Αναλύσεις

Από τον Ε.Λ.Α.Σ. στην ΕΛ.ΑΣ.: Ο Μίκης Θεοδωράκης & τα ελλαδικά Σώματα Ασφαλείας

Τα βασανιστήρια της Χωροφυλακής, ο φάκελος στην Ασφάλεια, ο «καλός μπάτσος» Serpico και η βράβευση από την Ελληνική Αστυνομία.

Κατά τη διάρκεια του λαϊκού προσκυνήματος του «συμπαντικού Έλληνα», του μεγάλου μουσουργού της πανελλήνιας ψυχής, Μίκη Θεοδωράκη, άνδρες της Ελληνικής Αστυνομίας (ΕΛ.ΑΣ.) εμπόδισαν δεκάδες ανθρώπους από το να προσεγγίσουν το παρεκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων της Μητρόπολης Αθηνών. Οι πολίτες φώναζαν «ντροπή σας» στους αστυνομικούς και λίγο αργότερα έσπασαν το μπλόκο και έφτασαν κοντά στον ναό («Έθνος», 07/09/2021).

Σίγουρα υπάρχει μια δόση ιστορικής ειρωνείας στα πιο πάνω, αν αναλογιστεί κανείς τις σχέσεις του Μίκη με τα ελλαδικά Σώματα Ασφαλείας πριν από τη Μεταπολίτευση του 1974, λόγω των πολιτικών του θέσεων και πράξεων.

Ας δούμε μερικά επεισόδια αυτών των σχέσεων, καθώς αποτελούν μικρά στιγμιότυπα της σύγχρονης ελληνικής πολιτικο-αστυνομικής ιστορίας.

Ε.Λ.Α.Σ.: Δεκεμβριανά 1944

«Στον τάφο μου να γραφεί: Πολέμησε τον Δεκέμβρη. Θα μου πείτε… ο πόλεμος; Δεν ξέρω… Έχω και το κρητικό γονίδιο και μου αρέσουν τ’ άρματα. Πολέμησα 33 μέρες και μου άρεσε ο ήχος της μάχης. Όπου ήταν μάχη, έτρεχα, έμπαινα μέσα. Σφαίρα δεν μ’ έπιανε». Αυτό ήθελε να είναι το επιτύμβιο επίγραμμά του, παραπέμποντας στο αντίστοιχο του αρχαίου Έλληνα τραγωδού Αισχύλου, που πολέμησε ενάντια στους Πέρσες στη Μάχη του Μαραθώνα (Mega Γεγονότα, 11/03/2015). Η ταφή του έγινε στις 9 Σεπτεμβρίου στη γενέτειρά του, τον Γαλατά Χανίων της Κρήτης.

Σε σημείωμά του στον δίσκο «Κατά Σαδδουκαίων» (Σεπτέμβριος 1983), ο Μίκης εξιστορεί πώς συναντήθηκε στα Δεκεμβριανά, για πρώτη φορά και ανέπτυξε φιλία και σχέση με τον Μιχάλη Κατσαρό.

Mikhs-Dekemvriana-shmaia.jpg

Ο Μίκης Θεοδωράκης στην Πλατεία Συντάγματος στις 3 Δεκεμβρίου του 1944 με μια ματωμένη σημαία

