Ο χαμένος παράδεισος της Αριστεράς

Στο ΑΚΕΛ ακόμη ψάχνουν τα αίτια του εκλογικού τους Βατερλώ. Από τις 132.171 ψήφους, που έλαβε το μαρξιστικό ΑΚΕΛ στις βουλευτικές εκλογές το 2011, έφτασε μετά από μια δεκαετία, το 2021, να μετρά απώλειες 52.528 ψήφων. Η αναζήτηση ευθυνών προσανατολίζεται σε εξωγενείς αλλά και ενδογενείς παράγοντες. Ασφαλώς και η έλλειψη ικανής ηγεσίας, που να εμπνέει, είχε κόστος. Γι’ αυτό και ο πρώτος που «πλήρωσε τη νύμφη» για το κακό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν ο Άντρος Κυπριανού. Η αλλαγή σκυτάλης στη θέση του Γενικού Γραμματέα του κόμματος θεωρείται πλέον δεδομένη. Αυτό όμως δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι η εκλογική κατρακύλα του ΑΚΕΛ μπορεί να αναχαιτιστεί αποτελεσματικά. Κάποιοι θεωρούν ότι το ΑΚΕΛ χάνει από την εκλογική του δύναμη εξαιτίας του απαρχαιωμένου πολιτικού του λόγου και της στείρας έως και μηδενιστικής αντιπολίτευσης απέναντι μάλιστα σε μια Κυβέρνηση του ΔΗΣΥ, που όζει διαφθοράς. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι θα έπρεπε το κόμμα να «αναπροσαρμόσει» τη ρητορική του προς μια πιο σοσιαλδημοκρατική ευρωπαϊκή τάση. Το πρόβλημα, ωστόσο, δείχνει να είναι βαθύτερο και πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο φαντάζονται οι «σύντροφοι». Η Αριστερά αλλά και η Κεντροαριστερά δείχνουν έντονα σημάδια άτακτης εκλογικής υποχώρησης σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη. Γι’ αυτό υπάρχουν σοβαροί ιδεολογικοί λόγοι, αιτίες και απρόσμενες συνέπειες.

«Γέννημα της ανάγκης»

Ακούσαμε στελέχη του ΑΚΕΛ αυτήν την εβδομάδα να λένε πως το κόμμα είναι «γέννημα της ανάγκης». Όντως, η δημοκρατική Αριστερά ήταν γέννημα μιας ιστορικής ανάγκης τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Ενισχυμένη από μια ισχυρή και υποσχόμενη ιδεολογία -τον ορθόδοξο μαρξισμό- που παρείχε μια αίσθηση ταυτότητας και σκοπού και μια πεποίθηση ότι η ιστορία ήταν στο πλευρό τους, τα κομμουνιστικά-σοσιαλιστικά κόμματα ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Από το 1945 μέχρι και το 1990, είτε ως κυβέρνηση είτε ως η κύρια αντιπολίτευση, η Αριστερά είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ακόμη και μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και του υπαρκτού Σοσιαλισμού έως και το 2000, για να επιβιώσουν, υποστήριξαν μέτριες σοσιαλιστικές πολιτικές και αγωνίστηκαν για ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, ζητώντας αναδιανομή των εισοδημάτων, ενώ συμβιβάστηκαν με ένα μοντέλο μεικτής οικονομίας. Τις πλείστες φορές συνεργάστηκαν με δυνάμεις της Κεντροδεξιάς (χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Κύπρο η συνεργασία ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ), και πέτυχαν μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής σταθερότητας, αξιοποιώντας την αγορά αλλά με γνώμονα πάντοτε την προστασία των εργαζομένων και των ευάλωτων από την ασυδοσία της.

Ο κόσμος όμως άλλαξε, ο αιώνας γύρισε και οι ανάγκες διαφοροποιήθηκαν. Οι επίγονοι της Αριστεράς, παρά τις «στοχαστικές προσαρμογές», που έλεγε ο Καβάφης, ξέμειναν τελικώς από όραμα. Το φλερτ με τους απανταχού δικαιωματιστές, τις νεο-μαρξιστικές αιρέσεις και την Ακροαριστερά, όχι μόνο δεν διεύρυναν το πολιτικό τους εκτόπισμα, αλλά το συρρίκνωσαν δραματικά.

Ευρώπη και σοσιαλδημοκρατία

Σήμερα, από τα 27 κράτη της ΕΕ, μόνο έξι -Ισπανία, Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Πορτογαλία και Μάλτα- έχουν κεντροαριστερές κυβερνήσεις. Στη Γαλλία, το Σοσιαλιστικό Κόμμα από το 38% στις εκλογές του 1997, το 2017 ξέμεινε στο 6%. Στη Γερμανία, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα κέρδισε το 41% ​​των ψήφων το 1998 και έπεσε στο 21% το 2017.

