Περιβάλλον

ΕΕ: Ιστορικό σχέδιο για την κλιματική αλλαγή & ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα

Τo σχέδιό της για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, το λεγόμενο «Fit for 55», παρουσίασε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή - ένα κολοσσιαίο νομοθετικό πακέτο, με στόχο τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% ως το 2030, σε σχέση με το 1990. Η σημασία το Φόρου Άνθρακα και ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα.

Ιστορικό σχέδιο της ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής

Όπως αναφέρει το «ΑΠΕ-ΜΠΕ», η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί δράσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, γι' αυτό και η Επιτροπή υποβάλλει δώδεκα νομοθετικές προτάσεις, οι οποίες θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών-μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Παρουσιάζοντας τις νομοθετικές προτάσεις για το κλίμα, η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Η οικονομία ορυκτών καυσίμων έχει φθάσει στα όριά της. Θέλουμε να κληροδοτήσουμε στην επόμενη γενιά έναν υγιή πλανήτη, καθώς και ποιοτικές θέσεις εργασίας και ανάπτυξη που δεν βλάπτουν τη φύση μας. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η αναπτυξιακή στρατηγική μας που κινείται προς μια απανθρακοποιημένη οικονομία. Η Ευρώπη ήταν η πρώτη ήπειρος που δήλωσε ότι θα είναι κλιματικά ουδέτερη το 2050 και τώρα είμαστε οι πρώτοι που καταθέσαμε έναν συγκεκριμένο χάρτη πορείας. Η Ευρώπη κάνει πράξη τις πολιτικές για το κλίμα μέσω της καινοτομίας, των επενδύσεων και της κοινωνικής αντιστάθμισης».

Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, αρμόδιος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε: «Η τρέχουσα δεκαετία είναι κρίσιμη για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και της κρίσης της βιοποικιλότητας. Η ΕΕ έχει θέσει φιλόδοξους στόχους και σήμερα παρουσιάζουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να τους επιτύχουμε. Η επίτευξη ενός πράσινου και υγιούς μέλλοντος για όλους θα απαιτήσει σημαντικές προσπάθειες σε όλους τους τομείς και σε όλα τα κράτη μέλη. Όλες μαζί, οι προτάσεις μας θα δώσουν ώθηση στις απαραίτητες αλλαγές, θα επιτρέψουν σε όλους τους πολίτες να βιώσουν τα οφέλη της δράσης για το κλίμα το συντομότερο δυνατόν και θα παράσχουν στήριξη στα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά. Η μετάβαση της Ευρώπης θα είναι δίκαιη, πράσινη και ανταγωνιστική».

Ακολουθούν οι κύριες προτάσεις της Επιτροπής:

-Εφαρμογή της εμπορίας εκπομπών σε νέους τομείς και αυστηροποίηση του υφιστάμενου συστήματος

Σε ό,τι αφορά το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ), βάσει του οποίου, εταιρείες από ορισμένους τομείς (χαλυβουργία, ηλεκτρική ενέργεια, αεροπορικές εταιρείες στην ΕΕ) -- μπορούν να αγοράζουν ή να πωλούν δικαιώματα άνθρακα, η Επιτροπή προτείνει να μειωθεί ακόμη περισσότερο το συνολικό ανώτατο όριο εκπομπών και να αυξηθεί το ετήσιο ποσοστό μείωσής του.

Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του συστήματος (ΣΕΔΕ) και στις θαλάσσιες μεταφορές, για πλοία προς ή από λιμένες της ΕΕ. Προτείνει, επίσης τη δημιουργία ενός ξεχωριστού νέου συστήματος εμπορίας εκπομπών για τη διανομή καυσίμων για τις οδικές μεταφορές και τη θέρμανση των κτιρίων, ενώ ζητά σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής για τις αεροπορικές μεταφορές και την ευθυγράμμιση με το παγκόσμιο σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA).

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Να αυξηθεί ο στόχος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε 40% ως το 2030, (από τον τρέχοντα στόχο 32%). Όλα τα κράτη μέλη θα συμβάλλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου και προτείνονται ειδικοί στόχοι για τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις μεταφορές, τη θέρμανση και ψύξη, τα κτίρια και τη βιομηχανία.

