Οι Ταλιμπάν στον δρόμο του Κυπριακού

Εκτός του ζητήματος της Αμμοχώστου, η παράνομη άφιξη Ερντογάν στα κατεχόμενα αυτήν τη βδομάδα απασχόλησε τα τουρκικά και ξένα ΜΜΕ για ακόμη έναν σημαντικά λόγο. Συγκεκριμένα, λίγο πριν από την αναχώρησή του για το ψευδοκράτος, ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε ότι οι Ταλιμπάν θα πρέπει να «τερματίσουν την κατοχή εδαφών των αδερφών τους». Με αυτή την τοποθέτηση ο νεο-σουλτάνος προσπάθησε ουσιαστικά να υποβαθμίσει την προειδοποίηση της ένοπλης ισλαμικής οργάνωσης για τις συνέπειες που θα υπάρξουν, εάν τουρκικά στρατεύματα αναλάβουν την λειτουργία του αεροδρομίου της Καμπούλ στο Αφγανιστάν, μετά και την απόφαση αποχώρησης των Αμερικανών. Την ίδια ώρα, οι δηλώσεις της Αμερικανίδας Υφυπουργού Πολιτικών Υποθέσεων Βικτόρια Νούλαντ για τον ρόλο της Τουρκίας στο Αφγανιστάν, μπορούν να ερμηνεύσουν και την χλιαρή στάση της απέναντι στις εξαγγελίες Τατάρ-Ερντογάν για το Βαρώσι.

Διπλή μάσκα ΗΠΑ

«Η πρόθεση της Τουρκίας να κρατήσει στρατεύματα στο αεροδρόμιο της Καμπούλ είναι απαραίτητη για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους της να διατηρήσουν τη διπλωματική παρουσία στο Αφγανιστάν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ», δήλωσε η Νούλαντ σε τελετή του Κογκρέσου την Τετάρτη. «Πρόσφατα, η Τουρκία εξέφρασε το ενδιαφέρον της να διατηρήσει μια ισχυρή δύναμη στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, καθώς οι στρατιωτικές αποστολές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν τελειώνουν», δήλωσε στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας. «Αυτή η συνεισφορά είναι ζωτικής σημασίας [...]. Μετά από συζητήσεις μεταξύ των Προέδρων Μπάιντεν και Ερντογάν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον περασμένο μήνα, τεχνικές ομάδες και από τις δύο πλευρές συνεργάζονται για να ολοκληρώσουν αυτήν την κρίσιμη ρύθμιση», είπε.

Την επόμενη μέρα, κατά τη διάρκεια ακρόασης στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, η κ. Νούλαντ καταδίκασε, από την μια, τις κινήσεις για το άνοιγμα τμήματος της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων στην Αμμόχωστο, κάνοντας λόγο για «περίπλοκη» και «πολύπλευρη» σχέση με την Τουρκία. Σε αυτό, μάλιστα, το πλαίσιο επανέλαβε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν σκοπεύει να οπισθοχωρήσει στο ζήτημα των κυρώσεων CAATSA (Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων) που επιβλήθηκαν στην Άγκυρα, λόγω της απόκτησης του ρωσικού συστήματος S-400. Σε ερώτηση του Προέδρου της Επιτροπής, Ρόμπερτ Μενέντεζ, αν η Τουρκία δημιουργεί βάση drone στην Κύπρο, η Νούλαντ δήλωσε ότι δεν το γνωρίζει και θα το εξετάσει, ενώ συμφώνησε ότι, αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, θα ήταν «αποσταθεροποιητικό».

Υπενθυμίζεται ότι η Βικτόρια Νούλαντ έπαιξε ρόλο κλειδί στην κατάληξη του κοινού ανακοινωθέντος της 11ης Φεβρουαρίου του 2014 ανάμεσα στον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον τότε κατοχικό ηγέτη Ντερβίς Έρογλου. Η ίδια το 2016 μεσολάβησε και πίεσε για να κορυφωθούν οι διαδικασίες, ούτως ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις συνομιλίες στην Ελβετία, προτού φτάσουμε σε αδιέξοδο, το καλοκαίρι του 2017 στο Κραν Μοντανά.

