«Κλάτσες δκυολοήτιτζιες»*: Μια συγκλονιστική ιστορία δύο αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής

Πάει πολύ καιρός που ο Ανδρέας μού μίλησε για πρώτη φορά με θαυμασμό για τον παππού του, τον Ερωτόκριτο Γαλήνη, που εκτελέσθηκε εν ψυχρώ από τους Τούρκους στην τοποθεσία Βοτανικοί Κήποι της Κερύνειας, στις 22 Ιουλίου του 1974. Ο αείμνηστος Ερωτόκριτος καταγραφόταν ως αγνοούμενος μέχρι το 2010, όταν τα οστά του που ανευρέθησαν μέσα σε ομαδικό τάφο στον χώρο της εκτέλεσης ταυτοποιήθηκαν με την επιστημονική μέθοδο DNA. Η ιστορία του ωστόσο έχει μια συγκλονιστική πλοκή, πολύ διαφορετική από τις άλλες. Κάτι που παρακίνησε τους μαθητές του Γυμνασίου Αγλαντζιάς να την αναδείξουν μέσα από μια κινηματογραφική ταινία υπό τον τίτλο «Κλάτσες δκυολοήτιτζιες». Στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται η αληθινή ιστορία των παιδιών δύο αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής, του Γιώργου Γαλήνη από την Κλήρου και του Γαβριήλ Χρυσοστόμου, πρόσφυγα από την Κυθρέα, που εκείνη τη μαύρη περίοδο ήταν στην κοιλιά των μητέρων τους απολαμβάνοντας την απέραντη αγάπη τους.

Το σπουδαίο αυτό εγχείρημα των γυμνασιόπαιδων εντάχθηκε στο πρόγραμμα παραγωγής ντοκιμαντέρ του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με θέμα: «Καταγράφουμε τη Μνήμη». Τα παιδιά αυτά γνωρίσθηκαν και έγιναν αχώριστοι φίλοι κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Δάσκαλοι πια, αρκετά χρόνια μετά και χωρίς οι ίδιοι να γνωρίζουν, αποκαλύπτεται ότι πέρα από τη δύναμη της φιλίας, τούς συνέδεε και κάτι άλλο, που δεν μπορούσαν ποτέ να φανταστούν: Ο ομαδικός τάφος που μέσα βρίσκονταν τα οστά των αγνοούμενων πατέρων τους και μάλιστα δίπλα - δίπλα! Ακόμα και οι αγγελίες για τις κηδείες στην εφημερίδα μπήκαν κι αυτές τυχαία δίπλα - δίπλα! Στο ντοκιμαντέρ περιγράφεται η εκτέλεση 38 συνολικά στρατιωτών από τους Τούρκους από αυτόπτη μάρτυρα, τον Κώστα Αρτεμίου, από την Κλήρου, ο οποίος από θαύμα γλίτωσε τότε την εκτέλεση.

Ήταν 22 Ιουλίου του 1974. Στον χώρο της απόβασης γινόταν πραγματικός χαλασμός. Στον τόπο αυτό βρέθηκε να πολεμά εθελοντής ο παππούς του Ανδρέα, μαζί με άλλους κληρωτούς και έφεδρους στρατιώτες του 306 ΤΠ, του 251 ΤΠ, της 33 ΜΚ και άλλες μονάδες της Εθνικής Φρουράς. Χωρίς τον απαραίτητο εξοπλισμό, χωρίς νάρκες, χωρίς πυροβολικό στον Πενταδάκτυλο, χωρίς αντιαρματικά και, το ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ, χωρίς καμιά βοήθεια από τη μάνα Ελλάδα!

47 χρόνια χωρίς πατέρα

Οι περιγραφές του Γιώργου Γαλήνη και του Γαβριήλ Χρυσοστόμου είναι συγκλονιστικές! Για τα 47 χρόνια που πέρασαν χωρίς την παρουσία του πατέρα τους και το άδειο πιάτο στο τραπέζι που τους περίμενε να γυρίσουν. Για τα πολλά ψέματα που άκουσαν από ανθρώπους που δήθεν ήξεραν πού βρίσκονταν οι αγαπημένοι τους γονείς. Για τις μάνες τους, που τους μεγάλωσαν προσμένοντας μια καλή είδηση για τους αγαπημένους τους συζύγους. Μια καλή είδηση, που δεν ήρθε, δυστυχώς, ποτέ.