Υψηλότερη ενεργειακή απόδοση

Για τη μείωση της συνολικής χρήσης ενέργειας, μείωση των εκπομπών και την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση θα θέσει έναν πιο φιλόδοξο δεσμευτικό ετήσιο στόχο για τη μείωση της χρήσης ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ. Θα κατευθύνει τον τρόπο καθορισμού των εθνικών συνεισφορών και θα διπλασιάσει σχεδόν την υποχρέωση ετήσιας εξοικονόμησης ενέργειας για τα κράτη μέλη. Ο δημόσιος τομέας θα υποχρεωθεί να ανακαινίζει το 3% των κτιρίων του κάθε χρόνο, ώστε να δοθεί ώθηση στο κύμα ανακαίνισης, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη μείωση της χρήσης ενέργειας και του κόστους για τους φορολογούμενους.

Οδικές μεταφορές - βενζινοκίνητα αυτοκίνητα

Η Επιτροπή προτείνει όλα τα καινούργια αυτοκίνητα που θα ταξινομηθούν από το 2035 να έχουν μηδενικές εκπομπές.

Η αυστηροποίηση των προτύπων εκπομπών CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ημιφορτηγά θα επιταχύνει τη μετάβαση στην κινητικότητα μηδενικών εκπομπών, απαιτώντας μείωση των μέσων εκπομπών των καινούργιων αυτοκινήτων κατά 55% από το 2030 και κατά 100% από το 2035 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2021.

Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι οδηγοί είναι σε θέση να φορτίζουν ή να τροφοδοτούν τα οχήματά τους (ηλεκτρικά οχήματα με μπαταρία) σε ένα αξιόπιστο δίκτυο σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο αναθεωρημένος κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων θα απαιτεί από τα κράτη μέλη να επεκτείνουν την ικανότητα φόρτισης ανάλογα με τις πωλήσεις αυτοκινήτων μηδενικών εκπομπών και να εγκαθιστούν σημεία φόρτισης και ανεφοδιασμού καυσίμων ανά τακτά διαστήματα σε μεγάλους αυτοκινητόδρομους: κάθε 60 χιλιόμετρα για ηλεκτρική φόρτιση και κάθε 150 χιλιόμετρα για ανεφοδιασμό με υδρογόνο.

Αερομεταφορές

Η Επιτροπή θα προτείνει προοδευτική φορολόγηση της κηροζίνης για πτήσεις εντός της ΕΕ. Σύμφωνα με τον κανονισμό για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων, τα αεροσκάφη και τα πλοία πρέπει να έχουν πρόσβαση σε παροχή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλους λιμένες και αερολιμένες. Η πρωτοβουλία ReFuelEU Aviation θα υποχρεώσει τους προμηθευτές καυσίμων να αναμειγνύουν αυξανόμενα επίπεδα βιώσιμων καυσίμων αεροπορίας στα καύσιμα αεριωθουμένων με τα οποία τροφοδοτούνται τα αεροσκάφη στους αερολιμένες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των συνθετικών καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, που είναι γνωστά ως ηλεκτρονικά καύσιμα.

Θαλάσσιες μεταφορές

Με την πρωτοβουλία FuelEU Maritime, η Επιτροπή θέλει να τονώσει την υιοθέτηση βιώσιμων καυσίμων ναυτιλίας και τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών, με τον καθορισμό ανώτατου ορίου για την περιεκτικότητα σε αέρια θερμοκηπίου της ενέργειας που χρησιμοποιείται από πλοία που καταπλέουν σε ευρωπαϊκούς λιμένες.

Φόρος 'Ανθρακα

Η αναθεώρηση της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας προτείνει την προώθηση καθαρών τεχνολογιών και την κατάργηση παρωχημένων εξαιρέσεων και μειωμένων συντελεστών που ενθαρρύνουν επί του παρόντος τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Οι νέοι κανόνες αποσκοπούν στη μείωση των επιβλαβών επιπτώσεων του φορολογικού ανταγωνισμού για την ενέργεια, συμβάλλοντας στην εξασφάλιση εσόδων για τα κράτη μέλη από τους πράσινους φόρους.

