Οι αδικαιολόγητες μισές αλήθειες για τους «αγνοουμένους»

Από το 2019, τιμάται στις 22 Αυγούστου του κάθε έτους η Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων Πράξεων Βίας για Λόγους Θρησκείας ή Πεποιθήσεων. Πέρσι, για να τιμήσει αυτήν τη Διεθνή Ημέρα, ο κ. Ζοζέπ Μπορέλ, Ύπατος Εκπρόσωπος εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), δημοσίευσε μια δήλωση στα Ελληνικά που περιέλαβε τις ακόλουθες λέξεις, με τις οποίες κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει:

«Στη σημερινή διεθνή ημέρα μνήμης των θυμάτων πράξεων βίας για λόγους θρησκείας ή πεποιθήσεων, αποτίουμε φόρο τιμής σε όσους έχασαν τη ζωή τους ή υπέστησαν επιθέσεις, απειλές ή διώξεις, λόγω της θρησκείας ή των πεποιθήσεών τους.

«Είναι απαράδεκτες οι επιθέσεις κατά ατόμων, λόγω της θρησκείας ή των πεποιθήσεών τους, καθώς και η βία που ασκείται υπό το πρόσχημα θρησκευτικού δόγματος, θρησκευτικών επιταγών και πρακτικών».

Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων Πράξεων Βίας για Λόγους Θρησκείας ή Πεποιθήσεων έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Έλληνες, τους Αρμένιους, τους Ασσύριους και τους άλλους πεσόντες της γενοκτονίας των χριστιανών, για την οποία η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται κάθε ευθύνη.

Αυτή η Διεθνής Ημέρα αφορά επίσης την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ), ένα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Εκεί, υπάρχουν κοιμητήρια και, όπως φαίνεται, κρυμμένοι τάφοι χωρίς σήμανση, στους οποίους έχουν θαφτεί εκατοντάδες πρώην «αγνοούμενα» ή ακόμη «αγνοούμενα» άτομα, που μάλλον δολοφονήθηκαν ή αλλιώς σκοτώθηκαν παράνομα για λόγους θρησκείας ή πεποιθήσεων.

Ισαάκ και Σολωμού

Μεταξύ των υπολοίπων νεκρών είναι ο αείμνηστος Τάσος Ισαάκ και ο αείμνηστος Σολωμός Σολωμού. Σε δυσχερείς και αδυσώπητες συνθήκες, μπροστά στα μάτια του κόσμου, τον Αύγουστο του 1996, πριν από 25 χρόνια, δολοφονήθηκαν και οι δύο εν ψυχρώ. Ωστόσο, λόγω των διαπιστωμένων αποτυχιών της Τουρκίας να ξεκινήσει αποτελεσματικές έρευνες, οι ύποπτοι δολοφόνοι παραμένουν ελεύθεροι. Λεπτομέρειες παρουσιάζονται στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) στις υποθέσεις Solomou & Others v Turkey [2008] ECHR 552 (στο www.bailii.org/eu/cases/ECHR/2008/552.html) και Isaak v Turkey [2008] ECHR 553 (στο www.bailii.org/eu/cases/ECHR/2008/553.html).

Στην ΚΔ, τα θύματα των ελάχιστων τιμωρημένων και των αμέτρητων ατιμώρητων δολοφονιών όχι μόνο περιλαμβάνουν χριστιανούς και μουσουλμάνους, αλλά και δεξιούς και αριστερούς που έχασαν τη ζωή τους, ακριβώς, επειδή ήταν χριστιανοί, μουσουλμάνοι, δεξιοί ή αριστεροί. Ωστόσο, σε τόσο πολλές περιπτώσεις, οι δράστες τη γλύτωσαν, ανάμεσα σε ένα σάπιο πολιτικό κλίμα στην ΚΔ και στην ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το κλίμα χαρακτηρίζεται από συστημικές μορφές παρανομίας, απανθρωπιάς, διαφθοράς, ατιμωρησίας και αδικίας.

Συνεχιζόμενη φρίκη

Ενδείξεις αυτής της συνεχιζόμενης φρίκης βρίσκονται στα επίσημα στατιστικά της Δικοινοτικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) στον ιστότοπό της (στο www.cmp-cyprus.org/statistics/). Σύμφωνα με αυτές, οι συγκρούσεις στην ΚΔ από το 1963 έως το 1974 προκάλεσαν: 1.510 «Ελληνοκύπριους αγνοουμένους» (εκ των οποίων 722 έχουν «ταυτοποιηθεί» και 788 «εξακολουθούν να αγνοούνται») · και 492 «Τουρκοκύπριους αγνοουμένους» (εκ των οποίων 284 έχουν «ταυτοποιηθεί» και 208 «εξακολουθούν να αγνοούνται»).