Το ναρκοπέδιο του Αφγανιστάν

Η προσπάθεια της Τουρκίας να γεμίσει το κενό ισχύος που αφήνει η αποχώρηση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την ήδη δοκιμαζόμενη εξωτερική πολιτική της χώρας. Το να αναλάβει η Τουρκία καθήκοντα χωροφύλακα του ΝΑΤΟ στην περιοχή, δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Το Αφγανιστάν δεν είναι ούτε Συρία ούτε Λιβύη. Εκεί βάλτωσαν και οι Σοβιετικοί και οι Αμερικανοί και με γείτονες το Ιράν και το Πακιστάν η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, αν συνυπολογίσουμε και τα ρωσικά συμφέροντα στην εξίσωση. Στο Αφγανιστάν υπάρχει αντιπαράθεση μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και μαχητών Ταλιμπάν, οι οποίοι έχουν καταλάβει σημαντικές περιοχές σε αγροτικές περιφέρειες και ξεκίνησαν επιθέσεις εναντίον μεγάλων πόλεων. Σήμερα οι Ταλιμπάν ισχυρίζονται ότι ελέγχουν πέραν του 85% του εδάφους.

Έχει ενδιαφέρον ότι ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν εξέφρασα την βούλησή του να αναπτύξει «καλές σχέσεις με την Τουρκία», την οποία χαρακτήρισε «αδελφή χώρα» που βασίζεται στην ισλαμική πίστη. Πριν από λίγα χρόνια οι Ταλιμπάν απεικόνιζαν στα κοινωνικά μέσα την Τουρκία περίπου ως πολιορκητικό κριό του ΝΑΤΟ στην περιοχή.

Μήνυμα Ταλιμπάν σε Ερντογάν

Σε συνέντευξή του, ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν, Zabiullah Mujahid, αναφέρει ότι η Άγκυρα θα πρέπει να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση και την ένωση του Αφγανιστάν μετά από δεκαετίες πολέμου και να αποσύρει τις ένοπλες δυνάμεις της. Ο ίδιος είπε πως οι Ταλιμπάν δεν συμφωνούν με την τελευταία τουρκική στάση. «Αυτό είναι αντίθετο με την αρχή της ανεξαρτησίας, αντίθετο με τις συμβάσεις μεταξύ των ισλαμικών κρατών παγκοσμίως. Δυστυχώς, η τουρκική ύπαρξη στο Αφγανιστάν ήρθε μετά από ένα αμερικανικό αίτημα». Απευθυνόμενος στον Τούρκο Πρόεδρο, είπε: «Ο Ερντογάν είναι ο πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο ηγέτης του τουρκικού λαού. Πρέπει να σταθεί με τον αφγανικό λαό και να συμβάλει στην ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν. Η χώρα μας υφίσταται καταστροφές εδώ και 20 χρόνια. Η χώρα μας καταστράφηκε και χρειάζεται ανθρωπιστική βοήθεια από τα μουσουλμανικά έθνη. Ευχόμαστε η Τουρκία, με επικεφαλής τον Ερντογάν, να στείλει μηχανικούς για να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της χώρας μας, να μας βοηθήσει να καταπολεμήσουμε τη φτώχια, να προσφέρουμε στέγαση και να τερματίσουμε την καταστροφή που έπληξε τον λαό μας . Αλλά η ύπαρξη των τουρκικών στρατευμάτων στην Καμπούλ για την προστασία του αεροδρομίου δεν αντιπροσωπεύει κοινούς στόχους , αλλά θεωρείται παρέμβαση στις υποθέσεις μας. Η Τουρκία έπρεπε να ήταν το πρώτο κράτος που θα είχε αποσυρθεί από το Αφγανιστάν, και να άφηνε τον αφγανικό λαό να ενωθεί και να μας βοηθήσει να ανοικοδομήσουμε τη χώρα. Ζητούμε από τον Ερντογάν να αλλάξει τη στάση του και να αποσύρει τα τουρκικά στρατεύματα και να στείλει μηχανικούς, οικονομολόγους και εμπόρους, καθώς και ανθρωπιστική βοήθεια, όχι στρατεύματα».

Παρά την προσπάθεια και των δύο πλευρών να παρουσιάσουν το Ισλάμ ως συνδετικό κρίκο, αναλυτές επισημαίνουν πως το μοντέλο του πολιτικού Ισλάμ Τουρκίας και Ταλιμπάν είναι διαφορετικό. Πολλοί μη μουσουλμάνοι παρατηρητές θεωρούν τον Πρόεδρο Ερντογάν ως το αφεντικό σχεδόν όλων των πολιτικών ισλαμικών κινημάτων στη λεγόμενη «Μεγαλύτερη Μέση Ανατολή» (Βόρεια Αφρική-Δυτική Ασία-Κεντρική Ασία), αλλά αυτό δεν ισχύει για τους Ταλιμπάν, τους οποίους η Τουρκία δεν προστατεύει. Ο Ερντογάν χαϊδεύει δημόσια τους Ταλιμπάν, εξαίροντας την «θρησκευτική τους ευσέβεια», εκείνοι, ωστόσο, υποπτεύονται ότι απλώς κάνει τα θελήματα των ΗΠΑ. Άλλωστε η επίσκεψη «διπλωματικής» αντιπροσωπείας στην Μόσχα μέσα στην βδομάδα και τα μηνύματα που έχουν σταλεί προς την Τουρκία καταδεικνύουν ότι ο δρόμος συνεργασίας με την Άγκυρα δεν θα είναι στρωμένος με ροδοπέταλα.

