανοί μόλις είχαν απαλλαγεί από τον Saddam Hussein και «κυβερνούσαν» στην ουσία τη χώρα. Μόλις εγκαταστάθηκεν ο Sergio στη Βαγδάτη και είδε την κατάσταση, άρχισε να διακηρύττει ότι έπρεπε το συντομότερον οι Ιρακινοί να κυβερνώνται μόνοι τους, χωρίς τις επεμβάσεις των ξένων. Αυτό βέβαια δεν άρεσε στους Αμερικανούς και ιδιαίτερα στον Paul Bremer, τον Αμερικανό «διοικητή» στο Ιράκ (οπ. παρ.).

Είχε, όμως, εχθρούς και τους τρομοκράτες. Έτσι, στις 19 Αυγούστου 2003 έγινε η επίθεση εναντίον της έδρας του ΟΗΕ στη Βαγδάτη, όπου 22 άτομα σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο Sergio. Την επίθεση την ανέλαβε η τρομοκρατική οργάνωση Al-Quaida στο Ιράκ.

Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους την 11η Σεπτεμβρίου 2001, στη Νέα Υόρκη, σήμανε για μερικούς «το τέλος του παλιού κόσμου». Η επίθεση στη Βαγδάτη τον Αύγουστο του 2003 σήμανε ένα κτύπημα εναντίον των υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του λαμπρότερου εξ αυτών, του Sergio Vieira de Mello, της «εικόνας» της Γενεύης, που πολλοί τον θεωρούσαν ως διάδοχο του Kofi Annan στη Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ. Κανένας δεν πίστευε ότι θα είχε ένα τέτοιο τέλος. Σήμερα είναι μια «εικόνα» κυρίως στους κύκλους του ΟΗΕ.

* Δικηγόρος, Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων (Η.Ε.Ι., Γενεύης Ελβετίας), πρώην Μέλος της Γραμματείας του ΟΗΕ στο Τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων