Το ηθικό σθένος του Νίκου Ρολάνδη το 1978 και η επακόλουθη ηττοπάθεια

Ο αείμνηστος Νίκος Ρολάνδης απεβίωσε στις 27 Μαΐου 2021, σε ηλικία 86 ετών. Τα τελευταία χρόνια οι απόψεις του για το λεγόμενο «κυπριακό», αρκετές από τις οποίες αρχειοθετήθηκαν στον ιστότοπό του (στο http://rolandis.com/), δεν συνέπιπταν με τις δικές μου. Εντούτοις, είναι σωστό να αναγνωρίσω τη σημαντική θέση του στην Ιστορία, ειδικά ως Υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) από το 1978 ώς το 1983 και ως Υπουργός Εμπορίου από το 1998 ώς το 2003.

Σε αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθώ στο ηθικό σθένος του Νίκου Ρολάνδη όταν, ως Υπουργός Εξωτερικών, απευθύνθηκε στη Γενική Συνέλευση της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) στη Νέα Υόρκη, στις 6 Νοεμβρίου 1978. Εκείνη την ημέρα, οι πληγές των δύο τουρκικών εισβολών του 1974 ήταν ακόμη φρέσκες, οι πιέσεις που δεχότανε η ΚΔ από ξένα κράτη ήταν φοβερές και, παρόλο που ο κατευνασμός της Τουρκίας από την ΚΔ είχε ήδη αρχίσει υπό την ηγεσία του Προέδρου Μακάριου πριν πεθάνει το 1977, είχε κάπως μετριαστεί υπό την ηγεσία του Σπύρου Κυπριανού, του Προέδρου της ΚΔ από το 1977 ώς το 1988.

Ήταν υπό τέτοιες συνθήκες που, στις 6 Νοεμβρίου 1978, ο Ρολάνδης εντόπισε κάποιες αλήθειες και χρησιμοποίησε κάποιους όρους που, στα χρόνια που ακολούθησαν την έξοδο του Κυπριανού από το Προεδρικό Μέγαρο το 1988, ουσιαστικά εξαφανίστηκαν από τη φρασεολογία της Κυβέρνησης της ΚΔ.

Παρακάτω, θα σας παρουσιάσω κάποια στοιχεία που υπογραμμίζουν το πόσο χαμηλά έχει πέσει η ημι-κατεχόμενη ΚΔ στην παγίδα που της έστησε η Τουρκία, ως κατοχική δύναμη, σε συνεργασία με τους αρωγούς της, από τότε που ο Ρολάνδης εκπροσώπησε τη χώρα του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 6 Νοεμβρίου 1978.

«Ο λαός»

Εκείνη τη μέρα, ο Ρολάνδης μίλησε για «τον λαό της Κύπρου» (στον ενικό). Η τωρινή Κυβέρνηση της ΚΔ κατευνάζει την Τουρκία χρησιμοποιώντας επανειλημμένα την οθωμανική και διαχωριστική έννοια των «δύο κοινοτήτων» (στον πληθυντικό).

Για παράδειγμα, στην «Κοινή Δήλωση» της 11ης Φεβρουαρίου 2014 «του Ε/κ ηγέτη κ. Νίκου Αναστασιάδη και του Τ/κ ηγέτη κ. Ντερβίς Έρογλου», όπως την ονομάζει η Κυβέρνηση της ΚΔ (στο www.pio.gov.cy), ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν αναγνώρισε ότι υπάρχει η ΚΔ, ότι είναι εκλεγόμενος Πρόεδρός της και ότι έχει ένα λαό. Ωστόσο, αναγνώρισε την ύπαρξη του «νησιού», των «δύο ηγετών» και των «δύο κοινοτήτων», δηλαδή των «Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων» (Δείτε: www.uncyprustalks.org/11-february-2014-joint-declaration-on-cyprus/).

Απελευθέρωση

Στον ΟΗΕ στις 6 Νοεμβρίου 1978, ο Ρολάνδης απαίτησε την απελευθέρωση. Πιο συγκεκριμένα, εκ μέρους του «λαού της Κύπρου», μίλησε για «την ανίκητη και άφθαρτη βούληση του λαού να ελευθερώσει τη χώρα του από την ξένη παρουσία, στρατιωτική και άλλη, η οποία επισκιάζει τόσο τη ζωή όσο και την ευτυχία [του λαού] και έχει φέρει μόνο σκοτάδι, απελπισία και καταστροφή στον λαό της Κύπρου, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους αντίστοιχα».

Σήμερα, αντί να απαιτεί ασταμάτητα την απελευθέρωση της ΚΔ και της ευρύτερης Νήσου Κύπρου από κατοχικά, αποικιακά και άλλα ξένα στρατεύματα, η κυβέρνηση της ΚΔ κατευνάζει την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πώς; Αυτή η κυβέρνηση προβλέπει ασταμάτητα -αλλά παραπλανητικά- την «επανένωση του νησιού».

Για παράδειγμα, μέσω ενός μηνύματος που τοποθετήθηκε στον επίσημο λογαριασμό του στο Twitter στις 6 Ιουνίου 2017, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δήλωσε ότι: «Παραμένω προσηλωμένος στη συνέχιση του διαλόγου και με αποφασιστικότητα θα συνεχίσω να εργάζομαι για επανένωση του νησιού μας» (Δείτε: https://twitter.com/AnastasiadesCY/status/872020130712211456).

Στην πραγματικότητα, η προτεινόμενη «επανένωση του νησιού μας» ισοδυναμεί με την επαναδιαίρεση της Νήσου Κύπρου προς όφελος των ξένων. Πώς; Η απάντηση είναι μέσω της διατήρησης του «δικοινοτικού» διαχωρισμού, της κατάργησης της ΚΔ, της εγκαθίδρυσης δύο νέων «συνιστώντων» αλλά ημι-κυρίαρχων «κρατών», της επίσημης «τριζωνικής» μοιρασιάς της Νήσου Κύπρου -σε «ελληνοκυπριακές», «τουρκοκυπριακές» και βρετανικές «ζώνες»- και της δημιουργίας ενός εύθραυστου «ομοσπονδιακού» ή «συνομοσπονδιακού» συστήματος διακυβέρνησης στη Λευκωσία παράλληλα με το συνεχιζόμενο βρετανικό αποικιακό σύστημα διακυβέρνησης στην Επισκοπή.

Αυτή η συνταγή για επαναδιαίρεση είναι προϊόν του κατευνασμού της Τουρκίας, της δουλοπρεπούς υποταγής διαδοχικών Προέδρων της ΚΔ από τον Πρόεδρο Βασιλείου μέχρι τον τωρινό Πρόεδρο και της δειλής ηττοπάθειας του πολιτικού κατεστημένου στη Λευκωσία.

«Στον πλευρό της δικαιοσύνης»

Στον ΟΗΕ στις 6 Νοεμβρίου 1978, ο Ρολάνδης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη δικαιοσύνη. Ίσως επειδή ήταν δικηγόρος στο επάγγελμα, έχοντας αναγορευθεί ως «Barrister-at-law» στο Middle Temple στο Λονδίνο το 1956, αρνήθηκε να υποκύψει στο «δίκαιο της ζούγκλας» και επισήμανε τα εξής:

«Για κάθε Κύπριο που ζει σε αυτόν τον πλανήτη, υπάρχουν επτά χιλιάδες άτομα άλλων εθνικοτήτων. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι η δική μας η φωνή μπορεί να ακουστεί καθαρά και δυνατά σε αυτήν τη Συνέλευση, αρκεί να μείνουμε στον πλευρό της δικαιοσύνης».

Με την ίδια λογική και προφανώς επηρεασμένος από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ο Ρολάνδης παρατήρησε ότι:

«Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η συσσώρευση της ισχύος τείνουν να εξαλείφουν τους απλούς αλλά θεμελιώδεις νόμους της ισορροπίας και της δικαιοσύνης που βρίσκονται στη ρίζα της ανθρώπινης ύπαρξης».