Τα όρια της αμερικανικής στήριξης

Το Αφγανιστάν από μόνο του έχει στρατηγική αξία για την Τουρκία και η εμπλοκή Ερντογάν με τους Ταλιμπάν φαίνεται να είναι μέρος της πράξης εξισορρόπησης της χώρας του μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Πολλοί θεωρούν ότι η Τουρκία μπορεί να μην θέλει να φυλάξει το αεροδρόμιο της Καμπούλ μόνο για χάρη της, αλλά για να διευκολύνει τη μυστική στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ και ίσως άλλων για την Καμπούλ και τις τοπικές δυνάμεις κατά των Ταλιμπάν. Οποιαδήποτε τουρκική ενέργεια για ένοπλη υποστήριξη στις δυνάμεις κατά των Ταλιμπάν, είτε διευκολύνεται έμμεσα, μέσω της φύλαξης του αεροδρομίου της Καμπούλ, είτε απευθείας, μέσω ξένων μαχητών, όπως έπραξε σε Συρία και Λιβύη, θα δημιουργήσει, ωστόσο, αλυσιδωτές επιπτώσεις στον εμφύλιο πόλεμο του Αφγανιστάν και θα αποσταθεροποιήσει την Κεντρική Ασία-Νότια Ασία.

Τόσο η Ρωσία, όσο και η Κίνα γνωρίζουν ότι οι Ταλιμπάν έχουν περιορισμένη στρατιωτική δύναμη για να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Καμπούλ. Οι Ταλιμπάν δεν έχουν πολιτική εξουσία για να θέσουν σε τάξη τη χώρα με τρόπο που θα γίνει αποδεκτός από τις περισσότερες αφγανικές εθνοτικές ομάδες. Στηρίζοντας την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Καμπούλ, η Τουρκία και οι ΗΠΑ θα εξουσιοδοτηθούν νόμιμα να εμποδίσουν τους Ταλιμπάν να πάρουν τον πλήρη έλεγχο του Αφγανιστάν, εκτός εάν συμμετάσχουν σε έναν ουσιαστικό διάλογο, στο πλαίσιο της συμφωνίας που προηγήθηκε από την κυβέρνηση Τραμπ.

Σε αυτό το πλαίσιο όμως και οι ΗΠΑ έχουν ανάγκη την Τουρκία, για να προστατεύσει τα δυτικά συμφέροντα. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως η όποια στήριξη της Ουάσιγκτον στην Κύπρο για το θέμα των Βαρωσίων και του Κυπριακού έχει κάποια όρια, για τα οποία καλό θα ήταν να μην έχουμε υπέρμετρες προσδοκίες.

Ο παράγοντας Πακιστάν

Η Τουρκία και το Πακιστάν είναι στενοί σύμμαχοι, αλλά η Ισλαμαμπάντ εξακολουθεί να ανησυχεί για τυχόν αποσταθεροποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Ταλιμπάν, ειδικά εάν η Άγκυρα συμμετάσχει σε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, γεγονός που πιθανόν να οδηγήσει σε ενεργοποίηση της Ινδίας για προώθηση των στρατηγικών της στόχων στο Αφγανιστάν. Το Πακιστάν είναι το «πιστό σκυλί» της Τουρκίας και πιθανόν να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή για έναρξη συνομιλιών μεταξύ Άγκυρας και Ταλιμπάν, ούτως ώστε να μην αφήσει την Ινδία να παρεισφρήσει.

Μπορούν οι Ταλιμπάν να προχωρήσουν τόσο πολύ εναντίον της Τουρκίας και να χρησιμοποιήσουν βία κατά των τουρκικών συμφερόντων στο Αφγανιστάν; Εάν συμβεί αυτό, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τη σιωπηρή έγκριση του Πακιστάν. Αυτή είναι η αποτροπή που οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι η Τουρκία προσφέρει στις σχέσεις της με το Πακιστάν με αυτοπεποίθηση. Σημειώνεται πως η χώρα που έχει ακόμη πιο ισχυρούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν και την προηγούμενη αμφίεσή τους, την Αλ Κάιντα, είναι το Κατάρ…

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 25/07/2021)