Αναλύσεις

Ο πόλεμος των φύλων στην Ευρώπη

Κλιμακώνεται η συζήτηση εντός των κρατών για τα δικαιώματα αυτοπροσδιορισμού και αλλαγής φύλου

Σε ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο κλιμακώνεται τα τελευταία χρόνια η αντιπαράθεση σχετικά με τα ζητήματα ταυτότητας και δικαιωμάτων των τρανσέξουαλ ατόμων. Οι συζητήσεις φουντώνουν πλέον και στην Ευρώπη. Οι ακραίες απόψεις που ακούγονται εκατέρωθεν γενικότερα για το θέμα επιβάλλουν την ανάγκη έναρξης ενός νηφάλιου διαλόγου, μακριά από πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες, που καμιά φορά υποκρύπτουν και πολιτικές ατζέντες.

Σε γενικό πλαίσιο, τρανς ή transgender είναι τα άτομα που αντιλαμβάνονται το φύλο τους διαφορετικά από το φύλο που γεννήθηκαν. Για κάποιους σκοπούς συναντώνται ως διαφυλικοί ή διεμφυλικοί. Ο άνθρωπος που χαρακτηρίζεται transgender αισθάνεται ότι είναι εγκλωβισμένος σε ένα σώμα που είναι διαφορετικό απ’ ό,τι νιώθει ή θέλει να είναι. Ο αυτοπροσδιορισμός, όπως είναι γνωστός, είναι η ιδέα είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν τα νομικά στοιχεία για το φύλο τους απλώς λέγοντάς το χωρίς οποιαδήποτε ιατρική συνδρομή.

Απόρριψη σε Ισπανία-Γερμανία

Τον περασμένο μήνα, το ισπανικό Κοινοβούλιο καταψήφισε ένα νομοσχέδιο που θα επέτρεπε στους ανθρώπους να αυτοπροσδιορίσουν το φύλο τους. Το ισπανικό νομοσχέδιο προτάθηκε από το αριστερό κόμμα Podemos, χωρίς ωστόσο να ορίζει δικό του όριο ηλικίας για τον αυτοπροσδιορισμό.

Την επόμενη μέρα, η Γερμανία απέρριψε δύο τέτοια νομοσχέδια .

Όπως σημειώνει σε σχετικό πρόσφατο ρεπορτάζ το Εconomist, η ομάδα των τρανς ατόμων θεωρεί πολύ σημαντικό τον αυτοπροσδιορισμό για όσα άτομα αντιμετωπίζουν καθημερινές προκαταλήψεις. Στη Γερμανία, τα νομοσχέδια που υπέβαλαν οι Πράσινοι πρότειναν επίσης να επιτρέπεται στα παιδιά να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου από την ηλικία των 14, ακόμη και αν οι γονείς είχαν αντίθετη άποψη. Εάν οι Πράσινοι κερδίσουν στις γερμανικές εκλογές τον Σεπτέμβριο, μπορούν επίσης να υποβάλουν εκ νέου το νομοσχέδιο.

«Νεοφιλελεύθερος αυταρχισμός υπό κάλυψη»

Όπως και σε άλλα μέρη, η πιο πάνω πρόταση προκάλεσε ρήγματα στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, σύμφωνα με το Economist. «Είναι αφόρητο για τους τρανσέξουαλ να συνεχίζουν να εκτίθενται σε μακρές και δαπανηρές διαδικασίες ενώ υποβαθμίζουν τη φήμη τους», αναφέρει η Ομοσπονδία Λεσβιών και Γκέι στη Γερμανία, ένα από μεγαλύτερα γκρουπ της χώρας, ως απάντηση στην καταψήφιση του νομοσχεδίου. Ωστόσο, «σε ορισμένες φεμινίστριες και ομάδες δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων θα μπορούσε να ειπωθεί ότι μια τέτοια νομοθεσία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις γυναίκες και να οδηγήσει περισσότερους ομοφυλόφιλους εφήβους σε transgender ορμόνες και χειρουργική επέμβαση», σημειώνει το Economist. To νομοσχέδιο είναι «μια αυταρχική κίνηση ντυμένη ως φιλελεύθερη», δήλωσε η ΛΟΑΤΚΙ ακτιβίστρια Μέρυ Μπέινχρον από τη Γερμανία.