«Τότε ανήκα στον 1ο Λόχο του 1ου Τάγματος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ [Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός], που είχε τη βάση του στην Άνω Νέα Σμύρνη. Στις 3 του Δεκέμβρη πήρα μέρος στο Συλλαλητήριο στο Σύνταγμα. Με χτύπησαν άγρια οι Εγγλέζοι κι έτσι καθώς ήμουνα μέσα στα αίματα, κατηφόριζα τη λεωφόρο Συγγρού. Μέναμε τότε στη Νέα Σμύρνη, οδός Σμύρνης 39. Η μητέρα μου, πες από ανησυχία, πες από προαίσθηση, ανηφόριζε την ίδια λεωφόρο. Συναντηθήκαμε μπροστά στου ΦΙΞ. Μόλις με είδε, τρόμαξε. Όμως την καθησύχασα. Την πήρα στην αγκαλιά μου – σαν λάβαρο, έλεγα τότε. Στον κήπο μας είχα θαμμένο το όπλο που είχα πάρει από τους Γερμανούς. Λίγο αργότερα ήμουν μπροστά στο Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Σμύρνης. Την άλλη μέρα πήγαμε -ορισμένοι από εμάς- στην κηδεία των θυμάτων. Γυρίζοντας αρχίσαμε τη μάχη. Σε δύο μέρες όλοι οι αστυνομικοί παραδόθηκαν. Δεν υπήρχε ούτε ένα θύμα. Πολλούς αξιωματικούς τούς οδηγήσαμε οι ίδιοι στα σπίτια τους να μην πάθουν κακό. Ένας απ’ αυτούς στα 1948 ήρθε χαράματα στο σπίτι μας για να με πιάσει και να με κλείσει στην απομόνωση. Πολλοί οδηγήθηκαν στην Ικαρία. [...] Πηδάω έξω. Ψυχή στο δρόμο. Πετάω ένα χαλικάκι στο παράθυρο της κρεβατοκάμαρας. Οι γονείς μου δεν κοιμόνταν. Κάθε βράδυ είχαν την αγωνία μου. Έκαιγα στον πυρετό. Ο αδερφός μου μού δίνει τον καναπέ όπου πλάγιαζε. Ήταν ζεστός και αμέσως κοιμήθηκα. Η Ασφάλεια κύκλωσε το σπίτι κατά τα χαράματα, πριν προλάβω ν’ ανοίξω τα μάτια μου ήταν από πάνω μου οι αστυνομικοί με επικεφαλής τον ίδιο αξιωματικό που στα Δεκεμβριανά τον είχα συνοδεύσει στο σπίτι του. ‘‘Με συγχωρείς’’, μου λέει. ‘‘Δεν είναι τίποτα. Έλεγχος ταυτοτήτων’’. Η μητέρα μου, που μ’ έβλεπε ξαπλωμένο, ντράπηκε για την αγένειά μου. ‘‘Μίκη, σήκω, δεν είναι σωστό, περιμένουν οι κύριοι…’’. Η δε θεία μου, η Στάσα, ετοιμαζόταν να τους βγάλει και γλυκό του κουταλιού. Ήσαν κι οι δύο Μικρασιάτισσες και γι’ αυτές η φιλοξενία είναι φιλοξενία. Ακόμα και για τους διώκτες μας. Μόνο ο αδελφός μου ένιωσε τον τόνο της στιγμής. ‘‘Γεια και χαρά, σύντροφε’’, μου λέει την ώρα που μ’ έπαιρναν κοιτάζοντας επιδειχτικά τους μυστικούς που είχαν πλημμυρίσει το σπίτι. Στο Τμήμα, στην απομόνωση, βρήκα άλλους 12 Νεοσμυρνιώτες. Συμπτωματικά εκείνο το βράδυ η Νέα Σμύρνη έκανε συλλήψεις για εξορία. Έτσι, δεν γλίτωσα. Ικαρία, και τέλη του 1948 Μακρονήσι. Δ΄ Τάγμα. Στις 26 του Μάρτη 1949 μεταφέρομαι στο Α΄ Τάγμα (στρατιωτικό), όπου μας χτύπησαν παραδειγματικά!»

Χούντα & Ζάτουνα

Στο «Ημερολόγιο Εξορίας» («Αρκαδία VI και VIII», 1969) γράφει:

