Τραύμα κεφαλής: Συμπτώματα και αντιμετώπιση

Τα χτυπήματα στο κεφάλι είναι συχνά σε μικρά παιδιά, εφήβους, ακόμη και ενήλικες. Σκοπός του άρθρου είναι να δώσει πληροφορίες σχετικές με την πρόληψη, τη διαπίστωση της σοβαρότητας, αλλά και την αντιμετώπιση ενός τέτοιου συμβάντος.

Σε όλες τις περιπτώσεις, τα χτυπήματα στο κεφάλι θα πρέπει να παρακολουθούνται σχολαστικά για τουλάχιστον 24-48 ώρες μετά τον τραυματισμό, για αποκλεισμό κάθε πιθανής επιπλοκής, αλλά και για παροχή άμεσης ιατρική περίθαλψης αν χρειαστεί. Τις περισσότερες φορές τέτοια ατυχήματα είναι ήπιας μορφής και δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα συμπτώματα. Συνήθως συνοδεύονται από κάποιο μώλωπα ή/και τοπικά διόγκωση (καρούμπαλο) με ευαισθησία στην πίεση. Ορισμένες φορές μπορεί το κτύπημα να προκαλέσει διάσειση και ακόμα πιο σπάνια βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Ο τραυματίας καλό είναι να αποφεύγει σωματική καταπόνηση, να ακολουθεί ελαφρά δίαιτα και να μην κουράζει τα μάτια και το κεφάλι (αποφυγή χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών, διαβάσματος κ.λπ). Το δε βράδυ που ο ύπνος είναι μακρύς, κάθε δύο ώρες περίπου να ελέγχονται οι αντιδράσεις του.

Διάσειση

Η διάσειση είναι αποτέλεσμα χτυπήματος στο κεφάλι και μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορα συμπτώματα όπως:

• Ανισοκορία (η κόρη του ενός ματιού είναι μεγαλύτερη από την άλλη).
• Δυσκολία στην ομιλία και στην έκφραση.
• Απώλεια αισθήσεων (λιποθυμία).
• Υπνηλία.
• Σύγχυση, ανησυχία, νευρικότητα.
• Μετά από 24-48 ώρες ο πονοκέφαλος επιδεινώνεται αντί να υποχωρεί.

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), τα συμπτώματα μετά από διάσειση συνήθως υποχωρούν πλήρως σε μια εβδομάδα στο 90% των ασθενών. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια, ειδικά όταν ο ασθενής δεχτεί και άλλο χτύπημα στο κεφάλι.

Σε κάθε περίπτωση χτυπήματος στο κεφάλι, το πιο σημαντικό είναι η παρακολούθηση, η οποία πολλές φορές οδηγεί στην έγκαιρη αντιμετώπιση.

Αν ο ασθενής με διάσειση είναι παιδί συστήνεται ελαφρύ πρόγραμμα μαθημάτων (τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι), με διαλείμματα στο ενδιάμεσο, για να μην καταπονείται. Επίσης δεν πρέπει να ταράζεται ή να ενθουσιάζεται έντονα και να μην ταλαιπωρείται με άσκοπες δραστηριότητες. Επιστροφή του παιδιού στις συνήθεις δραστηριότητες καλό είναι να γίνει ανάλογα με τη βαρύτητα μετά τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού του.

Σε περίπτωση που ο ασθενής είναι ενήλικας, καλό θα ήταν να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ και η κατάχρηση παυσίπονων. Συστήνεται επίσης ξεκούραση και αποφυγή έντονων αθλητικών και άλλων δραστηριοτήτων, οι οποίες μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση. Τέλος, συστήνεται ο ασθενής να μην καταπονείται όσο γίνεται στον επαγγελματικό ή φοιτητικό/σπουδαστικό περιβάλλον, καθώς επίσης να αποφεύγει την οδήγηση.

Σοβαρή κρανιοεγκεφαλική κάκωση

Δυστυχώς υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου το χτύπημα είναι αρκετά σοβαρό και ο ασθενής πρέπει να δεχτεί επειγόντως ιατρική περίθαλψη. Τέτοια σοβαρά χτυπήματα μπορεί να παρουσιάσουν απώλεια αισθήσεων, άλλοτε άλλης διάρκειας.

Τα συμπτώματα που αναφέρονται πιο κάτω είναι χαρακτηριστικά σοβαρού κρανιακού τραύματος και συστήνετε επείγουσα ιατρική παρακολούθηση:

• Αδυναμία βάδισης και ισορροπίας.
• Θάμβος όρασης.
• Έντονη κεφαλαλγία ή/και ζάλη.
• Έμετοι που επαναλαμβάνονται.
• Λιποθυμία ή τάση προς λιποθυμία.
• Αιμορραγία ή εκροή διαφανούς υγρού (εγκεφαλονωτιαίου) από τα αυτιά ή τη μύτη.
• Αμνησία.
• Επιληπτική κρίση.
• Απώλεια αίσθησης ενός ή περισσοτέρων μερών του σώματος αλλά και γενικευμένη αδυναμία.

