Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ) (Ελκώδης κολίτιδα και νόσος Crohn)

Τα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (ΙΦΝΕ) περιλαμβάνουν την ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο Crohn.

Θεωρούνται χρόνιες φλεγμονώδεις νόσοι, που προκαλούν φλεγμονή του πεπτικού συστήματος.

Η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει το παχύ έντερο (κόλον) και η νόσος Crohn τμηματικά όλον τον πεπτικό σωλήνα από το στόμα μέχρι τον πρωκτό.

Σημαντική διαφορά στον τρόπο προσβολής των δύο νόσων είναι ότι η μεν ελκώδης κολίτιδα προκαλεί φλεγμονή στην εσωτερική επιφάνεια (βλεννογόνο) του παχέος εντέρου σε διαφορετική έκτασή του και η νόσος Crohn πιο βαθιές βλάβες (φλεγμονή) σε διάφορα μέρη του πεπτικού σωλήνα, με αποτέλεσμα συρίγγια – αποστήματα, ακόμα και διάτρηση του εντέρου.

Πού οφείλονται και ποιοι προσβάλλονται:

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι προκαλεί αυτές τις παθήσεις, αλλά θεωρούνται αυτοάνοσες. Δεν είναι κληρονομικές, αλλά σίγουρα γενετικοί λόγοι παίζουν ρόλο λόγω του ότι περισσότερα μέλη της ίδιας οικογένειας μπορεί να πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ή νόσο Crohn.

Άτομα με γενετική προδιάθεση όταν εκτεθούν σε διάφορους περιβαλλοντικούς, διαιτητικούς και λοιμώδεις παράγοντες αναπτύσσουν παθολογική ανοσολογική αντίδραση, που οδηγεί σε καταστροφή υγιών κυττάρων προκαλώντας φλεγμονή.

Μπορεί να προσβληθούν άτομα οποιασδήποτε ηλικίας.

Πολλές φορές εμφανίζονται σε νεαρά άτομα 15 έως 30 ετών.

Αφορούν ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων, αλλά πιο συχνά συναντώνται στον δυτικό κόσμο. Περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από ΙΦΝΕ σ’ όλον τον κόσμο.

Ποια είναι τα συμπτώματα και πώς παρουσιάζονται:

Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο κοιλιακός πόνος (κολικός), οι διαρροϊκές κενώσεις με ή χωρίς πρόσμειξη αίματος και βλέννας, η καταβολή δυνάμεων (κόπωση), η απώλεια βάρους και ο πυρετός.

Σίγουρα στην ελκώδη κολίτιδα είναι πιο ξεκάθαρα τα συμπτώματα, λόγω προσβολής μόνο του παχέος εντέρου, σε αντίθεση με τη νόσο Crohn, που προσβάλλει διαφορετικά τμήματα του πεπτικού σωλήνα, αλλά και των συχνότερων επιπλοκών (συρίγγια και αποστήματα) που προκαλούν άλλα συμπτώματα.

Τα συμπτώματα μερικές φορές δεν περιορίζονται στο πεπτικό σύστημα, αλλά αφορούν και άλλα όργανα, οι λεγόμενες εξωεντερικές εκδηλώσεις από τα μάτια, τις αρθρώσεις, το ήπαρ (συκώτι), το δέρμα και τα νεφρά.

Οι περισσότεροι ασθενείς με ΙΦΝΕ παρουσιάζουν στην πορεία της νόσου περιόδους εξάρσεων (επιδείνωση συμπτωμάτων) και υφέσεις (υποχώρηση συμπτωμάτων).

Παρουσιάζονται πάντα με την ίδια σοβαρότητα;

Η σοβαρότητα και η εξέλιξη των δύο νόσεων διαφέρουν σημαντικά από ασθενή σε ασθενή.

Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν νόσο ελαφράς ή μέτριας βαρύτητας, που ελέγχονται ικανοποιητικά με τη θεραπευτική αγωγή.

Άλλοι όμως ασθενείς με σοβαρή νόσο μπορεί να χρειαστούν συνδυασμό διαφόρων φαρμάκων και πολλές φορές λόγω μη ανταπόκρισης ή επιπλοκών να υπάρχει ανάγκη χειρουργικών επεμβάσεων.

Στη νόσο Crohn, λόγω της ολοτοιχωματικής προσβολής με τη δημιουργία στενώσεων - συριγγίων ή αποστημάτων, είναι συχνή η ανάγκη για εγχειρήσεις.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Τα συμπτώματα και η κλινική εξέταση κατευθύνουν τον ιατρό να υποψιασθεί τη διάγνωση των ΙΦΝΕ (ελκώδης κολίτιδα και νόσος Crohn).