«Ο τσοπάνος του χωριού μας, αυτοσχέδιος μουσικός, έπαιζε με το βιολί του και τραγουδούσε συχνά το τραγούδι που μιλάει για τον κούκο που περίμενε ν’ ακούσει την ημέρα με το φως ο Θοδωράκης Κολοκοτρώνης! Σημάδι πως δεν αργεί η Λευτεριά! Όμως ήταν φανερό ότι ο γέρο-τσοπάνος διάλεγε αυτό το τραγούδι γιατί ήθελε να δείξει την αντίθεσή του με τη Χούντα και τη συμπαράσταση στην Αντίσταση. Έτσι, κάθε φορά που έφτανε στο όνομα Θοδωράκης, διπλασίαζε τη φωνή του και μαζί μ’ αυτόν όλοι όσοι τύχαινε να βρεθούν στα πλαϊνά τραπεζάκια χτυπούσαν τα χέρια τους και τα μάτια τους έβγαζαν αστραπές. Πολλοί χωροφύλακες-φρουροί κρυφοχαμογελούσαν κάτω από τα μουστάκια τους. Γιατί κι αυτοί στο βάθος μισούσαν τους δικτάτορες. Έτσι, με το κολοκοτρωνέικο τραγούδι, λες και φτάναμε μονομιάς σ’ αυτήν την πανεθνική ενότητα, καθώς αγγίζαμε τις ρίζες τις κοινές. Δίναμε γνωριμία και όρκο. Εδώ θα πρέπει να πω ότι η Αστυνομία είχε ειδοποιήσει όλο το χωριό ότι απαγορεύεται να με πλησιάζουν, να μου μιλούν, ακόμη και να με χαιρετούν. [...] Στη Ζάτουνα έγραψα πολλά πολιτικά και θεωρητικά κείμενα. Έγραψα ακόμα και την ΕΞΟΔΟ. Πώς βγήκε όλο αυτό το υλικό; Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να πω ότι ταχυδρομική επικοινωνία δεν υπήρχε. Κάθε δέμα με τρόφιμα, βιβλία περνούσε από κόσκινο. Οι δικές μου αποστολές -αραιά και πού- περνούσαν από αμέτρητους ελέγχους και κατέληγαν συνήθως στις ειδικές υπηρεσίες της ΚΥΠ στην Αθήνα. Καθετί που έμπαινε ή έβγαινε από το σπίτι υποβαλλόταν σ’ εξονυχιστική έρευνα από τους φρουρούς. Το ψωμί, τα γλυκά, τα παξιμάδια, τα έκοβαν σε κομματάκια. Τα σκουπίδια τα ερευνούσαν με τα χέρια τους ένα-ένα. Και όμως η επικοινωνία και προς τις δύο κατευθύνσεις δεν σταματούσε καθόλου».

Κατά τη διάρκεια συζήτησης με Χωροφύλακα:

«- Βάλατε το στέμμα και τη στολή για να κυνηγάτε και χτυπάτε αθώα κι ανυπεράσπιστα παιδιά; Εν πάση περιπτώσει, σας το λέω και σας προσωπικώς ότι αν ξαναγγίξετε τη γυναίκα μου, θα γδύσω μεθαύριο τη δική σας μέσα στην πλατεία του Αγίου Βασιλείου…

»Είχα αρχίσει να εκτρέπομαι. Όμως όλα αυτά δεν ήταν παρά μια επίδειξη δυνάμεως… Και τότε ξαφνικά του πετώ:

- Και προπαντός μην επιχειρήσετε ούτε ένα βηματάκι πιο πέρα. Όλα είναι κανονισμένα. Με ένα σύνθημά μου όλος ο κόσμος θα ξέρει ότι αρχίζω απεργία πείνας διαρκείας.

»Ο αγαθός αντισυνταγματάρχης ζαλίστηκε. Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν ήταν κακός. Ήταν όμως υπηρεσιακός. Που κάνει το ίδιο, όταν υπηρετείς πιστά μια κακή υπόθεση. Έτσι δεν τόλμησαν να μου πάρουν το πιάνο, ούτε να με κλείσουν στο κρατητήριο».

Ογκώδης φάκελος στην Ασφάλεια & Κύπρος

Την επομένη του θανάτου του, η «Εφημερίδα των Συντακτών» (03/09/2021) έφερε στο φως στοιχεία από τον ογκώδη φάκελο του Μίκη στην Ασφάλεια.

mikis-fakelos-asfaleia.jpg

Οι καταγραφές από τον φάκελο αναφέρουν: • Εντάσσεται το ’44 στην ΕΠΟΝ και στον ΕΛΑΣ • Στο επίκεντρο η γενική αμνηστία • Στη μάχη της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων • Από συγκέντρωση σε συγκέντρωση • Κατά της πολιτικής Γ. Παπανδρέου • Καλεί τους νέους στους Λαμπράκηδες • «Το Μανιφέστο των Λαμπράκηδων» • Από την παρανομία ώς τη σύλληψη • Παγκόσμια κινητοποίηση υπέρ του Μίκη • Εξορίζεται για 6 μήνες στη Ζάτουνα • Από τη Ζάτουνα στον Ωρωπό • Ελεύθερος στο Παρίσι.

