Κύπρος 1974: H στρατιωτική ηγεσία της καταστροφής

Κάθε καλοκαίρι, οι μαύρες μνήμες της καταστροφής της Κύπρου, το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή , μας στοιχειώνουν και υπενθυμίζουν το χρέος μας για άντληση διδαγμάτων προς αποφυγήν.

Στον φάκελο της Κύπρου (ΦΚ) 632 σελίδων (άραγε περιέχει όλα τα στοιχεία;) περιγράφονται οι εγκληματικές παραλείψεις σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, που έφεραν την καταστροφή. Το παρόν άρθρο αναφέρεται στον Αττίλα Ι και τις παραλείψεις της ηγεσίας του ΓΕΕΦ και ΑΕΔ (Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων), που ενώ είχαν επιβεβαιωμένες πληροφορίες μεταξύ 15 και 19 Ιουλίου 1974 για τουρκική εισβολή στη Κύπρο, εφησύχαζαν. Το ΓΕΕΦ δεν επανέφερε στην αρχική τους διάταξη τις μονάδες που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα. Όταν εκδηλώθηκε η τουρκική εισβολή, ΓΕΕΦ και ΑΕΔ δεν αντέδρασαν στα εχθρικά πυρά και δεν εφάρμοσαν το Σχέδιο Αμύνης Κύπρου (ΣΑΚ) (σελ.88, 98, 99, 230 ΦΚ).

Η τουρκική αποβατική δύναμη (ΤΑΔ) αναχώρησε από το λιμάνι της Μερσίνας περί την 17.00 ώρα της 19ης Ιουλίου και η κίνησή της επαρακολουθείτο (σελ. 86 ΦΚ). Το ΓΕΕΦ τη Ν/19 Ιουλίου δεν διέταξε γενική επιστράτευση, δεν μετακίνησε τις μονάδες στις πολεμικές θέσεις τους, ούτε διέταξε εφαρμογή του ΣΑΚ όταν η ΤΑΔ μπήκε στα χωρικά ύδατα της Κύπρου (12 ν.μ.), παρά τη ρητή πρόνοια του ΣΑΚ (σελ. 88 ΦΚ). Η ΤΑΔ μπήκε στα χωρικά ύδατα πολύ πριν την 05.20 ώρα της 20ής Ιουλίου, που άρχισε η τουρκική επίθεση, η οποία βρήκε τις μονάδες της Εθνικής Φρουράς (ΕΦ) στα στρατόπεδά τους και την ακτή αποβάσεως 5 μίλι Κερύνειας ανυπεράσπιστη.

Το ΓΕΕΦ δεν διέταξε εκτέλεση πυρών κατά των τουρκικών δυνάμεων (ΤΔ), που είχαν επιτεθεί με αεροπορικές και ναυτικές προσβολές, ρίψη αλεξιπτωτιστών, μεταφορά δυνάμεων με ελικόπτερα (ΕΠ) και έναρξη απόβασης στην ακτή 5 μίλι Κερύνειας. Το ΑΕΔ είχε δεσμευμένα τα πυρά πυροβολικού (ΠΒ) και των αντιαεροπορικών (Α/Α) όπλων μέχρι την επίθεση και συνιστούσε «αυτοσυγκράτηση». Όλες οι διαταγές του ΓΕΕΦ εκδόθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση ΜΕΤΑ την έναρξη της τουρκικής επίθεσης. Η εφαρμογή του ΣΑΚ διατάχθηκε την 08.40 ώρα, 3,5 ολόκληρες ώρες μετά την έναρξη της τουρκικής επίθεσης (σελ. 88, 89, 380 ΦΚ). Αιτήματα διοικητών μονάδων να μετακινήσουν τις μονάδες τους τη Ν/19 Ιουλίου δεν εγκρίθηκαν από το ΓΕΕΦ. Το πρωί της επομένης προσβλήθηκαν από την τουρκική αεροπορία στα στρατόπεδά τους ή κατά τη μετακίνηση τους και υπέστησαν απώλειες.

Το ΑΕΔ δεν έστειλε στην Κύπρο τις προβλεπόμενες από το ΣΑΚ ελλαδικές αεροναυτικές ενισχύσεις, που ήταν σε ετοιμότητα και είχαν συγκεκριμένη αποστολή να προσβάλουν την ΤΑΔ και να παρεμποδίσουν απόβαση σε ακτή της Κύπρου. Οι διαταγές αναχώρησης των αεροσκαφών και υποβρυχίων, που είχαν εκδοθεί για εκπλήρωση της αποστολής τους, ανακλήθηκαν με διαταγές του αρχηγού ΑΕΔ (σελ. 230 ΦΚ).