Οι αιματολογικές εξετάσεις καθώς και αυτές των κοπράνων, που περιλαμβάνουν καλλιέργεια για αποκλεισμό λοιμωδών αιτιών, καθώς και δεικτών φλεγμονής, σε συνδυασμό με ενδοσκοπικές εξετάσεις, όπως η κολονοσκόπηση με λήψη βιοψιών και η γαστροσκόπηση, ο έλεγχος λεπτού εντέρου με μαγνητική εντερογραφία και η «ασύρματη καψούλα» όταν υπάρχει υπόνοια νόσου Crohn, θα δώσουν οριστικά τη διάγνωση.

Είναι πολύ σημαντικό μέσα από τις πιο πάνω διαγνωστικές εξετάσεις να αποκλειστούν άλλες αιτίες - νοσήματα που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα.

Σχετίζονται με τον καρκίνο;

Οι περισσότεροι ασθενείς στην πορεία της νόσου τους αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή ικανοποιητικά και διαδράμουν ασυμπτωματικά χωρίς κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Ασθενείς όμως με ολική κολίτιδα με μακροχρόνια πορεία πάνω από 8-10 χρόνια, με συχνές υποτροπές - εξάρσεις της νόσου κινδυνεύουν περισσότερο για ανάπτυξη καρκίνου.

Για τους πιο πάνω λόγους συνιστάται παρακολούθηση με ετήσια κολονοσκόπηση για ανεύρεση δυσπλασίας και προκαρκινικών βλαβών.

Ποια η θεραπεία και ο ρόλος της διατροφής;

Τα φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας οι ιατροί για θεραπεία των ΙΦΝΕ (ελκώδης κολίτιδας και νόσος Crohn) μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μόνα τους ή σε συνδυασμό. Διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες φαρμακευτικών ουσιών: αντιφλεγμονώδη (αμινοσαλικυλικά, κορτικοειδή), ανοσοκατασταλτικά (αζαθειοπρίνη, μεθοτρεξάτη), αντιβιοτικά (μετρονισανόλη, σιπροφλοξασίνη.

Η ανάγκη για χειρουργική επέμβαση είτε σε επείγουσες καταστάσεις ή εκλεκτικά υπάρχει σε κάποιους ασθενείς που δεν ανταποκρίθηκαν στη φαρμακευτική αγωγή ή παρουσίασαν επιπλοκές.

Διατροφή

Το είδος της διατροφής δεν έχει σχέση με την εμφάνιση των ΙΦΝΕ και δεν υπάρχει ειδική δίαιτα γι’ αυτές τις νόσους.

Σε κάποιους ασθενείς ενοχλούν συγκεκριμένες τροφές κυρίως στις εξάρσεις και πρέπει να αποφεύγουν: γάλα και γαλακτοκομικά, να γίνεται μείωση των φυτικών ινών: φρούτα με φλούδα, σπόροι, ωμά μπρόκολα - κουνουπίδια - ξηροί καρποί και ολικής άλεσης δημητριακά, να αποφεύγονται τα λίπη και τα σακχαρώδη τρόφιμα.

Οι ασθενείς να λαμβάνουν πιο μικρά και συχνά γεύματα και να ενυδατώνονται στις εξάρσεις αποφεύγοντας αλκοόλ και ανθρακούχα ποτά. Να συστήνεται στους ασθενείς να τηρούν ημερολόγιο τροφών για να διαπιστώνουν τι τους ενοχλεί.

Ιδιαίτερη φροντίδα να δίδεται στους ασθενείς με σοβαρή νόσο Crohn και στενώσεις για το είδος της διατροφής αλλά και για την αναπλήρωση ανεπαρκειών σε βιταμίνες – ιχνοστοιχεία και μέταλλα.

Να σταματήσουν το κάπνισμα, που είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την πορεία της νόσου.

Επίλογος

Στη σημερινή εποχή των νέων θεραπευτικών παραγόντων, όπως είναι οι βιολογικοί παράγοντες και τα μικρά μόρια, ο στόχος της ιατρικής παρέμβασης δεν είναι η ανακούφιση μόνο των συμπτωμάτων και η διατήρηση της ύφεσης, αλλά η αναγνώριση πολύ νωρίς – έγκαιρα των σοβαρών περιπτώσεων ΙΦΝΕ για έγκαιρη χορήγηση των νέων θεραπειών για πλήρη επούλωση της εντερικής φλεγμονής, επιδιώκοντας την αλλαγή της φυσικής πορείας της νόσου.

*Γαστρεντερολόγος - Ηπατολόγος