Ο φάκελος της Ασφάλειας για το 1964 καταγράφει και τις πολλές επισκέψεις του Μίκη στην Κύπρο εκείνη την περίοδο, ως βουλευτή της ΕΔΑ, και τις επαφές του με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε μια επίσκεψή του τον Σεπτέμβριο του 1964, όπου αντιπροσώπευσε τη νεολαία των Λαμπράκηδων στο συνέδριο «Η Κύπρος διά μέσου των αιώνων», μελοποίησε και τον «Ύμνο της Εθνοφρουράς», σε στίχους Άντη Περνάρη (Σημερινή Online, 02/09/2021). Η Εθνική Φρουρά, που δημιουργήθηκε με την αρωγή αξιωματικών του ΓΕΕΘΑ που έστειλε μυστικά η κυβέρνηση Γεώργιου Παπανδρέου στην Κύπρο, είχε -με νομοθετική πράξη- μόλις «απογαλακτιστεί» από την Αστυνομική Δύναμη Κύπρου. Ήταν αρχικά εθελοντικό σώμα «ειδικών αστυφυλάκων» και πλέον ξεκινούσε την πορεία της ως οι νέες κυπριακές Ένοπλες Δυνάμεις.

Ο «καλός ασφαλίτης» Serpico

Παρά τις κακές του σχέσεις του με τους «ασφαλίτες», ο Μίκης Θεοδωράκης θα γράψει την κλασική πλέον μουσική-soundtrack της αμερικανικής ταινίας «Serpico», που προβλήθηκε στους κινηματογράφους το 1973.

serpico1.JPG

Ο Al Pacino υποδύεται τον Frank Serpico

Το σενάριο στηρίχτηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Peter Maas («Serpico: The Cop Who Defied the System», 1973) και αναφέρεται στην πραγματική ιστορία ενός στελέχους του Αστυνομικού Τμήματος της Νέας Υόρκης (NYPD). Ο Francesco Vincent Serpico ήταν ένας αστυνομικός, φτωχής ιταλοαμερικανικής καταγωγής, ο οποίος υπηρέτησε με αυταπάρνηση και αυτοθυσία για έντεκα χρόνια. Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του ως υπό κάλυψη αστυνομικού, σε διάφορα πόστα, ανακάλυψε βαθιά, συστημική διαφθορά μέχρι και τα ανώτατα επίπεδα του Σώματος (βία, δωροδοκία, εκβιασμός, ναρκωτικά), με αποτέλεσμα συναδέλφοί του να αποπειραθούν να τον δολοφονήσουν. Οι αποκαλύψεις του Frank Serpico οδήγησαν στο πόρισμα της Επιτροπής υπό τον Δικαστή Whitman Knapp (Commission to Investigate Alleged Police Corruption). Το 1972 ο Serpico έλαβε το χρυσό Μετάλλιο Τιμής από την NYPD.

Στην ταινία, τον Serpico υποδύεται ο Al Pacino. Μιλώντας στο «Mega» (08/09/2021), ο μεγάλος ηθοποιός είπε για τον Μίκη:

«Θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα τη μουσική για το ‘‘Σέρπικο’’. Ήταν στο γραφείο του παραγωγού στο Μανχάταν, στον 16ο όροφο που είχαμε θέα τον ορίζοντα, και τότε έπαιξε το σάουντρακ. Φυσικά κατευθείαν όταν έμαθα για τον θάνατό του, αυτή η σκηνή ήρθε στο μυαλό μου. Ήξερα από την πρώτη στιγμή ότι ακούγοντας τη μουσική εκείνο το βράδυ, "αυτό ήταν, το έχει, έχει την ταινία, έχει συλλάβει το νόημά της". Αυτή είναι η ανάμνησή μου! Φυσικά θυμάμαι τον Ζορμπά και τα υπόλοιπα έργα της καριέρας του. Τι τεράστιο δώρο! Θα μας λείψει και θα τον θυμόμαστε».