Το ΓΕΕΦ δεν εκτέλεσε ούτε τη βασική πρόνοια του ΣΑΚ να δοθεί προτεραιότητα στην αντιμετώπιση προγεφυρώματος (ΠΓ) σε ακτή. Δεν εφάρμοσε το ειδικό σχέδιο ΒΕΛΟΣ, που αφορούσε αντεπίθεση στην ακτή δυτικά της Κερύνειας από τη ΔΜΑ {Διοίκηση Μάχης με βασική συγκρότηση τα τεθωρακισμένα, υποστηριζόμενη από τρεις μοίρες ΠΒ, εκ των οποίων δυο Γενικής Υποστηρίξεως (ΓΥ)}. Διέθεσε όλες τις αξιόμαχες εφεδρείες του (ΕΛΔΥΚ, ΔΜΑ, Διοίκηση Καταδρομών) καθώς και το ΠΒ/ΓΥ κατά του ΤΚ θύλακα ΛΕΥΚΩΣΙΑ – ΑΓΥΡΤΑ – ΤΕΜΠΛΟΣ, ο οποίος δεν είχε μέσα άρματα ούτε ΠΒ.

Η αδράνεια και οι ενέργειες του ΑΕΔ και του ΓΕΕΦ διευκόλυναν την ΤΑΔ να προσεγγίσει ανενόχλητη την ακτή 5 μίλι Κερύνειας (μη επέμβαση ελλαδικών αεροναυτικών ενισχύσεων -μη έγκαιρη εφαρμογή του ΣΑΚ- μη έγκαιρη επάνδρωση της τοποθεσίας ακτής) και να εγκαταστήσει χωρίς αντίσταση ΠΓ, το οποίο επεκτάθηκε γιατί παρέμεινε στο απυρόβλητο (μη επέμβαση ΓΕΕΦ με αξιόμαχη εφεδρεία και πυρά ΠΒ).

Στον ΦΚ (σελ. 230) καταλογίζονται τεράστιες ευθύνες στην ηγεσία του ΑΕΔ και της ΕΦ για «την μη εφαρμογή του ΣΑΚ και την μη έγκαιρη ανταπόδοση στα εχθρικά πυρά» με τη διαπίστωση ότι «δεν προέκυψε… ότι αυτό έγινε με πρόθεση προδοσίας της χώρας και διευκολύνσεως των σχεδίων και των επιδιώξεων του εχθρού».

Η διαπίστωση αυτή δεν απαντά στο ερώτημα της ΑΙΤΙΑΣ για τη στάση της στρατιωτικής ηγεσίας και αν αυτή η στάση διασυνδέεται με τη συγκλονιστική διαπίστωση του πορίσματος του ΦΚ (σελ. 380, 381) ότι: «Σκόπιμα δεν αντιμετωπίσθηκε κατά προτεραιότητα το ΠΓ στον χώρο εισβολής, όπως προνοούσαν τα σχέδια άμυνας της Κύπρου και δόθηκε βαρύτητα πρώτα στην εξουδετέρωση των ΤΚ θυλάκων» και ότι «από τα πρακτικά της σύσκεψης της συνάντησης της ηγεσίας της χούντας με τον Σίσκο και την λοιπή αμερικανική αντιπροσωπία στην Αθήνα, στις 19 Ιουλίου 1974, προκύπτει έμμεσα αλλά με σαφήνεια η συναίνεσή της για παραχώρηση στους Τουρκοκύπριους εξόδου προς τη θάλασσα. Αυτό ουσιαστικά υποδηλώνει συγκατάθεση για κατάληψη από την Τουρκία εδαφών στις ακτές της Κερύνειας και συνένωσή τους με τον τουρκοκυπριακό θύλακα Κιόνελι-Αγύρτας»

Συμπερασματικά η ΕΦ, παρά τις αδικαιολόγητες ελλείψεις, τις αδυναμίες και το πλήγμα του πραξικοπήματος, εκτιμάται ότι είχε τη δυνατότητα να αποκρούσει με επιτυχία την τουρκική εισβολή, αν η στρατιωτική ηγεσία εκπλήρωνε το ύψιστο χρέος της, να εφαρμόσει το Σχέδιο Άμυνας, που αποτελεί και τον λόγο ύπαρξης των ενόπλων δυνάμεων. Η Κύπρος το 1974 υπέστη αδικαιολόγητα στρατιωτική ήττα και απώλεσε εθνικό έδαφος 3000 χρόνων ιστορίας ελληνικού πολιτισμού. Έκτοτε παραμένει υπό την στρατηγική ομηρία της Τουρκίας (ισχυρές κατοχικές δυνάμεις), της οποίας τελικός στόχος είναι ο έλεγχος ΟΛΗΣ της Κύπρου, της Δυτ. Θράκης, του ανατ. Αιγαίου και Ανατ. Μεσογείου (εθνικός όρκος Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης 1920). Αδήριτη ανάγκη για τον Ελληνισμό είναι η επείγουσα ενίσχυση της αμυντικής ικανότητάς του, η απόρριψη λύσης τουρκικών όρων στο Κυπριακό, η εγκατάλειψη της πολιτικής κατευνασμού της Τουρκίας και η εφαρμογή πανεθνικής στρατηγικής ανακοπής της τουρκικής επιθετικότητας, στη βάση της συνειδητοποίησης ότι αυτή συνιστά τη μέγιστη απειλή κατά της ύπαρξης του ελληνικού έθνους.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 18/07/2021)