Χρηματοοικονομική παιδεία στα σχολεία

Η σωστή και αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών μας αποτελεί το βασικό εργαλείο για την ανεξαρτησία μας. Πώς όμως θα οδηγηθούμε σε αυτήν χωρίς βασικές γνώσεις που έχουν να κάνουν με τον χειρισμό των οικονομικών μας και τη σχέση μας με τις τράπεζες; Ήδη στατιστικές μελέτες μάς τοποθετούν ψηλά στη λίστα των χρηματοοικονομικά αναλφάβητων. Η εισήγηση για να ενταχθεί σχετικό μάθημα στα σχολεία έγινε πέρσι στη Βουλή. Από την εισήγηση στην πράξη, όμως, υπάρχει μια σχετική απόσταση. Αυτήν την απόσταση προσπαθεί από το 2018 να καλύψει ο Σύνδεσμος Χρηματοοικονομικών Αναλυτών Κύπρου (CFA Society Cyprus), ο οποίος με δική του πρωτοβουλία παρουσιάζει βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις σε μαθητές λυκείου και μάλιστα κατάφερε να το εντάξει, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ως μάθημα σε ιδιωτικό σχολείο.

Απαραίτητη η γνώση

Η ανάγκη για να εισαχθεί στα σχολεία μάθημα σχετικό με τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό είναι αδήριτη. Η κατάκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων σχετικών με τη διαχείριση των οικονομικών είναι αυτή που θα καθορίσει την ποιότητα ζωής και την ευημερία του ατόμου. Η επικεφαλής της Επιτροπής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού του CFA Society Cyprus, Στέλλα Ηλιάδου, μίλησε στη «Σημερινή» για την αναγκαιότητα του μαθήματος αλλά και για τη θετική ανταπόκριση των μαθητών που έδειξαν ότι διψούν να μάθουν περισσότερα.

«Η κύρια ιδέα των σεμιναρίων που κάναμε ήταν η παρουσίαση βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων, σε μαθητές λυκείων, με σκοπό την ενημέρωσή τους αλλά και την ανάπτυξη κριτικής σκέψης πάνω σε θέματα προσωπικού χρηματοοικονομικού προγραμματισμού».

Ο Σύνδεσμος ξεκίνησε την υλοποίηση της πρωτοβουλίας μέσα από διάφορες παρουσιάσεις και σεμινάρια σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Κύπρου και η ανταπόκριση των μαθητών ήταν πολύ μεγάλη. «Η εμπειρία ήταν απρόσμενα θετική για μας, αφού μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία είχαμε την ευκαιρία να μεταδώσουμε σημαντικά μηνύματα προς τους νέους και να ακούσουμε τις δικές τους ερωτήσεις και προβληματισμούς. Τόσο οι μαθητές όσο και οι καθηγητές είχαν πολύ θετικές αντιδράσεις. Η εξέλιξη του χρηματοοικονομικού και τραπεζικού τομέα, ειδικότερα η αυτοματοποίησή τους, ενισχύει τη σημαντικότητα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, αφού πλέον οι ενήλικες θα κληθούν να αποφασίζουν και να αυτοματοποιούν πολλές χρηματοοικονομικές επιλογές και διαδικασίες με δική τους ευθύνη και γνώση».

Από το σεμινάριο στο μάθημα

Η ικανότητα του ατόμου να κατανοεί και να χρησιμοποιεί σωστά χρηματοοικονομικές δεξιότητες όπως είναι ο προσωπικός οικονομικός προγραμματισμός, ο προϋπολογισμός, η σωστή αντίληψη και χρήση του χρέους και των επενδύσεων και άλλων σημαντικών θεμάτων θα συμπεριληφθεί ως κανονικό μάθημα σε πιλοτική βάση στο ιδιωτικό σχολείο ‘The Junior & Senior School’ κατά τη σχολική χρονιά 2021-2022. «Το σχολείο μετά τις παρουσιάσεις, προσέγγισε τον Σύνδεσμό μας, ώστε να οργανωθεί ένα μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας για τους μαθητές 16-17 ετών και με σκοπό να ενταχθεί στο επίσημο πρόγραμμά του. Μετά από πρόσκληση του Συνδέσμου μας, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το οποίο ήδη προσφέρει μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας για τους φοιτητές, ανέλαβε τον σχεδιασμό του μαθήματος, ενώ το σχολείο ανέλαβε την αναπροσαρμογή του στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών του. Αυτό είναι το πρώτο υποχρεωτικό μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας που διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Κύπρο».

