Αναδιάρθρωση και ανασύνταξη του τομέα των ακινήτων

Σημαντικό πυλώνα της κυπριακής οικονομίας αποτελεί ο τομέας των ακινήτων και γενικότερα ο κατασκευαστικός κλάδος. Η πορεία του τομέα αποτελεί βαρίδι για την πορεία ολόκληρης της οικονομίας και την κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, τόσο όσον αφορά τις εισπράξεις από τους φόρους και τα τέλη αλλά και τα υψηλά ποσοστά απασχόλησης.

Την ίδια στιγμή η πορεία του τομέα και οι αξίες των ακινήτων επηρεάζουν τις αξίες των υποθηκών και κατ’ επέκτασιν τη δυνατότητα των τραπεζικών ιδρυμάτων αλλά και των εταιρειών διαχείρισης χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων (μπορεί η πώληση δανείων να «ελαφρύνει» τους ισολογισμούς των τραπεζών, αλλά το πρόβλημα για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις παραμένει) να ανακτήσουν τα χρέη.

Σημειώνεται ότι ο τομέας πέρασε από πολλές φάσεις, ανάπτυξης, ύφεσης ακόμα και αμφισβήτησης, ειδικά κατά την περίοδο της κρίσης του 2013 και της καταγραφής των επισφαλειών και κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών μέσα από την αξιολόγηση του ξένου οίκου στον οποίο ανατέθηκε, υπήρξαν σίγουρα υπερβολές αλλά και σημαντικά έργα τα οποία βοήθησαν στην ανάπτυξη της χώρας.

Υπενθυμίζονται οι μαζικές πωλήσεις της περιόδου 2005 με 2008, σε Ευρωπαίους (συμπεριλαμβανομένων και κατοίκων από το Ηνωμένο Βασίλειο) κυρίως πολίτες, ιδίως μέσω δανεισμού, ακόμα και σε ελβετικά φράγκα, και εξασφαλίσεις από τις εταιρείες ανάπτυξης γης, η ζήτηση που αναπτυσσόταν από γειτονικές χώρες σε περιόδους αναταραχών, οι σημαντικές σε όγκο πωλήσεις ακριβών, πολυτελών ακινήτων, για σκοπούς κυρίως επενδυτικού προγράμματος, με ίδια κεφάλαια και η εγχώρια ζήτηση με τα πάνω και τα κάτω της (κυρίως συμβαδίζοντας με την πορεία της οικονομίας και το διαθέσιμο οικογενειακό εισόδημα).

Το να μπορεί μια επιχείρηση και ένας τομέας να εντοπίζει ευκαιρίες και να τις αξιοποιεί είναι φαινόμενο απόλυτα θεμιτό, όμως το ζητούμενο είναι αν καταφέραμε να έχουμε έναν σχεδιασμό που να διασφαλίζει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του κλάδου, και αυτό δεν αφορά μόνο τη χρηματοδότησή του αλλά και τα θέματα πολεοδομίας και περιβάλλοντος.

Κάθε οικονομία και κοινωνία πρέπει να αναπτύσσεται και να προσαρμόζεται στα νέα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα που παρουσιάζονται. Ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις και την ιδεολογία του καθενός, ίσως να υπάρχουν διαφορετικές φιλοσοφίες για τον τρόπο που πρέπει διαμοιράζονται τα κέρδη, αλλά θεωρώ ότι είναι κοινή η άποψη ότι η κάθε είδους ανάπτυξη πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες, ίσων ευκαιριών, διαφάνειας και προς το συμφέρον της κοινωνίας στο σύνολό της.

Η αναδιάρθρωση

Τα τελευταία χρόνια ο τομέας αναδιαρθρώθηκε, για κάποιες επιχειρήσεις του κλάδου ο δανεισμός μειώθηκε, κάποιες μπήκαν υπό διαχείριση και έκλεισαν, ενώ σημαντικός είναι ο αριθμός νέων και παραδοσιακών επιχειρήσεων που αναπτύχθηκαν. Όμως, παρά την ανάπτυξη του κλάδου, αυτός παραμένει υπερδανεισμένος, με συγκεκριμένες επιχειρήσεις να βλέπουν σημαντικό μέρος των εισπράξεών τους να χρησιμοποιείται για αποπληρωμή χρεών.

Σημειώνεται ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξαν εταιρείες στις οποίες διορίστηκε διαχειριστής σε συγκεκριμένες εταιρείες, μέσα από το ομόλογα κυμαινόμενης επιβάρυνσης που είχαν υπογράψει με τους δανειστές τους, ενώ κάποιες προχώρησαν στο κλείσιμο.

Ένα χαρακτηριστικό που παρατηρείται στην κυπριακή οικονομία είναι το γεγονός ότι πολλοί οργανισμοί δεν λειτουργούν με βάση ένα πλάνο, το οποίο φυσικά πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς. Για παράδειγμα, υπάρχουν περιπτώσεις που έργα ολοκληρώθηκαν και εισπράχθηκαν και την αμέσως επόμενη μέρα αγοράστηκε νέο κομμάτι γης για το επόμενο έργο.

