Εμβόλια: Αδενοϊός χιμπατζή, κύτταρα εκτρώσεων & γονιμότητα - Τι ξέρουμε;

Μια ζωντανή και πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση έγινε χθες στο στούντιο της εκπομπής «Μεσημέρι και Κάτι» του «Σίγμα», όπου δόθηκαν κάποιες απαντήσεις σε ερωτήσεις τηλεθεατών που έχουν να κάνουν με το εμβόλιο.

Οι προσκεκλημένοι ήταν η κ. Χριστίνα Γιαννάκη, Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας και ο πάτερ Μάριος του Μακάρειου Νοσοκομείου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ερωτήσεις δύο τηλεθεατών οι οποίοι δεν έχουν κάνει το εμβόλιο.

Τρία από τα ζητήματα που ήγειραν οι δύο τηλεθεατές είναι από τα βασικά που ταλανίζουν την εμπιστοσύνη ορισμένων συμπολιτών μας, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά σε όλο τον κόσμο, και αποτελούν κάποιους από τους βασικούς λόγους που υπάρχει κόσμος που δεν επιθυμεί να εμβολιαστεί.

Γενετικό υλικό χιμπατζή;

Ένας τηλεθεατής ανέφερε: «Έχουν πιάσει γονίδιο από το DNA του πιθήκου και άλλο από έκτρωση να κάνουν τα εμβόλια». Η κ. Γιαννάκη διαβεβαίωσε ότι το εμβόλιο δεν αλλάζει το DNA του ανθρώπου και είπε ότι «οι παρενέργειες είναι αμελητέες μπροστά σε αυτό που εσείς έχετε να κερδίσετε κάνοντας το εμβόλιο, και οποιοδήποτε εμβόλιο, κανένα συγκεκριμένο». Ο π. Μάριος ανέφερε για τη τοποθέτηση του τηλεθεατή πως «αυτά που ακούστηκαν προηγουμένως είναι ανεδαφικά, δεν ισχύουν, ούτε η επιστήμη μας λέει αλλάζει το DNA μας, ούτε θα γίνουμε από άνθρωποι, πίθηκοι, ούτε θα βλαφτούμε πνευματικά».

Το επιχείρημα ύπαρξης γενετικού υλικού από χιμπατζή αναφέρεται πολύ συχνά και είναι ένα από τα επιχειρήματα όσων αρνούνται να εμβολιαστούν. Τι ισχύει;

Καταρχάς, αναφορά σε «αδενοϊό χιμπατζή» υπάρχει στα ίδια τα συστατικά του εμβολίου Vaxzevria της AstraZeneca.

Αντιγράφουμε από τη επίσημη ιστσελίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA - European Medicines Agency) τη σχετική αναφορά για το συγκεκριμένο εμβόλιο, το οποίο έχει κυκλοφορήσει με το έκτακτο καθεστώς «conditional marketing authorisation».

Στην κατηγορία «Product Information», το συνοδευτικό φυλλάδιο στα ελληνικά (σε μορφή pdf, τελευταία επικαιροποίηση, 01/07/2021) αναφέρει:

«Μια δόση (0,5ml) περιέχει: Αδενοϊό Χιμπατζή που κωδικοποιεί τη γλυκοπρωτεΐνη της ακίδας (S) του SARSCoV2 (ChAdOx1-S)* ,όχι λιγότερο από 2,5 × 108 μολυσματικές μονάδες (Inf.U)»

Ο εν λόγω αδενοϊός προκαλεί κρυολόγημα στους χιμπατζήδες και έχει απομονωθεί από τα κόπρανά τους.

Όπως αναφέρει το επιστημονικό περιοδικό «Nature» («Why Oxford's positive COVID vaccine results are puzzling scientists», Ewen Callaway, 23/11/2020): «Το εμβόλιο της Οξφόρδης-AstraZeneca είναι φτιαγμένο από ένα αδενοϊό που προκαλεί κρυολόγημα και έχει απομονωθεί από τα κόπρανα των χιμπατζήδων και τροποποιήθηκε ούτως ώστε να μην αναπαράγεται άλλο στα κύτταρα».