Έννοιες όπως ο πληθωρισμός, τα δάνεια, η υποθήκη, η ασφάλιση, η συνταξιοδότηση περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων στο μάθημα. «Με το πέρας του μαθήματος, αναμένουμε ότι τα παιδιά θα κατανοήσουν τη χρονική αξία του χρήματος, πώς επηρεάζει ο πληθωρισμός τα χρήματα, τι είναι ο ανατοκισμός, πώς λειτουργούν οι επενδύσεις, τις σχέσεις κινδύνου και απόδοσης επενδύσεων, τις σημασίες διαφοροποίησης, κλπ. Αλλά κυρίως να μάθουν να χειρίζονται τα δικά τους προσωπικά οικονομικά, τους λογαριασμούς πληρωμών, τις αποταμιεύσεις τους, τα δάνειά τους, τη χρήση πιστωτικών καρτών, τις σχέσεις τους με τις τράπεζες για δανεισμό, για οποιαδήποτε μεγάλη αγορά, κ.ά. Στα διάφορα σεμινάρια που έχουμε κάνει, έχουμε δει ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται πάρα πολύ να μάθουν περισσότερα για το θέμα, έχουν απορίες για πολλά που έχουν συμβεί στην Κύπρο, όπως για παράδειγμα το κούρεμα. Όπως είναι η ασφάλεια των τραπεζών. Όπως είναι οι επενδύσεις. Είναι ένα μάθημα που θα τους δώσει εφόδια για το μέλλον».

Έλλειψη κουλτούρας αποταμίευσης

Η χρηματοοικονομική παιδεία πρέπει να καλλιεργείται από νωρίς. Όπως εξήγησε η κ. Ηλιάδου, στόχος του συνδέσμου, που ξεκίνησε την πρωτοβουλία το 2018, ήταν να προσφερθεί χρηματοοικονομική παιδεία στους νέους και ειδικά στους μαθητές, οι οποίοι έχουν τον μακρύτερο επενδυτικό ορίζοντα μπροστά τους. «Δεν τους βαραίνουν οικονομικά λάθη του παρελθόντος και ανήκουν σε ηλικίες κατά τις οποίες υιοθετούνται σωστές συνήθειες».

Στατιστικές μελέτες καταδεικνύουν ότι τα ποσοστά χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο είναι υψηλά και ακόμη υψηλότερα στους νέους, τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους. Το πρόβλημα παραμένει οξύ όταν οι νέοι που εισέρχονται στο πανεπιστήμιο ή στην αγορά εργασίας δεν κατέχουν χρηματοοικονομική μόρφωση. Η άμεση αντιμετώπιση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο είναι εκ των ων ουκ άνευ, εφόσον οι σημερινοί και οι αυριανοί πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνουν οικονομικές αποφάσεις και να μπορούν να προστατεύουν τον εαυτό τους όταν έρχονται αντιμέτωποι με χρηματοοικονομικές προκλήσεις. «Η έλλειψη χρηματοοικονομικής παιδείας στην Κύπρο φαίνεται στον υπερδανεισμό των νοικοκυριών. Στην Κύπρο έχουμε έλλειψη κουλτούρας αποταμίευσης. Δεν αποταμιεύουμε είτε για να χρηματοδοτήσουμε βραχυπρόθεσμους είτε για μακροπρόθεσμους στόχους και φυσικά με τελικό σκοπό τη συνταξιοδότηση».

Δεν φυλάμε ούτε για τα γηρατειά

Η μη επαρκής συνταξιοδότηση εξελίσσεται σε ένα τεράστιο θέμα εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού. «Με τη γήρανση του πληθυσμού το ταμείο των κοινωνικών ασφαλίσεων ολοένα και επιβαρύνεται και ο καθένας από εμάς θα πρέπει να έχει προνοήσει για επιπρόσθετη συνταξιοδότηση. Και αυτό μπορεί να γίνει μέσω της συμμετοχής μας σε επαγγελματικά ταμεία, ή μέσω συμμετοχής μας σε ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία».

Άρα, η υιοθέτηση μιας κουλτούρας αποταμίευσης από μικρή ηλικία μπορεί να καταστεί σωτήρια για το μέλλον όχι μόνο το προσωπικό αλλά μιας κοινωνίας που θέλει να ευημερήσει ακόμη και σε κρίσιμες εποχές, όπως αυτές που διανύουμε τα τελευταία χρόνια. «Οι λόγοι που θα επωφεληθούν ιδιαίτερα οι μαθητές σχολείων είναι γιατί έχουν μακρύτερο επενδυτικό ορίζοντα μέχρι τη συνταξιοδότησή τους και έτσι θα μπορούν να επωφεληθούν το μέγιστο από τον ανατοκισμό και τον σωστό προγραμματισμό».

Τέλος, η κ. Ηλιάδου εξέφρασε την ελπίδα το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο βλέπει ήδη θετικά το θέμα, να καταφέρει να εντάξει το μάθημα στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. «Τελικός στόχος είναι να μην υπάρχει παιδί στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που να μην έχει λάβει αυτού του είδους τη μόρφωση».