Όπως αναφέρουν «Τα Νέα» (08/09/2021), ο σκηνοθέτης Sidney Lumet είχε δηλώσει για τον Μίκη: «Το "Serpico" δεν θα έπρεπε να έχει μουσική, αλλά στο τέλος προσέθεσα 14 λεπτά σε στρατηγικά σημεία για να προστατέψω την ταινία και εμένα τον ίδιο. Ευτυχώς, την τελευταία στιγμή διάβασα στις εφημερίδες για την αποφυλάκιση του Μίκη Θεοδωράκη, του σπουδαίου αυτού Έλληνα συνθέτη - μόλις είχε βγει από τη φυλακή. Ήξερα ότι εκείνα τα χρόνια οι αριστεροί στην Ελλάδα βρίσκονταν υπό διωγμό από το ακροδεξιό καθεστώς της χούντας. Δεν είχα άλλη επιλογή: αμέσως έτρεξα στο Παρίσι να τον βρω».

Εκείνη την περίοδο, ο Θεοδωράκης επρόκειτο να ξεκινήσει περιοδεία στις ΗΠΑ, κι έτσι είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια πρώτη εκδοχή του «Serpico». Στο τέλος της προβολής, ο Θεοδωράκης συμφώνησε με τον Lumet: «Η ταινία είναι… υπέροχη, αλλά δεν της χρειάζεται η μουσική - δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτήν!», αναφώνησε.

Όμως αυτήν τη φορά ήταν ο Lumet που έδειξε επιμονή: «Μίκη μου, σε παρακαλώ, σκέψου τη θέση μου! Ο [παραγωγός] Dino [De Laurentiis] θα ξετρελαθεί αν ένας συνθέτης του δικού σου βεληνεκούς βάλει την υπογραφή του στο σάουντρακ και τότε ίσως μπορέσουμε να την "γλιτώσουμε" με ένα μίνιμουμ μουσικής περίπου δέκα λεπτών».

Τότε, ο Μίκης έβγαλε μια κασέτα από την τσέπη του και τον ρώτησε: «Πριν από κάποια χρόνια έγραψα αυτό το χαριτωμένο τραγουδάκι (πρόκειται για το τραγούδι «Δρόμοι παλιοί» σε στίχους του Μανώλη Αναγνωστάκη). Πιστεύεις ότι θα μπορούσα να ζητήσω - ξέρω ‘γώ… $75.000 γι’ αυτό;». Ό,τι κι αν πίστευε ο Lumet, ο Θεοδωράκης έλαβε πράγματι την αμοιβή του. Και η υπέροχη μελωδία έκτοτε συνδέθηκε για πάντα με τον Frank Serpico.

ΕΛ.ΑΣ.: Βράβευση Μίκη & Εθνική Συμφιλίωση

«Για να γυρίσει ο Ήλιος, θέλει δουλειά πολλή». Και κάπως έτσι αλλάζουν οι καιροί. Στις 20 Οκτωβρίου 2005, κατά τον εορτασμό της Ημέρας της Ελληνικής Αστυνομίας, ο τότε Υπουργός Δημοσίας Τάξης της Ελληνικής Δημοκρατίας, Γιώργος Βουλγαράκης, θα βραβεύσει τον Μίκη Θεοδωράκη στο Μέγαρο Μουσικής, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια. Παραλαμβάνοντας το βραβείο, ο μουσικοσυνθέτης έθεσε το ερώτημα: «Πώς είναι δυνατόν η Αστυνομία να με βραβεύει και εγώ να αποδέχομαι ένα τέτοιο βραβείο;».