Η διόρθωση στην οικονομία είναι φαινόμενο υγιές εφόσον επαναφέρει τις ισορροπίες, πολλές φορές αναδεικνύει και αποβάλλει κακές πρακτικές, κάτι το οποίο συμβαίνει και στους επιμέρους οικονομικούς τομείς. Το ζητούμενο όμως είναι να μην υπάρξει μια παρατεταμένη περίοδος ύφεσης που ουσιαστικά θα αδρανοποιήσει μονάδες της οικονομίας και να τις θέσει εκτός παραγωγικής διαδικασίας.

Ένα στοιχείο που θα πρέπει να αναλυθεί είναι πόσο ανθεκτικές είναι οι εταιρείες του τομέα αλλά και η Κύπρος γενικότερα σε περίπτωση διόρθωσης της αγοράς. Αν δηλαδή η σημαντική ενίσχυση του τομέα τα τελευταία χρόνια οδήγησε σε απομόχλευση των εταιρειών σε τέτοιο σημείο, που να μπορούν να απορροφήσουν ενδεχόμενους κραδασμούς.

Αύξηση στα πωλητήρια έγγραφα

Τους τελευταίους μήνες παρουσιάζεται αύξηση στον αριθμό πωλητηρίων εγγράφων που κατατίθενται στο Τμήμα Κτηματολογίου σε σχέση με την περσινή περίοδο (μπορεί η σύγκριση να μην είναι τόσο δόκιμη λαμβάνοντας υπόψη τα περιοριστικά μέτρα που ίσχυαν), όμως είναι σημαντικό να εξεταστεί και η αξία των συναλλαγών που διεκπεραιώνονται.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχει κινητικότητα όσον αφορά επενδύσεις, είτε σε ακίνητα, κυρίως επιχειρηματικά, γραφειακούς χώρους, μεγάλες εκτάσεις γης είτε σε επιχειρήσεις όπως ιατρικά κέντρα και έργα που αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, μεγάλα οικιστικά έργα τα οποία ξεκίνησαν και βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο καταφέρνουν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση μέσω επενδυτών (οι οποίοι, όπως είναι φυσικό, «απαιτούν» μεγαλύτερο μερίδιο κέρδους).

Αγορές πολυτελών κατοικιών συνεχίζουν να διεκπεραιώνονται, με ξένους επενδυτές που ήδη αγόρασαν ακίνητα στην Κύπρο να ψάχνουν για ευκαιρίες. Το ενδιαφέρον πλέον προέρχεται από την Ευρώπη, τις Σκανδιναβικές χώρες, τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αλλά και γειτονικές χώρες όπως το Ισραήλ. Σημαντική μείωση του ενδιαφέροντος φαίνεται να υπάρχει από την Ασία, ειδικά αν κάποιος συγκρίνει την περίοδο που βρισκόταν σε ισχύ το επενδυτικό πρόγραμμα (νομίζω ότι κανένας δεν θεωρούσε ότι οι συγκεκριμένοι αριθμοί πωλήσεων πολυτελών ακινήτων θα μπορούσαν να διατηρηθούν σε μόνιμη βάση).

Σημειώνεται, επίσης, ότι η προσπάθεια για προσέλκυση και εγκατάσταση εταιρειών στην Κύπρο πέρα από την ενίσχυση στη ζήτηση γραφειακών χώρων, θα αυξήσει και τη ζήτηση σε οικιστικές μονάδες εφόσον αριθμός του προσωπικού τους θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Κύπρο.

Το πρόγραμμα επιδότησης του επιτοκίου για στεγαστικά δάνεια ενίσχυσε το ενδιαφέρον των μόνιμων κατοίκων για αγορά κατοικίας και την εσωτερική ζήτηση. Επιπλέον, τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια οδηγούν αρκετούς συμπολίτες μας σε σκέψεις για αγορά κατοικίας ή για επενδύσεις σε ακίνητα.

Η αναγκαιότητα για προώθηση των μεταρρυθμίσεων γίνεται πιο έντονη, εφόσον η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου, φιλικού προς τους επιχειρηματίες, τους επενδυτές και τους πολίτες, αποτελεί προϋπόθεση για την ενίσχυση της οικονομίας της χώρας και φυσικά των επενδύσεων. Η διατήρηση ενός γραφειοκρατικού μοντέλου μόνο προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει.

Ο τομέας των κατασκευών και των ακινήτων καλείται να αναπροσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, να αναπροσαρμόσει το προϊόν του και να αναζητήσει νέες αγορές, μέσα από ένα σωστά δομημένο και βιώσιμο επιχειρηματικό πλάνο, μακριά από ευκαιριακού τύπου αναπτύξεις. Η παραχώρηση κινήτρων θα βοηθήσει την προσπάθεια, η οποία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αλλαγές που τροχοδρομούνται μέσα από τα προτεινόμενα μέτρα του Ταμείου Ανάκαμψης.