«Τον πατέρα μου το γνώρισα μέσα από τις λιγοστές στρατιωτικές φωτογραφίες γιατί είχε πολεμήσει το 1964 στις μάχες της Τηλλυρίας (είχε έρθει στο Μεγάλο Πεύκο πριν από τη μάχη της Τηλλυρίας για εκπαίδευση στο Πυροβολικό) και τις περιγραφές της μάνας και των συγγενών», λέει ο Γιώργος Γαλήνης (γεννήθηκε στις 6 Δεκεμβρίους του 1974). Και συνεχίζει: «Μπορώ να πω ότι τις έβλεπα και με περηφάνια γιατί κρατούσε το όπλο και τις έδειχνα στους φίλους μου λέγοντάς τους τούτος είναι ο πατέρας μου και πήγε στον πόλεμο και θα γυρίσει κάποια στιγμή, αυτό μας έλεγαν… Μεγαλώνοντας η απουσία του ήταν εμφανέστατη παντού». Το ίδιο και ο Γαβριήλ Χρυσοστόμου, που γεννήθηκε στις 17 Αυγούστου του 1974, μέσα σε μια στάνη, όπως ο μικρός Χριστός, λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά: «Την εικόνα του πατέρα μου την σχημάτισα μέσα από τις ιστορίες που μου έλεγε η μητέρα μου, τα αδέλφια του, η γιαγιά …». Μας έλειψε πολύ ο πατέρας μας λένε και οι δύο.

Η μέρα της επιστροφής

Ώσπου ήρθε η μέρα της επιστροφής. Μια επιστροφή εντελώς διαφορετική απ’ ό,τι την περίμεναν. Συγκλονιστικές οι περιγραφές τους για τις στιγμές που έζησαν όταν ήρθε το μήνυμα ότι βρέθηκαν οι δικοί τους άνθρωποι. «Μαζέψαμε λίγα λουλούδια και πήγαμε στο ανθρωπολογικό εργαστήριο για να δούμε τα οστά του πατέρα μου», λέει ο Γιώργος. Και συνεχίζει: «Τον πατέρα μου τον αναγνωρίσαμε και από τα προσωπικά αντικείμενα και τις διαφορετικές κάλτσες που φορούσε εκείνη την ημέρα. Την ήμερα που έφευγε από το σπίτι ήταν τόσο βιαστικός να πάει να πολεμήσει, που φόρεσε ‘‘Κλάτσες δκυολοήτιτζιες’’! Όταν του το επισήμανε η μητέρα μου της είπε δεν πειράζει, στον πόλεμο θα πάω! Με την επιστροφή των οστών του έχουμε ένα χώρο να ανάψουμε ένα κερί, να κάνουμε ένα μνημόσυνο κι αυτό το πράγμα μάς παρηγορεί, απάλυνε τις πληγές μας και ευχόμαστε αυτό που βιώσαμε εμείς να το βιώσουν κι άλλες οικογένειες… Αν μπορούσα να μιλήσω στον πατέρα μου θα του έλεγα ότι άφησε πίσω μιαν άξια σύζυγο, που κατάφερε και μεγάλωσε τα δύο παιδιά τους και εμείς προσπαθούμε να διατηρούμε άσβεστη τη μνήμη του… Αυτοί που δεν δείλιασαν, έδειξαν τόλμη, ανδρεία και είδαν κατάματα τον Τούρκο εισβολέα και προσπάθησαν όσο μπορούσαν είναι οι σύγχρονοι Σπαρτιάτες. Πολέμησαν στις σύγχρονες Θερμοπύλες του Ελληνισμού στην Κερύνεια, μεταξύ βουνού και θάλασσας»!