Σήμερα, έχοντας υπόψη ότι η ΚΔ είναι κράτος μέλος της ΕΕ, της οποίας οι θεμελιώδη αξίες περιλαμβάνουν τη δικαιοσύνη, μήπως αυτή η φωτισμένη έννοια βρίσκεται στο επίκεντρο της φρασεολογίας της Κυβέρνησης της ΚΔ στο πλαίσιο του «κυπριακού»; Απ’ ό,τι φαίνεται, η απάντηση είναι «όχι».Αυτά που είναι σίγουρα είναι δυο σχετικά γεγονότα.

Πρώτον, στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 24 Σεπτεμβρίου 2020, 42 χρόνια μετά την ιστορική ομιλία του Ρολάνδη, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν χρησιμοποίησε τις λέξεις «έγκλημα» ή «αδίκημα» για να περιγράψει τις αμέτρητες παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στην ΚΔ. Ούτε απαίτησε την επιβολή της δικαιοσύνης μέσω της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου δικαστηρίου εγκλημάτων πολέμου, όπως αυτό που εγκαθιδρύθηκε για την πρώην Γιουγκοσλαβία το 1993. Απορώ γιατί.

Δεύτερον, αντί να βρίσκεται στην «πλευρά της δικαιοσύνης», η τωρινή κυβέρνηση της ΚΔ, όπως τόσες προηγούμενες, όχι μόνο στοχεύει να νομιμοποιήσει τις άδικες «defacto» συνέπειες της παρανομίας αλλά, επίσης, προς αυτήν την κατεύθυνση, ανακυκλώνει επανειλημμένα τη διαχωριστική έννοια των «δύο πλευρών». Έτσι, εξυπηρετεί το διαχωριστικό δόγμα του «δικοινοτισμού», την πολωτική ατζέντα της «διζωνικότητας» και τα «δικρατικά» οράματα της Τουρκίας.

Μια πρόσφατη ανακύκλωση της έννοιας των «δύο πλευρών» βρίσκεται στη «Γραπτή δήλωση» της 25ης Μαΐου 2021 του Κυβερνητικού Εκπροσώπου της ΚΔ «για τη συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, στις Βρυξέλλες» (Δημοσιεύτηκε στο pio.gov.cy).

Η ηθική διάσταση

Στον ΟΗΕ στις 6 Νοεμβρίου 1978, ο Ρολάνδης αναγνώρισε ότι η άθλια μοίρα της ΚΔ είχε μια ηθική διάσταση: «Η χώρα μου υπέστη σωματική αναπηρία από την τουρκική εισβολή… αλλά ποτέ [δεν υπέστη] ηθική αναπηρία». Επίσης, ο Ρολάνδης σατίρισε «το ανυψωμένο επίπεδο των ηθών του Αττίλα».

Σήμερα, ο Πρόεδρος της ΚΔ ή κάποιος από τους υπουργούς του θα τολμούσε να επαναλάβει αυτά το σχόλια του Ρολάνδη; Έχοντας δεχθεί τα ανήθικα «δικοινοτικά», «διζωνικά» και «ομοσπονδιακά» αιτήματα της Τουρκίας πριν από την πρόσφατη -και ύποπτη- στροφή της υπέρ των «δύο ίσων και κυρίαρχων κρατών», τολμά κανένας από αυτούς να δώσει έμφαση στην ηθική διάσταση της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής, εγκληματικότητας, απανθρωπιάς και ατιμωρησίας; Τα στοιχεία δείχνουν ότι στο «κυπριακό» οι αρχές της ηθικής έπαψαν να αποτελούν μέρος της στρατηγικής της ΚΔ.

Ερωτήματα

Με όλα αυτά υπόψη, αναπαράγω ορισμένα από τα βαθυστόχαστα, διορατικά και λογικά ερωτήματα που έθεσε ο Ρολάνδης στον ΟΗΕ. Εν όψει της παρανομίας και ανηθικότητας στην ΚΔ κατά τη διάρκεια τόσον δεκαετιών από την υποβολή αυτών των ερωτημάτων στις 6 Νοεμβρίου 1978, παραμένουν συναφείς σήμερα.