Σχετική αναφορά για το πώς δουλεύει το εμβόλιο γίνεται και στο «Εκπαιδευτικό Εγχειρίδιο - Εμβολιαστικά Κέντρα Covid-19» του Υπουργείου Υγείας της Ελλάδας, που εκδόθηκε από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών το Δεκέμβριο του 2020:

«Το εμβόλιο ChAdOx1 AstraZeneca Oxford COVID-19 ανήκει στα εμβόλια των ιικών φορέων. Συγκεκριμένα, το εμβόλιο αποτελείται από έναν εξασθενημένο αδενοϊό χιμπατζή που, ως όχημα, μεταφέρει τη γενετική πληροφορία για την πρωτεΐνη S του ιού SARS-CoV-2. Ο αδενοϊός αυτός έχει τροποποιηθεί έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπαραχθεί στα ανθρώπινα κύτταρα και ως εκ τούτου να προκαλέσει οποιαδήποτε νόσο. Τα γονίδια που κωδικοποιούν την πρωτεΐνη S στον ιό SARS-CoV-2 έχουν εισαχθεί στον γενετικό κώδικα του αδενοϊού. Μετά την έγχυση του εμβολίου, γίνεται είσοδος του αδενοϊού στα κύτταρα του ξενιστή, τα οποία στη συνέχεια παράγουν την πρωτεΐνη S. Κατόπιν, ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα παράγοντας ειδικά αντισώματα και κύτταρα μνήμης έναντι του ιού SARS-CoV-2 χωρίς να προκαλέσει νόσο.»

Ο αδενοϊός χιμπατζή υπάρχει μόνο στο εμβόλιο της AstraZeneca. Τα εμβόλια Pfizer και ModeRNA χρησιμοποιούν τη νέα τεχνολογία mRNA. Τα εμβόλια Johnson & Johnson και Sputnik-V είναι επίσης παρόμοια τεχνολογία με του AstraZeneca, αλλά με ανθρώπινο αδενοϊό.

Κύτταρα από εκτρώσεις;

Η ανησυχία του αν υπάρχουν κύτταρα από νεκρά έμβρυα εκτρώσεων στοιχειώνει τα εμβόλια εδώ και δεκαετίες. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και αλλού, που δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο, προβάλλει αυτή την πληροφορία ως ένα από τα βασικά του επιχειρήματα κατά των εμβολιασμών.

Που βρίσκεται η αλήθεια;

Το AstraZeneca, από την ιστοσελίδα του EMA και πάλι, αναφέρει:

«Παράγεται σε γενετικά τροποποιημένα εμβρυϊκά νεφρικά κύτταρα ανθρώπου (HEK) 293 και μέσω τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA. Αυτό το προϊόν περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (GMOs).»

Σε άρθρο του για το θέμα στο «Public Discourse» (26/05/2020) του Witherspoon Institute με τίτλο «Moral Guidance on Using COVID-19 Vaccines Developed with Human Fetal Cell Lines» ο Αιδ. Nicanor Pier Giorgio Austriaco αναφέρει:

«Γιατί ορισμένοι ισχυρίζονται ότι χρειαζόμαστε εμβρυϊκό ιστό από αμβλώσεις για τα εμβόλια; Η απάντηση είναι περίπλοκη. Η ανάπτυξη ανθρώπινων κυττάρων σε εργαστηριακό περιβάλλον δεν είναι εύκολη και οι πρώτες προσπάθειες για να γίνει αυτό στα μέσα του προηγούμενου αιώνα συχνά κατέληγαν σε αποτυχία. Για να διευκολύνουν το έργο τους, οι βιολόγοι που ασχολούνται με τα κύτταρα προσπάθησαν να αποκτήσουν τα πιο φρέσκα και τα νεαρότερα ανθρώπινα κύτταρα που μπορούσαν να βρουν, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι κύτταρα που λήφθηκαν από ανθρώπινα εμβρυϊκά υπολείμματα. Τρείς από τις πιο επιτυχημένες ανθρώπινες κυτταρικές σειρές που αναπτύχθηκαν τότε - WI-38, MRC5 και HEK293 - είναι ανθρώπινες εμβρυϊκές κυτταρικές σειρές. Τα κύτταρα WI-38 προέρχονται από κύτταρα που λήφθηκαν από εμβρυϊκό πνεύμονα ηλικίας 12 εβδομάδων που πήραν από έμβρυο έκτρωσης στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τα κύτταρα MRC5 λήφθηκαν από κύτταρα εμβρυϊκού πνεύμονα ηλικίας 14 εβδομάδων από έμβρυο έκτρωσης το 1966. Και τα κύτταρα HEK293 απομονώθηκαν από κύτταρα εμβρυϊκού νεφρού αγνώστης ηλικίας κύησης του 1973.»

