Στο Var της πολιτικής ορθότητας η στρογγυλή θεά

Αν το Παγκόσμιο Μουντιάλ Ποδοσφαίρου είναι το Πάσχα των ποδοσφαιρόφιλων, τότε το Ευρωπαϊκό Κύπελλο είναι σίγουρα τα Χριστούγεννα. Από την Παρασκευή, φίλαθλοι της «στρογγυλής θεάς» σε όλη την Ευρώπη έχουν στραμμένα τα βλέμματα στους αγώνες των εθνικών τους ομάδων για το Euro 2020, που αναβλήθηκε πέρσι εξαιτίας του κορωνοϊού. Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το τουρνουά θα πραγματοποιηθεί σε ολόκληρη την ήπειρο εξαιτίας της πανδημίας, με 11 πόλεις υποδοχής: Λονδίνο, Αγία Πετρούπολη, Μπακού, Μόναχο, Ρώμη, Άμστερνταμ, Βουκουρέστι, Βουδαπέστη, Κοπεγχάγη, Γλασκόβη και Σεβίλη.

Φέτος, ίσως πιο έντονα από προηγούμενες φορές, γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσον στο ποδόσφαιρο «χωράει η πολιτική». Ουσιαστικά όμως το ποδόσφαιρο, ειδικά σε συνθήκες καταπίεσης ενός λαού από ξένο δυνάστη ή μιας κοινωνικής τάξης από μια άρχουσα εξουσία δεν μπορεί να μην πολιτικοποιηθεί. Το ίδιο το άθλημα ήταν γέννημα μιας κοινωνικής ανάγκης, άσχετο αν στη σύγχρονη εποχή της εμπορευματοποίησης γίνεται και «όπιο του λαού».

«Βαλβίδες αποσυμπίεσης» τα γήπεδα

Υπάρχει διαδεδομένη η άποψη ότι τα γήπεδα και οι κερκίδες λειτουργούν πολλές φορές ως βαλβίδες αποσυμπίεσης της λαϊκής οργής και αγανάκτησης. Καλώς ή κακώς, αυτό συμβαίνει. Το πρόβλημα εντοπίζεται όταν επιχειρείται η φίμωση του εθνικού-λαϊκού αισθήματος των οπαδών. Ακόμη χειρότερο είναι όταν οι εγχώριες και παγκόσμιες ομοσπονδίες ποδοσφαίρου, όπως η UEFA, εμφανίζονται μεροληπτικά ευαίσθητες. Όταν δηλαδή υποτάσσονται στις επιταγές του παγκόσμιο ιδεολογικού ιμπεριαλισμού, που έχει συγκεκριμένη ιδεολογική ατζέντα.

Ματς Ρωσίας-Ουκρανίας

Η UEFA είπε στην Ουκρανία την Πέμπτη ότι θα μπορούσε να κρατήσει ένα χάρτη που δείχνει την Κριμαία στη φανέλα της εθνικής της ομάδας, παρά τις αντιρρήσεις από τη Ρωσία, αλλά πρέπει να αφαιρέσει τη φράση «Δόξα στους ήρωες» λόγω στρατιωτικών συνθηκών που επικρατούν.

Η στολή της Ουκρανίας, λόγω του χαρακτηριστικού της στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, έχει προκαλέσει αντιπαλότητες με τη Μόσχα, διότι oυσιαστικά προβάλλει τον χάρτη, ο οποίος δείχνει τη χερσόνησο της Κριμαίας που προσάρτησε η Ρωσία το 2014, αλλά παραμένει διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος της Ουκρανίας. Ένα σύνθημα στο πίσω μέρος γράφει επίσης «Δόξα στην Ουκρανία».

Η UEFA είπε ότι ο χάρτης δεν προκαλεί ανησυχία δεδομένου ότι αντικατοπτρίζει τα αναγνωρισμένα από τον ΟΗΕ σύνορα, ούτε η φράση «Δόξα στην Ουκρανία» είναι κάτι το προκλητικό.

Ωστόσο, διέταξε την κατάργηση της δεύτερης φράσης, δεδομένου ότι ο «συγκεκριμένος συνδυασμός των δύο συνθημάτων θεωρείται σαφώς πολιτικού χαρακτήρα, έχει ιστορική και στρατιωτική σημασία», αναφέρει η σχετική ανακοίνωση.

Από την πλευρά του ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίν Ζελένκσι Η UEFA αναγνωρίζει ότι ο χάρτης της Ουκρανίας συνάδει με τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα του OHE. Είναι η ίδια ομοσπονδία που το UEFA επέβαλε πρόστιμο 20.000 ευρώ στον ΑΠΟΕΛ για το κορεό που σχημάτισαν οι φίλοι της ομάδας πριν από την έναρξη του αγώνα με τον Άγιαξ για τη 2η αγωνιστική των ομίλων του Champions League. Το συγκεκριμένο κορεό των οπαδών του ΑΠΟΕΛ έκανε το γύρο του κόσμου, αφού έδειχνε έναν χάρτη της αναφέρει ότι η φανέλα της ποδοσφαιρικής ομάδας είναι εθνικό σύμβολο, ενώ δημοσίευσε και σχετική selfie στο Instagram με τη φανέλα αυτήν την εβδομάδα. Παράλληλα, η αμερικανική πρεσβεία στο Κίεβο, πρωτεύουσα της Ουκρανίας, έγραψε στο Twitter το "Υπέροχη η καινούργια εμφάνιση", με μια φωτογραφία της νέας φανέλας.