Η Γαλλία επέτρεψε τον αυτοπροσδιορισμό το 2016, χωρίς μεγάλη δημόσια συζήτηση. Η Ιρλανδία το έκανε το 2015. Η Ιταλία δεν το έχει ακόμη επιτρέψει. Στην Ελλάδα ο όρος «νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου», που ψηφίστηκε το 2017, ορίζει «ως ταυτότητα φύλου τον εσωτερικό και προσωπικό τρόπο με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρήθηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά». Ουσιαστικά αφορά περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ του φύλου που έχει καταχωρηθεί ληξιαρχικά μετά τη γέννηση του ατόμου (βιολογικό φύλο/sex), και του τρόπου που το άτομο αντιλαμβάνεται και εξωτερικεύει το φύλο του (κοινωνικό φύλο/gender) Ο νόμος στην Ελλάδα δεν αναφέρεται καθόλου στο θέμα της «αλλαγής φύλου», όπως αυτή συμβαίνει συνήθως με ιατρική θεραπεία και χειρουργική επέμβαση. Ο νόμος στην Ελλάδα ορίζει ότι ένα άτομο μπορεί να αλλάξει τα ληξιαρχικά καταχωρημένα στοιχεία του που αφορούν στο φύλο από τη στιγμή που θα ενηλικιωθεί, αυτοβούλως. Εφόσον συμπληρώσει τα 17 έτη απαιτείται η συναίνεση των γονέων ή των ασκούντων γονική μέριμνα. Από την ηλικία των 15 έως 17 ετών αυτό γίνεται με επιπλέον τη θετική γνωμάτευση διεπιστημονικής επιτροπής, στην οποία μετέχουν α) ένας παιδοψυχίατρος, β) ένας ψυχίατρος, γ) ένας ενδοκρινολόγος, δ) ένας παιδοχειρουργός, ε) ένας ψυχολόγος, στ) ένας κοινωνικός λειτουργός και ζ) ένας παιδίατρος. Σε ό,τι αφορά τους ανήλικους από 15 ετών, για να υπάρχει μια ισορροπία «ασφάλειας» η αλλαγή των στοιχείων τους μπορεί να επέλθει μόνο με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων αλλά και ιατρικού συμβουλίου.

Σκανδιναβικές μελέτες

Στη Σκανδιναβία τον Μάιο, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Karolinska στη Στοκχόλμη, το οποίο περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη κλινική φύλου εφήβων της Σουηδίας, ανακοίνωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για τη μη συνταγογράφηση ορμονών για παιδιά κάτω των 18 ετών. Αυτό προκαλεί το πρωτόκολλο που πρότεινε η Παγκόσμια Ένωση Εμπειρογνωμόνων για την Υγεία των Transgender (WPATH), που λέει ότι η «επιβεβαίωση» του δηλωμένου φύλου του παιδιού είναι «τυπική θεραπεία».

Η μελέτη, σύμφωνα με τον Economist, είχε αντίκτυπο. Σε μια εφημερίδα του 2015, ο Φινλανδός ψυχίατρος Riittakerttu Kaltiala-Heino διαπίστωσε ότι πάνω από το 75% των εφήβων που υποβάλλουν αίτηση για χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου χρειάζονται βοήθεια με ψυχιατρικά προβλήματα διαφορετικά από την ταυτότητα φύλου. Η Φινλανδία πέρυσι υιοθέτησε αυστηρές οδηγίες, που δίνουν προτεραιότητα στη θεραπεία έναντι των ορμονών και της χειρουργικής επέμβασης.

Η περίπτωση της Κύπρου

Στην Κύπρο, το σχετικό νομοσχέδιο, που ρυθμίζει τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, κατατέθηκε το 2018. Ακόμη εκκρεμεί ο νομοτεχνικός έλεγχος και η κατάθεση στη Βουλή για ψήφισή του, η οποία θα επιτρέψει στα μέλη αυτής της ομάδας ατόμων «να προβαίνουν σε διόρθωση του φύλου και του ονόματός τους, στη βάση του δικού τους αυτοπροσδιορισμού, σε όλα τα επίσημα έγγραφά τους». Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι γενικά κατά της αλλαγής φύλου, γεγονός που προκαλεί σφοδρές συγκρούσεις με τα άτομα των ομάδων ΛΟΑΤΚΙ.

Σπέγκλερ και Παρακμή της Δύσης

Κάποτε στο μνημειώδες έργο του η «Παρακμή της Δύσης» ο Όσβαλντ Σπέγκλερ έγραφε για τον πόλεμο των φύλων: «Ένα ανεξιχνίαστο μυστικό των κοσμικών πλημμυρίδων που αποκαλούμε ζωή είναι η διαίρεσή τους σε δυο γένη. Το θηλυκό βρίσκεται πιο κοντά στο κοσμικό. Συνδέεται βαθύτερα με τη γη και είναι πιο άμεσα ενταγμένο στους μεγάλους κύκλους της φύσης. Το αρσενικό είναι πιο ελεύθερο, πιο ζωικό, πιο ευκίνητο επίσης στην αίσθηση και την κατανόηση, πιο άγρυπνο και πιο τεταμένο. Ο άνδρας βιώνει το πεπρωμένο και κατανοεί την αιτιότητα, τη λογική του προϊόντος του γίγνεσθαι, ως προς την αιτία και το αποτέλεσμα. Η γυναίκα όμως είναι πεπρωμένο, είναι χρόνος, είναι η οργανική λογική του ίδιου του γίγνεσθαι. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η αρχή της αιτιότητας παραμένει γι’ αυτήν αιωνίως ξένη» […] Με τον άντρα και την γυναίκα ανταγωνίζονται εδώ τα δύο είδη ιστορίας για την εξουσία. Η γυναίκα είναι δυνατή και εντελώς αυτό που είναι, βιώνει τον άντρα και τους γιους της μόνο σε σχέση με τον εαυτό της και τον προορισμό της. Το είναι του άντρα είναι κάτι αμφίρροπο, που η γυναίκα δεν το καταλαβαίνει και δεν το αναγνωρίζει. Τούτος είναι ο κρυφός αρχέγονος πόλεμος των φύλων, που διαρκεί αιώνια».