Τα κύτταρα της σειρά HEK293, σύμφωνα με τον Καθηγητή Frank Graham που δημιούργησε την κυτταρική σειρά, δεν είναι γνωστό αν προέρχονται από έκτρωση ή από αποβολή.

Το Johnson & Johnson, από την επίσημη ευρωπαϊκή ιστοσελίδα του EMA, αναφέρει:

«Μία δόση (0,5ml) περιέχει: Aδενοϊό τύπου 26 που κωδικοποιεί την γλυκοπρωτεΐνη-ακίδα* του SARS-CoV-2 (Ad26.COV2-S), όχι λιγότερες από 8,92 log10 μολυσματικές μονάδες (Inf.U).* Παράγεται στην Κυτταρική Σειρά PER.C6 TetR μέσω τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA. Το προϊόν περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤO).»

Το «Reuters Fact Check» (01/04/2021) αναφέρει πως δεν υπάρχουν κύτταρα από έμβρυο έκτρωσης στο εμβόλιο της Johnson & Johnson, ωστόσο διευκρινίζει τα εξής για όλα τα εμβόλια κατά του Covid-19 που έχουν εγκριθεί στις ΗΠΑ:

«Τα εμβόλια Pfizer/BioNTech και Moderna χρησιμοποίησαν εμβρυϊκές κυτταρικές σειρές στα στάδια δοκιμής τους. Η Johnson & Johnson χρησιμοποίησε στα στάδια παραγωγής και κατασκευής μια ανθρώπινη εμβρυϊκή κυτταρική σειρά που ονομάζεται PER.C6, που αναπτύχθηκαν από τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς ενός εμβρύου ηλικίας 18 εβδομάδων που τερματίστηκε η κύησή του το 1985.

Οι εμβρυϊκές κυτταρικές σειρές (όχι ο εμβρυϊκός ιστός) χρησιμοποιούνται μερικές φορές στη διαδικασία ανάπτυξης, επιβεβαίωσης ή παραγωγής για την κατασκευή εμβολίων - συμπεριλαμβανομένου του εμβολίου Covid-19.

Αυτές οι εμβρυϊκές κυτταρικές σειρές δεν προέρχονται από πρόσφατες αμβλώσεις, αλλά προέρχονται από εμβρυϊκά κύτταρα που λήφθηκαν εδώ και δεκαετίες. Αυτά τα κύτταρα αναπαράγονται έκτοτε σε εργαστηριακά περιβάλλοντα, έχουν αφαιρεθεί χιλιάδες φορές από τα αρχικά εμβρυϊκά κύτταρα και έγιναν γνωστά ως εμβρυϊκές κυτταρικές σειρές.

Κανένα από τα τελικά εμβόλια Covid-19 που χρησιμοποιήθηκαν στις ΗΠΑ δεν περιέχουν πραγματικούς εμβρυϊκούς ιστούς, οπότε δεν είναι σωστό να τα περιγράψουμε ως συστατικά του εμβολίου.»

Η «Σημερινή Online» ασχολήθηκε πριν λίγους μήνες με το θέμα (23/12/2020, «Βατικανό: Βάλτε το εμβόλιο, έστω και αν προέρχεται από κυτταρική σειρά εκτρώσεων»), μετά από αντιδράσεις Καθολικών Επισκόπων. Όπως γράφτηκε:

«Στην ιστοσελίδα του Νοσοκομείου Παίδων της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ αναφέρεται πως οι λόγοι που χρησιμοποιούνται αυτές οι κυτταρικές σειρές είναι διότι οι ιοί στα πειράματα μεγαλώνουν καλύτερα σε ανθρώπινα κύτταρα αντί στα κύτταρα ζώων, αφού ο τελικός παθόντας είναι ο άνθρωπος. Μερικά γνωστά εμβόλια που έγιναν με αυτές τις κυτταρικές σειρές είναι για την ανεμοβλογιά, την ερυθρά, την ηπατίτιδα Α' και τη λύσσα.

Η ιστοσελίδα αναφέρει πως δεν μεταδίδεται DNA των εμβρύων αυτών μέσα από τα εμβόλια και πως αυτά καθαρίζονται.