«Προς τα πού κατευθυνόμαστε λοιπόν; Πρέπει να αποδεχτούμε το θράσος που εξέφρασε ο Θρασίμαχος στην ‘‘Πολιτεία’’ του Πλάτωνα όταν ισχυρίστηκε ότι ‘‘η δικαιοσύνη δεν είναι τίποτα άλλο από το συμφέρον των ισχυρότερων’’.

»Είναι αυτός ο Οργανισμός έτοιμος να επιτρέψει σε χώρες, όπως την Τουρκία, να ενεργήσουν σε απόλυτη αντίθεση με τις αποφάσεις του [Οργανισμού] χωρίς να λάβει δραστικά μέτρα;

»Πρέπει να παραμείνουμε απαθείς και ανενεργοί παρατηρητές μιας συμπεριφοράς που τελικά θα καταρρεύσει την εμπιστοσύνη στην ηθική και στις αρχές;

»Εάν εμείς, ως υπεύθυνες κυβερνήσεις, ανεχόμαστε εγκλήματα όπως αυτά που διαπράχθηκαν κατά της Κύπρου και διστάζουμε να επιβάλουμε κυρώσεις εναντίον του ενόχου, πώς μπορούμε να περιμένουμε να εμπνεύσουμε τους πολίτες μας να συμμορφωθούν με τους εσωτερικούς μας νόμους; Πώς μπορούμε να πούμε στους πολίτες [μας] ότι το ίδιο είδος εγκλήματος που μπορεί να διαπράττεται χωρίς τιμωρία στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων πρέπει να τιμωρείται στο επίπεδο των ιδιωτών; Και αν τους πούμε θα τους πείσουμε;».

Ακολούθησε ένα σχετικό ερώτημα του Ρολάνδη, που ήταν ίσως το πιο βαρυσήμαντο από όλα.

«Εμείς θα πείσουμε τα παιδιά μας ότι πρέπει να αγωνιστούν για έναν κόσμο της ομορφιάς, των ηθών και της αρμονίας εάν η κληρονομιά μας σε αυτούς θα είναι η παγκόσμια αναταραχή, η εγκληματικότητα και η διεθνής αδικία;».

Αναρωτιέμαι γιατί, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Νίκος Ρολάνδης άλλαξε τη στάση του. Όποια κι αν είναι η εξήγηση, τα σοφά του λόγια της 6ης Νοεμβρίου 1978 δεν μπορούν να αλλάξουν. Ούτε μπορούν να διαγραφούν από την Ιστορία.

Αιωνία του η μνήμη.

ΥΓ 1: Ένα αντίγραφο της ομιλίας του Ρολάνδη στον ΟΗΕ στις 6 Νοεμβρίου 1978 βρίσκεται στο Έγγραφο του ΟΗΕ Α/33/PV.45 στο https://digitallibrary.un.org/record/664075?ln=en και από την 38η σελίδα ώς την 50ή σελίδα ενός αποχαρακτηρισμένου εγγράφου, με κωδικό S-0903-0006-09-00001, στα Αρχεία του ΟΗΕ στο https://search.archives.un.org/uploads/r/united-nations-archives/8/a/b/8ab2124701086a94967ea5efbad41506fd8c801c8921564c88b39249e2779853/S-0903-0006-09-00001.pdf

ΥΓ2: Ένα αντίγραφο της ομιλίας του Προέδρου Αναστασιάδη στον ΟΗΕ στις 20 Σεπτεμβρίου 2020 βρίσκεται στα Αγγλικά στο www.pio.gov.cy/en/press-releases-article.html?id=15889#flat και στα Ελληνικά στο www.presidency.gov.cy/cypresidency/cypresidency.nsf/All/54DD6F85AF4F6FFFC22585F3003975E2?OpenDocument