Πρόσθετες ενδείξεις για την ευρύτερη ατιμώρητη εγκληματικότητα παρουσιάζονται στην παράγραφο 27 της Έκθεσης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ της 21ης Αυγούστου 1992 (Έγγραφο S/24472 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ):

«Εκτιμάται ότι περίπου 160,00 Ελληνοκύπριοι και 45,000 Τουρκοκύπριοι εκτοπίστηκαν ως αποτέλεσμα των γεγονότων του 1974». (Δείτε: https://digitallibrary.un.org/record/149409?ln=en).

Όλοι οι εκτοπισμένοι στην ΚΔ, ανεξαρτήτως θρησκευτικού υπόβαθρου, έγιναν θύματα μιας μακρόχρονης διαχωριστικής πολιτικής του τουρκικού κράτους, η οποία έχει ρίζες πριν από το 1974, αλλά εκτελέστηκε, ειδικά το 1974 και στα επόμενα χρόνια, μέσω των μαζικών εθνοκαθάρσεων, μαζικών πράξεων εποικισμού και άλλων μορφών δημογραφικής μηχανικής. Ταυτόχρονα, όλοι οι εκτοπισμένοι, ανεξάρτητα από θρησκευτικό υπόβαθρο, έγιναν θύματα των βίαιων μεταφορών (στα Αγγλικά ‘forcible transfers’) και, επομένως, των ατιμώρητων εγκληματικών πράξεων σε αντίθεση με τα άρθρα 49.1 και 147 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης του 1949.

Σε σχεδόν κάθε περίπτωση, το θύμα της εθνοκαθάρσεως ξεριζώθηκε με βία από την οικία του, λόγω του θρησκευτικού του υποβάθρου, έτσι ώστε να εφαρμοστεί η διαχωριστική τουρκική πολιτική.

Ο κύκλος της βαρβαρότητας

Σε αυτό το καταπιεστικό κλίμα, πολλοί εκτοπισμένοι δολοφονήθηκαν. Μάλιστα, παρά τη χρόνια έλλειψη ποινικών διώξεων για τα διεθνή εγκλήματα που προφανώς πραγματοποιήθηκαν στην ΚΔ και παρά τη σχετική αποτυχία του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) να δημιουργήσει οποιοδήποτε διεθνή δικαστήριο για την ΚΔ, μπορούμε εύλογα να συμπεράνουμε κάτι σχετικό. Στη μία ατιμώρητη υπόθεση ανθρωποκτονίας μετά την άλλη, τα εγκλήματα των δραστών άρχισαν με την παράνομη σύλληψη κάποιου ατόμου, λόγω του θρησκευτικού υποβάθρου του. Αυτή η σύλληψη οδήγησε σε απαγωγή ή κάποιαν άλλη μορφή παράνομης κράτησης και μετέπειτα σε φόνο, παράνομη ταφή και συγκάλυψη.

Στο πλαίσιο αυτού του κύκλου βαρβαρότητας μπορεί να έχουν διαπραχθεί περαιτέρω εγκλήματα, όπως η βιαιοπραγία, ο βιασμός και η κλοπή τόσο των κοσμημάτων που μπορεί να φορούσε το θύμα και οιαδήποτε χρήματα στις τσέπες του.

Σε τέτοιες σοκαριστικές συνθήκες, το κάθε θύμα θα είχε υποστεί βασανιστήρια προτού πεθάνει και πεταχτεί σε έναν τάφο χωρίς σήμανση. Ταυτόχρονα, το κάθε θύμα θα είχε βασανιστεί και δολοφονηθεί, λόγω του θρησκευτικού υποβάθρου του.

Σαν να μην ήταν αρκετά αισχρά όλα αυτά, αυτό που φαίνεται ότι ακολούθησε ως μέρος αυτού του κύκλου βαρβαρότητας ήταν η παράνομη ταφή του θύματος. Απ’ ό,τι φαίνεται, ακόμη και όταν ανακαλυφθεί ένας μοναδικός ή μαζικός τάφος χωρίς σήμανση, δεν ακολουθεί αστυνομική έρευνα. Αντ' αυτού, πραγματοποιείται καθυστερημένη κηδεία. Τη στιγμή εκείνη, τα ατιμώρητα εγκλήματα ουσιαστικά ξεχνιούνται και η αδικία ενσωματώνεται.