Ωστόσο, ο Δρ Paul A. Offit του ίδιου νοσοκομείου αναφέρει πως οι εκτρώσεις έγιναν στην Αγγλία και την Σουηδία στις αρχές της δεκαετίες του 1960 και στην ερώτηση "αν υπάρχουν υπολείμματα ή πολύ, πολύ, πολύ μικρές ποσότητες από ίχνη από DNA από εκείνες τις αρχικές εκτρώσεις στα εμβόλια που μόλις ανέφερε, η απάντηση είναι ναι."»

Τι γίνεται με εγκυμοσύνη και γονιμότητα;

Μια τηλεθεάτρια αναφέρθηκε στις εγκυμονούσες κοπέλες που οι γυναικολόγοι τους τις αποτρέπουν από το να εμβολιαστούν, ενώ άλλοι κάνουν το αντίθετο. Η ίδια, με πρόταση του γυναικολόγου της, είπε πως δεν έχει εμβολιαστεί και εξέφρασε παράπονο γιατί να μην μπορεί να παρακολουθήσει θέατρο ή κινηματογράφο στη βάση των νέων μέτρων για το safepass.

Για το ίδιο θέμα, η δημοσιογράφος μετέφερε στην κ. Γιαννάκη και στον π. Μάριο τις ανησυχίες άλλων νεαρών γυναικών με τις οποίες συνομίλησε και οι οποίες ανησυχούν για πιθανές επιπλοκές στην κύηση ή για το αν θα επηρεάσει τη γονιμότητά τους και τη δυνατότητά να κάνουν παιδί στο μέλλον.

Η κ. Γιαννάκη είπε για το θέμα των εγκυμονούσων θα υπάρξει σύντομα συνάντηση με τον Πρόεδρο της Γυναικολογικής Εταιρείας «για να λύσουμε αυτό το θέμα και αυτή τη διχογνωμία η οποία υπάρχει μεταξύ των γυναικολόγων και θα λύσουμε αυτό το θέμα, για να μπορεί και ο κόσμος να μην συγχύζεται».

Για το σοβαρό αυτό θέμα κυκλοφορούν διάφορες πληροφορίες που από τη μια εμπνέουν σιγουριά, από την άλλη προκαλούν κάποια ανησυχία και διστακτικότητα.

Για παράδειγμα, πρόσφατη μικρή αμερικανική μελέτη που επικαλείται το «SigmaLive» (08/07/2021), αναφέρει πως μελέτησαν 13 δείγματα γάλακτος από επτά θηλάζουσες μητέρες, με μέση ηλικία 38 ετών, που είχαν εμβολιαστεί πλήρως κατά του κορωνοϊού πρόσφατα. «Τα παιδιά που θήλαζαν είχαν ηλικίες ενός μηνός έως τριών ετών. Σε κανένα δείγμα δεν βρέθηκε ίχνος του mRNA (του μορίου του αγγελιαφόρου RNA), του βασικού ενεργού συστατικού αυτών των εμβολίων, μέσα στις επόμενες τέσσερις έως 48 ώρες μετά τον εμβολιασμό. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μελέτη "παρέχει σημαντικές πρώιμες ενδείξεις που ενισχύουν τις τρέχουσες συστάσεις, καθώς το mRNA που σχετίζεται με το εμβόλιο δεν μεταφέρεται στο βρέφος".» Αυτό «πρέπει να λειτουργήσει καθησυχαστικά για τις έγκυες, οι οποίες δεν είχαν περιληφθεί στις αρχικές κλινικές δοκιμές των εμβολίων, καθώς το μητρικό γάλα είναι ασφαλές μετά από εμβολιασμό, εφόσον τα συστατικά των εμβολίων δεν καταλήγουν σε αυτό».

Από την άλλη, όπως αναφέρει το «In.gr» (21/06/2021), περισσότερες από 4.000 γυναίκες στη Βρετανία ανέφεραν αλλαγές στην περίοδό τους μετά τον εμβολιασμό τους. Σύμφωνα με το βρετανικό «Sky News» (21/06/2021), εμπειρογνώμονες από το Βασιλικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (RCOG) λένε ότι οι περισσότερες γυναίκες εμφανίζουν αλλαγές στον εμμηνορροϊκό τους κύκλο μετά τον εμβολιασμό - έτσι το γεγονός αυτό συμβαίνει μετά το εμβόλιο «θα μπορούσε να είναι "τυχαίο"». Ο Δρ Pat O'Brien, αντιπρόεδρος του RCOG, δήλωσε: «Πολλές γυναίκες θα βιώσουν μια προσωρινή αλλαγή στις περιόδους τους από καιρό σε καιρό κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Και αυτή τη στιγμή, πολλές γυναίκες στα 20 και 30 τους κάνουν εμβόλιο COVID. Έτσι, φαίνεται αναπόφευκτο ότι σε μερικές γυναίκες αυτά τα δύο γεγονότα συμπίπτουν τυχαία.»