«Εκείνη η μέρα ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τον πατέρα μου», λέει ο Γαβριήλ. «Ένιωσα μια ηρεμία που κάναμε τον τάφο του και πάμε να ανάψουμε το καντήλι και βλέπουν και τα εγγόνια του τον ήρωα παππού τους που έπεσε για την πατρίδα. Ο πατέρας μου δεν είπε εγώ δεν θα πάω να πολεμήσω. Στο κάλεσμα της πατρίδας πήγε να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή, χωρίς να φοβηθεί καθόλου τον Τούρκο εισβολέα, σε αντίθεση με πολλούς άλλους, που στη θεά του Τούρκου κατακτητή τράπηκαν σε φυγή… Αν μπορούσα να του μιλήσω, θα του έλεγα ευχαριστούμε για τα όσα έκανες για τη μητέρα μας, για τον αδελφό μου και για το ότι ήσουν ένας σωστός σύζυγος και ένας γνήσιος πατριώτης, που με τη θυσία σου έδειξες τι πρέπει να κάνουμε εμείς η νεότερη γενιά. Το παράδειγμά σου θα το ακολουθήσουμε κι εμείς…».

«Η διαδικασία παραγωγής αυτού του ντοκιμαντέρ θα μας μείνει αξέχαστη. Ήταν το καλύτερο μάθημα που κάναμε ποτέ», λένε όλοι οι μαθητές που συμμετείχαν στην παραγωγή αυτής της ταινίας με τα τεκμήρια μιας ακόμη συγκλονιστικής ιστορίας για το δράμα των αγνοουμένων μας. Ένα απίθανο ταξίδι στα τραγικά γεγονότα της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, το καλύτερο μάθημα για όλους μας.

Διηγείται ο Ανδρέας: «Το χειρότερο είναι ότι πέθαναν σε ένα αγώνα προδομένο, άνισο, ο οποίος ήταν χαμένος από την αρχή. Πολλές φορές σκέφτομαι τι να σκεφτόταν την ώρα που τον επιάσαν τραυματία μέχρι να τον εκτελέσουν. Η γιαγιά μου να τον τραβά πίσω κρατώντας τη μάνα μου αγκαλιά τζιαι να του λαλεί να μεν πάει. Τζιαι τζείνος να ετοιμάζεται, να φορεί κλάτσες δκυολοήτιτζιες τζιαι να της λαλεί ‘‘αν δεν πάω εγώ να πολεμήσω ποιος εν να πάει;’’/ Κλάτσες δκυολοήτιτζιες ο παππούς μου! Τόσο βιαζόταν να πάει! Δεν κρατιότανε να πολεμήσει για τον τόπο του. Δεν τον χωρούσε ο τόπος! Ήρωας που τους λίγους. Άφησε πίσω γυναίκα, κόρη (τη μάνα μου) τριών χρόνων τζιαι ο γιος του αγέννητος. Ακόμα και μετά προδομένους μάς άφησαν όμως. Οι κυβερνώντες καμία βοήθεια. Ακόμα και σήμερα μπορεί τις μισές χρονιές, 11 χρόνια τώρα που τότε που μας τον έφεραν μέσα σε μια μικρή λειψανοθήκη ο στρατός, τις μισές φορές δεν έστειλε άτομο στο μνημόσυνο του!»

Υστερόγραφο! Η γνωριμία μου με τον Ανδρέα κρατά κάτι περισσότερο από πέντε χρόνια, από τότε που ήρθε για σπουδές στην Ιατρική Σχολή της Λάρισας. Παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας, νιώθω πως βρήκα έναν άνθρωπο με τον οποίο μπορώ να κουβεντιάσω με άνεση το καθετί. Μέλη και οι δυο του χορευτικού συγκροτήματος του Συλλόγου Κυπρίων Νομού Λάρισας μαζί με τον Πάμπο, τον Γιώργο, τον Κωνσταντίνο, τον Ραφαήλ, την Παναγιώτα, την Φωτεινή, την Κατερίνα, την Κωνσταντίνα, την Αγγελική, τη χοροδιδάσκαλό μας τη Χάιδω και άλλους πολλούς, προσπαθούμε να δώσουμε συνέχεια στη λαϊκή μας παράδοση.

* Κλάτσες δκυολοήτιτζιες = κάλτσες διαφορετικές

* Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, από το Μονάγρι Λεμεσού