Στη Βρετανία, η παρακμή του παραδοσιακού κόμματος της Αριστεράς φαίνεται εξίσου ασταμάτητη. Οι Εργατικοί κέρδισαν για τελευταία φορά τις εθνικές εκλογές πριν από 16 χρόνια και πλέον μια εκλογική νίκη μοιάζει περισσότερο ανακρουσμένη παρά τον χαοτικό χειρισμό της πανδημίας από την Κυβέρνηση των Συντηρητικών. Στις τοπικές εκλογές του Μαΐου του Ηνωμένου Βασιλείου, οι παλιοί προμαχώνες των Εργατικών στη βόρεια Αγγλία έπεσαν στα χέρια των Συντηρητικών, ενώ η εναλλακτική αριστερή δύναμη του SNP ξανα- διέλυσε τους Εργατικούς στη Σκωτία.

Στις Κάτω Χώρες, το Εργατικό Κόμμα έλαβε σχεδόν το ένα τέταρτο των ψήφων το 2012, αλλά έχασε τα τρία τέταρτα των εδρών του το 2017. Οι Σοσιαλδημοκράτες της Αυστρίας έχουν καταρρεύσει. Όλα τα πιο πάνω συνοψίζει το παράδειγμα του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα. Το κύριο κεντροαριστερά κόμμα, από το 44% των ψήφων το 2000 έπεσε στο 8,10% το 2019. Στα ίδια χνάρια η παραλλαγή του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ, από 36% που έλαβε το 2015, αγγίζει, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις ,το 24%. Η «ΠΑΣΟΚοποίηση» της Ευρώπης δείχνει να έφτασε και στην Κύπρο.

Η γερασμένη συντηρητική Ευρώπη

Σε γενικό πλαίσιο, η βιομηχανική εργατική τάξη της Ευρώπης και τα συνδικάτα, από τα οποία αντλούσαν ψήφους οι σοσιαλδημοκράτες, έχουν ουσιαστικά διαβρωθεί. Καθώς ο πληθυσμός της Ευρώπης γηράσκει, η εκλογική επιρροή των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας, που είναι πιο συντηρητικοί, έχει αυξηθεί.

Υπάρχει, επίσης, το ζήτημα της ιδεολογίας. Τη δεκαετία του 1990, πολλά κεντροαριστερά κόμματα απομακρύνθηκαν από τις ρίζες τους, υιοθετώντας έναν «Τρίτο Δρόμο», δίνοντας «κλάδο ελαίας» σε νεο-φιλελεύθερες επιταγές ιδιωτικοποίησης και παγκοσμιοποίησης. Ο τακτικισμός αυτός επέφερε βραχυπρόθεσμα εκλογικά κέρδη αλλά μακροπρόθεσμα ζημιές, καθώς τους ταύτισαν με τους νεο-φιλελεύθερους.

Το μεταναστευτικό ζήτημα

Στην Κύπρο, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που διογκώνεται εξ υπαιτιότητας της Τουρκίας, είναι το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης. Το ΑΚΕΛ, όχι μόνο δυσκολεύτηκε να δώσει λύσεις-απαντήσεις στο πρόβλημα αυτό που απειλεί την εθνική και κοινωνική συνοχή, αλλά αντιθέτως υιοθέτησε θέσεις ΜΚΟ και ακροαριστερών περί ανοικτών συνόρων. Με αυτόν τον τρόπο αγνόησε τις ανησυχίες της εργατική τάξης, η οποία τείνει να είναι κοινωνικά πιο συντηρητική και νιώθει να απειλείται περισσότερο από τη μετανάστευση και την παγκοσμιοποίηση.

Τo πρόβλημα της μετανάστευσης έγινε ακόμη πιο εμφανές με την αλλοπρόσαλλη στάση που κράτησε το ΑΚΕΛ μετά την απόφαση της Κυβέρνησης για κλείσιμο των οδοφραγμάτων σε μια προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης της πανδημίας και από τις μη ελεγχόμενες διελεύσεις και από τη Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός. Παρασυρόμενο από αντιπολιτευτικό οίστρο, το ΑΚΕΛ και οργανώσεις όπως οι «Ως Δαμέ», με τις οποίες συναγελαζόταν, μιλούσαν για «Διχοτομιάδη» αναφερόμενοι στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μέχρι και το ημίμετρο κατά της λαθρομετανάστευσης, το συρματόπλεγμα του Νουρή, απέκοψαν για να καλωσορίσουν τους μετανάστες ως ένδειξη «επαναστατικού» ακτιβισμού. Το αποτέλεσμα ήταν η δημόσια κατακραυγή. Ούτε να αξιολογήσουν σωστά τη λαϊκή αγανάκτηση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης από την αφελή αυτή πράξη δεν μπήκαν στον κόπο. Τα λάθη όμως πληρώνονται και θα συνεχίσουν να πληρώνονται στην κάλπη, μέχρις ότου η ΑΚΕΛική Αριστερά αφουγκραστεί τις πραγματικές ανησυχίες και δώσει ρεαλιστικές λύσεις στα μείζονα προβλήματα.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 06/06/2021)