Στις 30 Απριλίου 2021, η Παγκύπρια Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία συνέστησε «σε όλες τις έγκυες και όσες προσπαθούν να μείνουν έγκυες να εμβολιαστούν κατά της COVID-19, σημειώνοντας ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές και ότι υπάρχει μία πολύ σπανία επιπλοκή, σε μία εμβολιασμένη ανά 250 χιλιάδες, αυτή της θρόμβωσης και θρομβοπενίας».

Στην Ελλάδα η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου αναφέρθηκε στον εμβολιασμό των εγκύων, κάνοντας λόγο για τις νέες μελέτες που δείχνουν το εάν θα πρέπει ή όχι να κάνουν το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού οι εγκυμονούσες και οι θηλάζουσες γυναίκες. Στο σχετικό ρεπορτάζ του «SigmaLive» (11/05/2021) αναφέρεται:

«Όπως είχε γίνει αρχικά γνωστό, ο εμβολιασμός των γυναικών κατά την εγκυμοσύνη ήταν αρχικά απαγορευτικός, καθώς δεν είχαν ενταχθεί στις έρευνες οι εγκυμονούσες. Ωστόσο, το γεγονός ότι η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει και την έγκυο στην εντατική από αναπνευστική ανεπάρκεια ή να έχει σαν αποτέλεσμα προεκλαμψία ή άλλη λοίμωξη, αλλά και η επιβάρυνση του νεογνού, με υψηλά ποσοστά προωρότητας, είχε αποτέλεσμα να βγει οδηγία να γίνεται το εμβόλιο υπό προϋποθέσεις.

"Τα πρόσφατα στοιχεία, που προ δύο ημερών ανακοινώθηκαν, στηρίζονται σε ένα μητρώο που αριθμεί πάνω από 90.000 κυήσεις και αποδεικνύει ότι δεν εντοπίστηκε κανένα σήμα κινδύνου από τους εμβολιασμούς των εγκύων. Το εμβόλιο δεν επηρεάζει την γονιμότητα και δεν χρειάζεται η αναβολή των προσπαθειών για τεκνοποίηση μετά τον εμβολιασμό γυναικών", είπε η κ. Θεοδωρίδου.

Επίσης ανέφερε ότι η γενικότερη σύσταση είναι οι γυναίκες που είναι έγκυες να εμβολιάζονται με εμβόλιο mRNA και όχι με εμβόλια με αδενοϊό, σαν αυτό της AstraZeneca. "Είναι προτιμότερο μια έγκυος γυναίκα να εμβολιαστεί με ένα mRNA εμβόλιο μέχρι να έχουμε τα δεδομένα", σημείωσε.»

Τι λέει ο EMA για κύηση, θηλασμό, γονιμότητα, γονοτοξικότητα & καρκινογένεση

Για πιο σφαιρική ενημέρωση, αντιγράφουμε τις πληροφορίες για το κάθε εμβόλιο, σε σχέση με την εγκυμοσύνη και την γονιμότητα, καθώς και την γονοτοξικότητα και την καρκινογένεση, και πάλι από την επίσημη ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA).

Εμβόλιο Janssen της Johnson & Johnson (πρώτη δημοσίευση, 11/03/2021, επικαιροποίηση 30/06/2021) - https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/covid-19-vaccine-janssen-epar-product-information_el.pdf

Εμβόλιο Vaxzevria της AstraZeneca (πρώτη δημοσίευση, 18/02/2021, επικαιροποίηση 01/07/2021) - https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/vaxzevria-previously-covid-19-vaccine-astrazeneca-epar-product-information_el.pdf

Εμβόλιο Cominarty της Pfizer/BioNTech (πρώτη δημοσίευση 21/12/2020, επικαιροποίηση 02/06/2021) - https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/comirnaty-epar-product-information_el.pdf

Εμβόλιο Spikevax της Moderna (πρώτη δημοσίευση 20/01/2021, επικαιροποίηση 23/06/2021) - https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/spikevax-previously-covid-19-vaccine-moderna-epar-product-information_el.pdf