Επιπλέον, ένας νέος μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα θα επιβάλλει τιμή ανθρακούχων εκπομπών στις εισαγωγές στοχευμένης επιλογής προϊόντων, ώστε να διασφαλιστεί ότι η φιλόδοξη δράση για το κλίμα στην Ευρώπη δεν θα οδηγήσει σε «διαρροή άνθρακα». Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές μειώσεις των εκπομπών θα συμβάλλουν στην παγκόσμια μείωση των εκπομπών, αντί να προωθήσουν την παραγωγή υψηλής έντασης άνθρακα εκτός Ευρώπης.

Μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι παρά τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη των πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα, οι πολιτικές αυτές κινδυνεύουν να ασκήσουν, βραχυπρόθεσμα, πρόσθετη πίεση στα ευάλωτα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Γι' αυτό το λόγο προτείνεται ένα νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, που θα παρέχει ειδική χρηματοδότηση στα κράτη μέλη για να βοηθήσει τους πολίτες να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις σε ενεργειακή απόδοση, νέα συστήματα θέρμανσης και ψύξης και καθαρότερες μετακινήσεις. Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, χρησιμοποιώντας ποσό ισοδύναμο με το 25% των αναμενόμενων εσόδων από την εμπορία εκπομπών από τα κτίρια και τα καύσιμα οδικών μεταφορών. Θα παράσχει χρηματοδότηση ύψους 72,2 δισεκ. ευρώ στα κράτη μέλη για την περίοδο 2025-2032, βάσει στοχευμένης τροποποίησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Με πρόταση άντλησης πόρων από την αντίστοιχη χρηματοδότηση των κρατών μελών, το Ταμείο θα κινητοποιήσει 144,4 δισεκ. ευρώ για μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση.

Φόρος Άνθρακα: Ταρακούνημα των παγκόσμιων εμπορικών δικτύων

Η Ευρώπη πρόκειται να ταρακουνήσει τα παγκόσμια εμπορικά δίκτυα, και όλα αυτά στο όνομα της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα με χθεσινό άρθρο της Sara Schonhardt στη «E&E News», που εξειδικεύεται σε θέματα ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προγραμματίσει να δημοσιεύσει το σχέδιό της για προσαρμογή στα θέματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αναφορικά με τις συνοριακές διελεύσεις.

«Βασικά, είναι μια χρέωση για το διοξείδιο του άνθρακα που θερμαίνει τον πλανήτη η οποία είναι ενσωματωμένη στα αγαθά που παράγονται εκτός του μπλοκ των 27 κρατών-μελών», αναφέρει το άρθρο.

Ο συνοριακός αυτός φόρος της ΕΕ -που θα είναι ο πρώτος αυτού του είδους παγκόσμια- αποτελεί μέρος ενός πακέτου 13 διαφορετικών κλιματικών πολιτικών που πρόκειται να παρουσιαστούν.

Η πρόθεση είναι διπλή, σύμφωνα με το άρθρο, που αναδημοσιεύθηκε επίσης στο «Scientific American».

Ο φόρος έχει σχεδιαστεί να βοηθήσει την ΕΕ να εκπληρώσει τους στόχους για τους εκπομπές που έχουν κατοχυρωθεί στο νέο νόμο για το κλίμα. Και υποτίθεται πως θα προστατεύει τις βιομηχανίες της ΕΕ από τους υπερπόντιους ανταγωνιστές τους που δεν δεσμεύονται το ίδιο από κανονισμούς που έχουν να κάνουν με το κλίμα.

Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη, αναφέρει η Schonhardt, το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό αυτό σχέδιο έχει προσελκύσει παγκόσμιο ενδιαφέρον από τότε που διέρρευσε. Οι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ παρακολουθούν τις εξελίξεις πολύ στενά για να δουν αν ο συνοριακός φόρος έχει σχεδιαστεί για τη μείωση των εκπομπών και μπορεί να αντέξει τις κατηγορίες για προστατευτισμό, οι οποίες θα μπορούσαν να παραβιάσουν τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Εάν ο φόρος της ΕΕ είναι ευπρόσδεκτος, θα μπορούσε να θέσει τα πρότυπα για παρόμοιες συνοριακές αναπροσαρμογές. Εάν όχι, θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια ένταση στο διεθνές εμπόριο.

Μέρος του ζητήματος είναι οι υποχρεώσεις και οι πολιτικές που έχουν αναλάβει τα κράτη για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών βάσει της Συμφωνίας των Παρισίων. Διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό στη φιλοδοξία για τον τρόπο που θα επηρεάσει το διεθνές εμπόριο, δήλωσε ο Briuan Flannery του Resources for the Future.

«Με το να το επισημαίνουν αυτή τη στιγμή, εφιστούν πραγματικά την προσοχή στο γεγονός ότι πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να λύσουμε αυτό το πρόβλημα», ανέφερε.

Η προσαρμογή του διοξειδίου του άνθρακα θα συνδέεται με το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών Ρύπων της ΕΕ, το οποίο θέτει μια τιμή επί του άνθρακα για να παρακινήσει τις εταιρείες να μειώσουν τις εκπομπές τους. Η προσαρμογή των συνόρων είναι ένας τρόπος διασφάλισης ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των εισαγωγών και των εξαγωγών και να αποφευχθεί αυτό που είναι γνωστό ως διαρροή άνθρακα - όταν οι εταιρείες μεταφέρουν την παραγωγή τους σε μέρη με λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς για εκπομπές ή όταν χάνουν μερίδιο αγοράς σε ανταγωνιστές με μεγαλύτερη ένταση εκπομπών.

Ένα προσχέδιο του σχεδίου αυτού της ΕΕ συστήνει όπως, κυρίως, οι χώρες εκτός ΕΕ που θέλουν να πωλήσουν προϊόντα που έγιναν με πολλούς ρύπους εντός της ΕΕ, θα πρέπει να αγοράζουν πιστοποιητικά βασισμένα στις τιμές άνθρακα της ΕΕ. Τα πιστοποιητικά θα καλύπτουν τις εκπομπές άνθρακα που θα ενσωματώνονται στην παραγωγή των αγαθών.

Η πολιτική, συνεχίσει το άρθρο της «E&E News», θα ισχύει για εισαγωγές από χώρες που δεν έχουν τιμή άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Και αυτό προκαλεί ανησυχίες ότι μπορεί να παρακάμψει τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που εμποδίζουν τις χώρες από του να ευνοούν ορισμένους εμπορικούς εταίρους.

Η Κίνα, η Νότια Αφρική, η Βραζιλία και η Ινδία εξέφρασαν «σοβαρή ανησυχία» σε κοινή δήλωση μετά από συνάντηση τον Απρίλιο σχετικά με την επιβολή εμπορικών φραγμών που θεωρούν ότι χαρακτηρίζονται από προκατάληψη.

Πριν από μια συνάντηση αξιωματούχων οικονομικών από την Ομάδα των 20 το περασμένο Σαββατοκυρίακο, η Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen ανέφερε ότι οι ΗΠΑ χαιρέτισαν τις συζητήσεις σχετικά με τους μοχλούς πολιτικής που υπάρχουν για την αντιμετώπιση των διαρροών άνθρακα. Ωστόσο, υποστήριξε ότι οποιοδήποτε σύστημα εφαρμοστεί για διασυνοριακό εμπόριο και άνθρακα θα πρέπει «να εστιάζει στον βαθμό στον οποίο οι κλιματικές πολιτικές μιας χώρες μειώνουν τις εκπομπές -και ως εκ τούτη την περιεκτικότητα σε άνθρακα- αντί να επικεντρώνονται μόνο στη ρητή τιμολόγηση άνθρακα».