«Μια σφαίρα στο κρανίο…»

Τα γράφω όλα αυτά έχοντας υπόψη τα ελάχιστα στοιχεία που βρίσκονται στον δημόσιο τομέα. Παράδειγμα είναι η απόφαση του 2008 του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Varnava & Others v Turkey [2008] ECHR 30 (στο www.bailii.org/eu/cases/ECHR/2008/30.html).

To ΕΔΑΔ αναγνώρισε ότι στην κατεχόμενη Γιαλούσα, στις 18 Αυγούστου 1974, εννέα «Ελληνοκύπριοι» απήχθησαν από τις τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις. Άρα, η σύλληψη πραγματοποιήθηκε δυο μέρες μετά την κατάπαυση του πυρός που ανακοινώθηκε, εφόσον η Τουρκία είχε καταλάβει το 36% του εδάφους της ΚΔ μετά από δύο αλληλένδετες τουρκικές εισβολές εκείνο το θερμό καλοκαίρι.

«Την ίδια μέρα», σημείωσε το ΕΔΑΔ, «επισκέφθηκαν το χωριό Γιαλούσα άνδρες των Ηνωμένων Εθνών, στους οποίους η σύλληψη των εννέα Ελληνοκυπρίων αναφέρθηκε από τους συγχωριανούς τους». Μετέπειτα, όπως πρόσθεσε το ΕΔΑΔ, και οι εννέα «εξαφανίστηκαν» («disappeared»).

Σύμφωνα με το ΕΔΑΔ, το 2007 «η δραστηριότητα» της ΔΕΑ οδήγησε στην «εκταφή ανθρώπινων λειψάνων από έναν ομαδικό τάφο» κοντά στο κατεχόμενο χωριό Γαλάτεια στην κατεχόμενη περιοχή της Καρπασίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΕΔΑΔ επιβεβαίωσε τα εξής:

«Τα πτώματα των εννέα αγνοουμένων από τη Γιαλούσα παρατάχθηκαν το ένα δίπλα στο άλλο, στον τάφο, με δύο άλλα πτώματα στην κορυφή σε μικρότερο βάθος. Στον τάφο βρέθηκαν αρκετές σφαίρες από πυροβόλα όπλα. Το ιατρικό πιστοποιητικό που εκδόθηκε στις 12 Ιουλίου 2007 σχετικά με τον Σάββα Χατζηπαντέλη έδειχνε μια σφαίρα στο κρανίο, μια σφαίρα στο δεξί χέρι και μια πληγή στον δεξί μηρό. Η οικογένειά του ειδοποιήθηκε και η θρησκευτική κηδεία πραγματοποιήθηκε στις 14 Ιουλίου 2007».

Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς και άλλους σχετικούς παράγοντες της υπόθεσης, το ΕΔΑΔ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχει συνεχιζόμενη παραβίαση του άρθρου 2 [της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που εγγυάται το δικαίωμα στη ζωή]». Γιατί; Όπως εξήγησε το ΕΔΑΔ, η απάντηση βρίσκεται στην «αποτυχία των Αρχών του εναγομένου κράτους [δηλαδή της Τουρκίας] για να πραγματοποιήσει αποτελεσματική έρευνα με στόχο τη διευκρίνιση του τόπου και της τύχης των εννέα ανδρών που χάθηκαν το 1974».

Παράλληλα, το ΕΔΑΔ επιβεβαίωσε ότι, στο πλαίσιο του άρθρου 2, «οι υποχρεώσεις» της Τουρκίας «σχετικά με τις εξαφανίσεις... δεν μπορούν να εκπληρωθούν μέσω της συνεισφοράς της στο ερευνητικό έργο της ΔΕΑ».

Με απλά λόγια, οι διαδικασίες της ΔΕΑ δεν είναι αρκετές και πρέπει να συμπληρωθούν από τους μηχανισμούς της αστυνομικής έρευνας και της ποινικής δικαιοσύνης. Ωστόσο, όταν βρεθούν τα λείψανα ενός «αγνοουμένου», ειδικά αλλά όχι μόνο στα κατεχόμενα, αυτοί οι κρατικοί μηχανισμοί φαίνεται ότι παραμένουν ακίνητοι.