Άμεση ιατρική επέμβαση συστήνεται και στις περιπτώσεις όπου ο ασθενής βρισκόταν υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ ή το τραύμα προκλήθηκε μετά από συμπλοκή. Σε περίπτωση που η πρόσκρουση ήταν δυνατή ή ο ασθενής είχε άλλο τραυματισμό στο κεφάλι στο παρελθόν, τότε πιθανόν να χρειαστεί πιο λεπτομερή έλεγχο.

Προληπτικά μέτρα για αποφυγή κακώσεων (γενικά):

Χρήση κράνους κατά την άθληση (ειδικού για κάθε περίπτωση). Υπάρχουν αθλήματα που η χρήση του θεωρείται απαραίτητη 100%. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζονται πέραν του κράνους και ειδικές στολές. Τέτοια αθλήματα είναι: η ποδηλασία, το ποδόσφαιρο, το χόκεϊ, η ιππασία, η οδήγηση οχημάτων/μηχανών αναψυχής, το skateboard, το σκι, η πάλη, η πυγμαχία, οι πολεμικές τέχνες, το άλμα επί κοντώ, το μπέιζμπολ κλπ.

Γενικές συμβουλές πρόληψης

• Τα μικρά παιδιά πρέπει να εποπτεύονται με διακριτικότητα συνεχώς. Να αποφεύγονται αθλήματα που δεν ταιριάζουν στην ηλικία τους. Επίσης να παίζουν σε παιδότοπους με επιφάνειες από ειδικά μαλακά υλικά.
• Να ακολουθούνται σχολαστικά όλοι οι γραπτοί κανόνες και προειδοποιητικές πινακίδες σε υδροπάρκα, πισίνες, και δημόσιες παραλίες.
• Αποφυγή βουτιών σε θάλασσα ή πισίνα με βάθος λιγότερο από 4 μέτρα ή αν ο βυθός έχει αντικείμενα ή βράχους κ.λπ.
• Κατάλληλη ενδυμασία για κάθε άθλημα και αποφυγή ενδυμάτων που εμποδίζουν την όραση.
• Αναβολή άθλησης αν κάποιος είναι άρρωστος ή πολύ κουρασμένος.
• Τήρηση όλων των κανόνων οδικής ασφάλειας και αυξημένη προσοχή για άλλα οχήματα σε περίπτωση ποδηλασίας ή ανάλογων αθλημάτων. Επίσης αποφυγή ανώμαλων ή μη λιθόστρωτων επιφανειών.
• Συχνός και τακτικός έλεγχος γηπέδων, παιδικών χαρών και εξοπλισμού και αντικατάσταση αθλητικού εξοπλισμού ή προστατευτικού εξοπλισμού που έχει υποστεί φθορές.
• Ζώνη ασφαλείας κάθε φορά που οδηγείτε ή επιβαίνετε σε μηχανοκίνητο όχημα.
• Αποφυγή οδηγήματος αν είστε υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών ουσιών. Αποφύγετε να είστε συνεπιβάτης με οδηγό που έκανε χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών.
• Τα πυροβόλα όπλα αποθηκευμένα σε ασφαλές μέρος και χωρίς πυρομαχικά, τα δε πυρομαχικά φυλαγμένα σε ξεχωριστό ασφαλές μέρος.
• Περιορισμός κινδύνων στο σπίτι που μπορεί να προκαλέσουν πτώση. Προσοχή σε χαλιά, χαλαρά ηλεκτρικά καλώδια και πρίζες (καλύμματα), πεταμένα παιχνίδια σε διαδρόμους, προστατευτικά κιγκλιδώματα (κυρίως σε σκάλες) και μπαλκόνια, ασφάλειες σε παράθυρα και μπαλκονόπορτες, μπάρες σε σκάλες κ.λπ.

Συμπερασματικά

Τα χτυπήματα της κεφαλής πρέπει να παρακολουθούνται και να ελέγχονται για αποκλεισμό σοβαρού τραυματισμού του εγκεφάλου. Σε περίπτωση που η συμπτωματολογία δείχνει ότι η κάκωση είναι σοβαρή, χρήζει πιο συστηματικής παρακολούθησης και αντιμετώπισης. Η σημαντικότητα τέτοιας προσέγγισης έγκειται στο ότι τέτοια σοβαρά χτυπήματα εκτός του ότι μπορεί να αποβούν μοιραία, αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσουν σε επιληπτικές κρίσεις, προβλήματα μνήμης κ.λπ.

*Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τέως Πρόεδρος ΠΕΚ