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θα υιοθετούσαν μια τέτοια στάση, ανέφερε οι ειδικοί χάραξης αυτής της πολιτικής. Αυτό συμβαίνει διότι οι ΗΠΑ δεν έχουν τιμή άνθρακα και δεν θα επωφεληθούν από μια πολιτική που προσφέρει πιστώσεις με βάση την τιμολόγηση του άνθρακα - ακόμη και αν οι παραγωγοί υπόκεινται σε αυστηρά πρότυπα παραγωγής.

«Είναι ένα από τα πιο αγεφύρωτα και προκλητικά ζητήματα σε αυτή τη συζήτηση για την διασυνοριακή προσαρμογή στον άνθρακα», ανέφερε ο Christopher Kardish, σύμβουλος για τις αγορές και την τιμολόγηση άνθρακα στη δεξαμενή σκέψης Adelphi στο Βερολίνο.

«Υπάρχουν πολλές ερωτήσεις σχετικά με το πώς θα κάνουν οι ΗΠΑ μια προσαρμογή άνθρακα στα σύνορα, ειδικά ελλείψη τιμής άνθρακα.»

Ο Greg Bertelsen, επικφαλής του Climate Leadership Council, ενός ερευνητικού οργανισμού που ασκεί πιέσεις για μια τιμή άνθρακα, δήλωσε ότι πιστεύει ότι η κυβέρνηση Biden και οι αμερικανοί νομοθέτες αρχίζουν να διερευνούν πιο βαθιά την ιδέα ενός συνοριακού φόρου προσαρμογής αλλά είναι στα αρχικά στάδια αξιολόγησης της καλύτερης προσέγγισης.

«Η αυξανόμενη προσοχή παγκοσμίως στις προσαρμογές του άνθρακα στα σύνορα έχει τραβήξει την προσοχή των νομοθετών και στις δύο πλευρές του διαδρόμου», ανέφερε, μιλώντας για τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικάνους βουλευτές.

Αν και η έννοια της συνοριακής προσαρμογής για τον άνθρακα δεν είναι καινούργια, η ΕΕ είναι η πρώτη που θα το εφαρμόσει στη δικαιοδοσία της, γι' αυτό και προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον για τις επιτπώσεις που θα έχει και για το σχεδιασμό, δήλωσε η Catrina Rorke, αντιπρόεδρος για θέματα πολιτικής στο Climate Leadership Council.

Είπε ότι αναμένει ότι η πολιτική της ΕΕ μπορεί να αναπτυχθεί με τη μορφή ενός πιλοτικού έργου που θα προσαρμοστεί και θα αναθεωρηθεί με την παρόδο του χρόνου.

Αλλά υπάρχουν και πιθανά μειονεκτήματα, υπογραμμίζει στο τέλος του άρθρο της η Schonhardt.

Η επιβολή τελών στις εισαγωγές μπορεί να αναγκάσει σημαντικούς εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, όπως η Κίνα, να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για μείωση των εκπομπών σε τομείς με μεγάλο εμπόριο όπως ο χάλυβας και το αλουμίνιο, δήλωσε η Lina Line, ανώτερη διευθύντρια που ειδικεύεται στις αγορές άνθρακα στο Adelphi.

Από την άλλη, θα μπορούσε να τους οδηγήσει στο να αλλάξουν τον τρόπο που διανέμους τους πόρους τους, με το να στέλνουν προϊόντα που παράγονται με λιγότερες εκπομπές στην Ευρώπη και τα υπόλοιπα, που έχουν μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα, σε χώρες με πιο αδύνατες νομοθεσίες για προστασία του κλίματος.

Ο Christopher Kardish, του Adelphi, δήλωσε ότι ο μηχανισμός θα μπορούσε να ωθήσει χώτες στην περιοχή της ΕΕ, όπως η Ρωσία και η Τουρκία, σε τιμολόγηση του άνθρακα. Το ερώτημα θα είναι αν μπορεί να επιβιώσει διπλωματικά ή θα μπορούσε να επιτύχει τους ίδιους σκοπούς με δυνητικά λιγότερο καταναγκαστικά μέσα, ανέφερε.