Ρουτίνα

Συνήθως, αυτό που ενεργοποιείται είναι μια ρουτίνα που είναι για τα μάτια και τα αυτιά του κοινού, αλλά αντίκειται στις απαιτήσεις της αλήθειας, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Τι γίνεται λοιπόν;

Ένας παράγοντας της ΚΔ εμφανίζεται στην κηδεία για να εκφωνήσει επικήδειο λόγο. Αυτός αποτελείται από μερικές λέξεις που παραλείπουν κρίσιμες πραγματικότητες και αποφεύγουν να παραδεχθούν την πραγματική αλήθεια – ότι στον απόηχο της αποκάλυψης μιας ολοφάνερης σκηνής εγκληματικότητας, όπου βρέθηκαν τα λείψανα του νεκρού, οι αρμόδιες Αρχές του ΟΗΕ, της ΚΔ και της Τουρκίας ως κατοχικής δύναμης στον κατεχόμενο βορρά της ΚΔ δεν σκοπεύουν να ξεκινήσουν οποιαδήποτε ποινική έρευνα, αλλά ούτε σκοπεύουν να ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς της ποινικής δικαιοσύνης.

Τελικά, υπό αυτές τις άθλιες, αθέμιτες και ανήθικες συνθήκες, οι οποίες έχουν ομαλοποιηθεί πια στην ΚΔ, θάβονται τα λείψανα του νεκρού. Θάβονται ταυτόχρονα οι επίσημες «αξίες» της ΕΕ, όπως το κράτος δικαίου.

Λόγω του σεβασμού που έχω για τους νεκρούς και για τις οικογένειές τους, δεν θα αναφέρω συγκεκριμένο παράδειγμα ενός επικήδειου λόγου ενός αξιωματούχου της ΚΔ που υιοθετεί ολισθηρή φρασεολογία, παραλείπει κρίσιμες πραγματικότητες και αποφεύγει να παραδεχθεί προφανείς αλήθειες. Αυτό που μπορώ να κάνω για να αποδείξω το επιχείρημά μου είναι να σας καλέσω να διαβάσετε τη μακρά και λεπτομερή «Ανοιχτή Επιστολή» στα Ελληνικά του κ. Φώτη Φωτίου, Επιτρόπου Προεδρίας της ΚΔ με ευθύνη για ανθρωπιστικά ζητήματα, με ημερομηνία «Φεβρουαρίου 2021», στον ιστότοπό του (στο www.presidentialcommissioner.gov.cy/anthropos/anthropos.nsf/page03i_gr/page03i_gr?opendocument#).

Η «Ανοιχτή Επιστολή» του Επιτρόπου Προεδρίας προφανώς απευθύνεται στους συγγενείς των «αγνοουμένων» και επικεντρώνεται στην «τραγωδία των αγνοουμένων και των οικογενειών τους». Στην «Ανοιχτή Επιστολή», θα βρείτε τις ολισθηρές φράσεις, τις παραλειπόμενες λεπτομέρειες και διάφορες άλλες μισές αλήθειες που χαρακτηρίζουν τη συστηματική παρανομία, ατιμωρησία και αδικία.

Για παράδειγμα, στην «Ανοιχτή Επιστολή» του για την «τραγωδία των αγνοουμένων και των οικογενειών τους», ο Επίτροπος Προεδρίας παρουσιάζει τις εξής μισές αλήθειες για τη ΔΕΑ:

«Η ΔΕΑ συστάθηκε το 1981, μετά από σχετικά ψηφίσματα των Ην. Εθνών …

«Η ΔΕΑ έχει περιορισμένους όρους εντολής και δεν είναι εντεταλμένη να αποδώσει ευθύνες για τις εξαφανίσεις και δολοφονίες, ούτε και για να εξακριβώσει την αιτία θανάτου των αγνοουμένων. Δηλαδή, με απλά λόγια, οι όροι εντολής της ΔΕΑ αποκλείουν θέματα που άπτονται της δικαιοσύνης και της αλήθειας. Ως εκ τούτου, η ΔΕΑ δεν λειτουργεί ως μηχανισμός θεραπείας και αποκατάστασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αγνοουμένων και των οικογενειών τους. Επικεντρώνει τις προσπάθειές της μόνο στην επίλυση της ανθρωπιστικής πτυχής των εξαφανίσεων …

«Κύριος χρηματοδότης του προγράμματος είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κυπριακή Δημοκρατία. Υπάρχουν εισφορές και από άλλες χώρες».