Η Ρωσία πέρασε στην αντεπίθεση για το θέμα της φανέλας με την Εκπρόσωπο του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, να δηλώνει ότι η ποδοσφαιρική ομάδα της Ουκρανίας «προσάρμοσε το έδαφος της Ουκρανίας στην Κριμαία της Ρωσίας», δημιουργώντας την «ψευδαίσθηση του αδύνατου». Είπε ότι το σύνθημα ήταν εθνικιστικό, προπαγανδιστικό και αντηχεί ως ναζιστική κραυγή. Σχολιάζοντας την ανακοίνωση της UEFA δήλωσε ότι ο αθλητισμός δεν είναι πεδίο μάχης, αλλά πεδίο ανταγωνισμού. Αυτή είναι η μια σκοπιά του ποδοσφαίρου, με γεωπολικό χαρακτήρα.

To κορεό του ΑΠΟΕΛ

Η UEFA αναγνωρίζει ότι ο χάρτης της Ουκρανίας συνάδει με τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα του OHE. Είναι η ίδια ομοσπονδία που το 2014 επέβαλε πρόστιμο 20.000 ευρώ στον ΑΠΟΕΛ για το κορεό που σχημάτισαν οι φίλοι της ομάδας πριν από την έναρξη του αγώνα με τον Άγιαξ για τη 2η αγωνιστική των ομίλων του Champions League. Το συγκεκριμένο κορεό των οπαδών του ΑΠΟΕΛ έκανε τον γύρο του κόσμου, αφού έδειχνε έναν χάρτη της Κύπρου, ο οποίος είχε ως φόντο μια ελληνική σημαία και το μισό νησί υπό κατοχή από τον Αττίλα. «Η Κύπρος είναι Ελλάδα», έγραφε το σύνθημα των οπαδών σε διάφορες γλώσσες, που ενόχλησε τους ιθύνοντες της UEFΑ.

Γονάτισμα ομάδων και αντιρρησίες

Υπάρχει και μια άλλη πτυχή του ποδοσφαίρου που εδώ επικρατεί τεράστια έως δυσανάλογη καμιά φορά ευαισθησία. Με κοινωνικό, ιδεολογικό και πολιτικό χαρακτήρα. Ορισμένες εθνικές ομάδες έχουν δηλώσει ότι θα γονατίσουν στην αρχή των αγώνων ως ένδειξη διαμαρτυρίας κατά του ρατσισμού με αφορμή τη δολοφονία του αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ τον Μάιο του 2020 στις ΗΠΑ, που συνοδεύτηκε με το παγκόσμιο κύμα διαμαρτυρίας του Black Lives Matter. Μερικές ομάδες έχουν ήδη πει ότι θα γονατίσουν: η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ουαλία, η Φινλανδία και η Αυστρία. Τα περισσότερα από τα 24 κράτη-έθνη που ανταγωνίζονται έχουν ξεκινήσει μια αντιρατσιστική εκστρατεία με κάποια περιγραφή. Εν τω μεταξύ, η Ουγγαρία και η Πολωνία συγκροτούν μια μικρή ομάδα που δηλώνουν κρυφά ότι δεν θα συμμετέχουν στη συμβολική αυτή πράξη για τους δικούς τους λόγους.

Ένα μικρό τμήμα των οπαδών δηλώνουν ότι θα απογοητευτούν όταν η ομάδα τους γονατίσει πριν ξεκινήσει ο αγώνας. Υπάρχουν περιθωριακές ομάδες φιλάθλων που δηλώνουν ότι δεν θα υποστηρίξουν την εθνική ομάδα έως ότου σταματήσουν να γονατίζουν. Δεν είναι πάντως αρκετά πειστική η γενικευμένη εξήγηση ότι ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες που αντιτίθενται περισσότερο στο γονάτισμα τείνουν να προέρχονται από χώρες όπου ο ρατσισμός είναι πιο διαδεδομένος και οι φυλετικές σχέσεις είναι στο κάτω μέρος της ατζέντας τους.

Άλλοι λένε ότι το Black Lives Matters έχει όντως μια μαρξιστική διάσταση, και το γονάτισμα είναι μια πράξη διχαστική, που δεν έχει χώρο στο ποδόσφαιρο.

Στο ίδιο πλαίσιο υπάρχει στο ποδόσφαιρο και η μάχη κατά του ρατσισμού και η υποστήριξη των κινημάτων ΛΟΑΤΚΙ. Ειδικά στο Πρωτάθλημα της Αγγλίας υπήρξε μεγάλη καμπάνια ευαισθητοποίησης του κοινού με συνδρομή όλων των Συλλόγων για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ. Δεν υπήρξε, τουλάχιστον φανερά, ποδοσφαιριστής που να αρνηθεί να συμμετάσχει σε αυτήν την κοινωνική καμπάνια.

Το «απαγορευμένο» σύνθημα

Το πρόβλημα είναι οι επιλεκτικές ευαισθησίες. Κάποιοι καλούν την UEFA να μην περιοριστεί στην έκδοση μικρών προστίμων και ποινών για ρατσιστικές συμπεριφορές και συνθήματα. Ζητούν επίπονα να απειληθούν οι ομάδες με αναστολή ή απέλαση από τους διαγωνισμούς όταν οι υποστηρικτές τους φωνάζουν ρατσιστικά συνθήματα. «Το έξω οι Τούρκοι από την Κύπρο» εμπίπτει, άραγε, γι’ αυτούς, σε αυτήν την κατηγορία; Επί της ουσίας μόνον οι αφελείς θα επιμένουν πεισματικά στον ισχυρισμό ότι η πολιτική και ο αθλητισμός δεν αναμειγνύονται.