Όπως γράφει η «Καθημερινή» (21/10/2005), έδωσε αμέσως μετά την απάντηση, «που περικλείει όλο το νόημα της εθνικής συμφιλίωσης». Σαρκαζόμενος τον εθνικό διχασμό και τα «πέτρινα χρόνια», αναφέρθηκε στους «στενούς δεσμούς με την Αστυνομία και τη Χωροφυλακή καθώς και την αγαστή συνεργασία μας, που κράτησε 27 χρόνια: Από το 1943 που φιλοξενήθηκα στις σουίτες της Χωροφυλακής Τρίπολης, έως το 1970, όταν από τη φιλοξενία της ορεινής Ζάτουνας πέρασα στις ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις του Ωρωπού». Έκανε αναφορά στην παροχή δωρεάν στέγης, τροφής, σε συχνές μετακινήσεις αλλά και «μασάζ» από την Αστυνομία, για να καταλήξει λέγοντας ότι παρευρέθη στη εκδήλωση ως ένας άνθρωπος που αγωνίστηκε για τη δημοκρατία και είδε την Ελληνική Αστυνομία να μεταλλάσσεται σε υπηρέτη της δημοκρατίας.

elas2019.jpg

Από την μουσική εκδήλωση της ΕΛ.ΑΣ. με την Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης», Δεκέμβριος 2019.

Σε συνέντευξή του στον Ανθυπαστυνόμο Κωνσταντίνο Γ. Κούρο για το περιοδικό «Αστυνομική Ανασκόπηση» (Μάιος-Ιούνιος 2009, τ. 255), με την ευκαιρία της έκθεσης προς τιμήν του που διοργάνωσε τον Μάρτιο του 2009 το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, ο Μίκης Θεοδωράκης ανέφερε για την Ελλάδα:

«Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσω ότι τα μεγαλύτερα δεινά ήταν... εισαγόμενα. Δυστυχώς, η μοίρα της χώρας μας σφραγίστηκε από τα ‘‘ενδιαφέροντα’’ των ισχυρών, που από την πρώτη στιγμή της Επανάστασης του ’21 έως σήμερα, δεν μας αφήνουν ούτε μια ώρα ησυχίας να κοιτάξουμε μόνοι μας ελεύθεροι και αδέσμευτοι τη ζωή μας. [...] Έτσι και σήμερα είμαι βέβαιος ότι το 90% των όσων αρνητικών φαινομένων συγκλονίζουν τον τόπο μας, είναι... εισαγόμενα και σκοπεύουν να αποπροσανατολίσουν και να παραλύσουν τον λαό μας, να τον διαιρέσουν και να τον εκβαρβαρίσουν, να τον καταστήσουν άβουλο υποχείριο... έχουν αποδυθεί σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα πλύσης εγκεφάλου του ελληνικού λαού με κύριο στόχο όπως είπαμε να τον απογοητεύσουν, να τον αποπροσανατολίσουν και να εξουδετερώσουν κάθε θετικό στοιχείο που υπάρχει μέσα του, ώστε να τον μετατρέψουν σε άβουλο όργανο... [...] Διαβάζουμε ότι 100, 200, 300 δισεκατομμύρια δολάρια έφυγαν από μια βιομηχανία που άφησε πίσω της χιλιάδες ανέργους που τρώνε σε συσσίτιο. Έφυγε! Και πού πήγε; Εγώ πάντως δεν καταλαβαίνω τίποτα. Μονάχα ένα: ότι ήρθε ο καιρός να απαλλαγούμε από την λατρεία-θεοποίηση του χρήματος. Και να αναζητήσουμε την κοινωνία της αλληλεγγύης. Πώς; Πότε; Ποιοι; Θα βρεθούν. Αλλιώς μας περιμένει το απόλυτο χάος. Όσο για την Ελλάδα, έχει συσσωρευμένο πολιτισμό (κάθε είδους), ικανό να ‘‘θρέψει’’ δέκα γενιές. Εκείνο που μας λείπει είναι η Παιδεία, η αυτοεκτίμηση και η γνώση και προβολή του κάθε καλού και της κάθε αξίας που διαθέτει η χώρα μας».

Στις 16 Δεκεμβρίου 2019, το Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας διοργάνωσε μουσική εκδήλωση στην Εθνική Λυρική Σκηνή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, με τη συμμετοχή της Λαϊκής Ορχήστρας «Μίκης Θεοδωράκης» (Astynomia.gr, 17/12/2019). Απηύθυναν χαιρετισμό ο τέως Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και ο Αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ., Αντιστράτηγος Μιχαήλ Καραμαλάκης και ανακοινώθηκε η δημιουργία ταμείου υποτροφιών για τα παιδιά των αστυνομικών.

* Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 12/09/2021, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)