Ο Επίτροπος Προεδρίας δεν ονόμασε αυτές τις «άλλες χώρες» που έχουν χρηματοδοτήσει τη ΔΕΑ. Αυτές περιλαμβάνουν την Τουρκία (κάτι που αποκαλύπτεται στο www.cmp-cyprus.org/donors/), την κατοχική δύναμη που, απ’ ό,τι φαίνεται, ευθύνεται για ατιμώρητες εξαφανίσεις, δολοφονίες και παράνομες ταφές, αλλά ταυτόχρονα «δεσμεύεται» από τους «περιορισμένους όρους εντολής» της ΔΕΑ που ανέφερε ο Επίτροπος Προεδρίας. Αυτή η χρηματοδότηση θέτει υπό αμφισβήτηση την αμεροληψία της ΔΕΑ, μια σχετική πραγματικότητα που απέφυγε να αναφέρει ο Επίτροπος Προεδρίας.

Η παράλειψη λεπτομερειών

Ακόμη χειρότερα, στην «Ανοιχτή Επιστολή» του Επιτρόπου Προεδρίας, δεν υπάρχει λέξη για τις τέσσερεις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και για τις υποχρεώσεις της ΚΔ και της Τουρκίας σύμφωνα με αυτές. Εν όψει των σοβαρών παραβιάσεων των Συμβάσεων που ισοδυναμούν με διεθνή εγκλήματα, όπως οι δολοφονίες, οι βιασμοί και οι βίαιες μεταφορές των εκτοπισμένων από τις οικίες τους, οι Συμβάσεις ουσιαστικά απαιτούν το κάθε κράτος να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς της αστυνομικής έρευνας και της ποινικής δικαιοσύνης. Αυτό δεν φαίνεται να έχει γίνει και γι’ αυτό ευθύνεται τόσο η ΚΔ, όσο και η Τουρκία. Αυτό το τρομακτικό γεγονός ίσως εξηγεί την ολοφάνερη αποτυχία του Επιτρόπου Προεδρίας να επικεντρωθεί στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949.

Η εξαναγκαστική εξαφάνιση προσώπων

Ακόμη ένα απαράδεκτο γεγονός είναι ότι στην «Ανοιχτή Επιστολή» του ο Επίτροπος Προεδρίας προτίμησε να μην παραδεχθεί ότι, ενώ η ΚΔ έχει υπογράψει, αλλά δεν έχει επικυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση για την Προστασία Όλων των Προσώπων από Εξαναγκαστική Εξαφάνιση του 2006, η Τουρκία δεν έχει καν υπογράψει. (Δείτε: https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-16&chapter=4)

Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το Άρθρο 1 αυτής της Διεθνούς Σύμβασης ορίζει ότι «κανένας δεν πρέπει να υπόκειται σε εξαναγκαστική εξαφάνιση», απορώ γιατί ο Επίτροπος Προεδρίας δεν ενημέρωσε το κοινό γι’ αυτήν και για τόσες άλλες σχετικές λεπτομέρειες.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι στον ιστότοπο του Επιτρόπου Προεδρίας, το Γραφείο του έχει δημοσιεύσει μήνυμα «για τη Διεθνή Ημέρα Εξαφανισθέντων, στις 30 Αυγούστου».

Από τη μία, το μήνυμα αναγνωρίζει ότι «η εξαναγκαστική εξαφάνιση προσώπων αποτελεί έγκλημα βάσει του διεθνούς δικαίου, ένα έγκλημα που δυστυχώς εξακολουθεί να συντελείται στις μέρες μας». (Δείτε: www.presidentialcommissioner.gov.cy/anthropos/anthropos.nsf/All/08996F150EDD7A09C2258478002D1BB5?OpenDocument&highlight=%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE)

Από την άλλη, το μήνυμα του Γραφείου του Επιτρόπου Προεδρίας δεν εξηγεί ότι αυτό το απεχθές έγκλημα έχει ενσωματωθεί από τη Διεθνή Σύμβαση για την Προστασία Όλων των Προσώπων από Εξαναγκαστική Εξαφάνιση του 2006, στην οποία η ΚΔ και η Τουρκία δεν έχουν συμμορφωθεί ως κράτη μέρη. Εξ ου ακόμη μια μισή αλήθεια.

Συμπεράσματα

Στην ΚΔ επικρατεί ο κρατικός κατευνασμός του εισβολέα, η αδικαιολόγητη συγκάλυψη και η συστηματική προστασία των ατιμώρητων εγκλημάτων της Τουρκίας. Αυτοί ευθύνονται για τη μοίρα των δολοφονημένων, των εξαφανισμένων, των βιασμένων, των εκτοπισμένων και των τόσων άλλων θυμάτων πράξεων βίας για λόγους θρησκείας ή πεποιθήσεων. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του κράτους δικαίου, οι δράστες παραμένουν ατιμώρητοι, η τουρκική κατοχή συνεχίζεται και ο λαός της ΚΔ ξεφτιλίζεται.