Μίκης Θεοδωράκης: Ο Παγκόσμιος Ζορμπάς!

Απέραντη θλίψη προκάλεσε το θλιβερό άγγελμα του θανάτου του Μίκη Θεοδωράκη. Η απώλειά του σκόρπισε «Βαθιά σιωπή» στην οικογένεια του ελληνικού και παγκόσμιου πολιτισμού. Ο Μίκης Θεοδωράκης, αυτός ο παγκόσμιος Έλληνας που χώραγε παντού μα ήταν και αδιαχώρητος, όπως πολύ εύστοχα έγραψε ο φίλος Ζήσης Αργυρόπουλος, είναι αδύνατο να χωρέσει μέσα σ΄ ένα μόνο μικρό σημείωμα. Ο άνθρωπος που θυσίασε τα νιάτα του για τις ιδέες του, την ειρήνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία. Ο άνθρωπος που αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο πολύ λίγοι στη σύγχρονη Ελλάδα…. Πολλοί μάλιστα από αυτούς ανήκουν σε εκείνους που σήμερα τον εξυμνούν! Στη ζωή του τα έζησε όλα. Φυλάκιση, εξορία και βασανιστήρια, ωστόσο ποτέ δεν «λύγισε», πάντα αποζητούσε την ελευθερία, την οποία πρέσβευε και της οποίας πολλά από τα έργα του αποτελούν σύμβολα, ενώ παρών ήταν πάντα και στον αγώνα της Κύπρου για ελευθερία και εθνική δικαίωση.

Οι παρεμβάσεις του σε καίριες στιγμές, την ώρα που κάποιοι άλλοι μασούσαν τα λόγια τους, υπήρξαν καθοριστικές και καταγράφονται στις πολύ μεγάλες στιγμές του. Τόλμησε να καταδικάσει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τις μικρές ομάδες εκμεταλλευτών-εξουσιαστών του κομμουνισμού, τον βομβαρδισμό των Αμερικανών στην πρώην Γιουγκοσλαβία, το επαίσχυντο Σχέδιο Ανάν, τη συμφωνία των Πρεσών για το Σκοπιανό, τους ανιστόρητους Έλληνες ιστορικούς που θέλουν να καταγράψουν την ελληνική ιστορία διαγράφοντας και παραχαράσσοντας …

Η μουσική του, τεράστια, καταγράφεται ως μοναδική στην ελληνική και παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Δίχως αυτόν ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Αναγνωστάκης και άλλοι πολλοί Έλληνες ποιητές θα ήταν μόνο στις βιβλιοθήκες. Ταξίδεψε με τα έργα του την Ελλάδα στα πέρατα της Γης, με τη μουσική του στον Ζορμπά, στη Ρωμιοσύνη, στο Άξιον Εστίν, στον Επιτάφιο, στα Επιφάνεια, στα Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας, στο Χρυσοπράσινο φύλο, στον Ύμνο στην Κυπριακή Εθνοφρουρά και άλλα πολλά.

Κρατώ ακόμα στη μνήμη μου τα λόγια του στο πλαίσιο της σειράς εκπομπών «Στα άκρα» με την Βίκυ Φλέσσα αφιερωμένων στον Μίκυ Θεοδωράκη, που προβλήθηκαν από την Ελληνική Τηλεόραση το 2010: «…Κάθε Τετάρτη ήταν το μάθημα της Εθνικής διαπαιδαγώγησης: Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Αλαμάνα… Πολλές φορές ακολουθούσαν και παρελάσεις. Για την Ελλάδα. Είναι πολύ μεγάλο πράγμα η εθνική υπερηφάνεια, αρκεί να μη θέλεις να βρεθείς αντιμέτωπος με τους άλλους... Η διεφθαρμένη εξουσία κτυπάει και από χαρά. Το αίσθημα των φοβισμένων ανθρώπων που πιάνονται από την εξουσία και μετατρέπονται σε τύραννο… Κάποτε υπερισχύει ο Μπετόβεν και βγαίνει η αρμονία. Κάποτε ξυπνάει η ανασφάλεια και βγαίνει το Άουσβιτς… Καπιταλισμός είναι η χειρότερη μορφή εξουσίας. Περνά στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Μιλάμε μόνο για ομόλογα… Χάσαμε την τελευταία μάχη. Οι Έλληνες βρέθηκαν μόνοι τους. Απελευθερώθηκαν μόνοι τους. Οι ξένοι μάς άφησαν. Φυσικά βρήκαν συμμάχους πολλούς Εφιάλτες… Από τη μια ο πατριωτισμός που δημιουργεί εποποιίες και οι επαναστάτες που δημιουργούν μια δίκαιη κοινωνία, απέναντι στους καταδότες που δημιουργούν τραγωδίες. Κάποιοι ασελγούν στο όραμα δήθεν της παγκόσμιας ελευθερίας. Και κάποιοι πλάθουν όνειρα για την πατρίδα, όπως την θέλουν: Λεβεντομάνα και απροσκύνητη. Κοινωνία δίκαιη, με μόρφωση για όλους. Και λαϊκή απελευθέρωση. Όχι λαϊκή αποχαύνωση…».

«Θα σκοτωνόμουνα σαν ένας ευτυχισμένος άνθρωπος», είπε ακόμη ο Μίκης Θεοδωράκης και δεν θα έβλεπα όσα είδα. Τότε στον πόλεμο του ‘40 και στον εμφύλιο που ακολούθησε. Σήμερα η χώρα μας χλευάζεται από τους Λαούς της Ευρώπης. Ποιους; Τους Γερμανούς που σκότωσαν πάνω από μισό εκατομμύριο Έλληνες πατριώτες, χωρίς να δώσουν πεντάρα. Επτά χρόνια χούντα. Τέσσερα μέσα και τρία έξω. Οι χώρες οι μεγάλες ζουν κατά 30% από την πώληση όπλων. Μας πουλούν όπλα και μας χλευάζουν. Αποδήμησαν τον Ελληνισμό».

Η σχέση του με τον Θεό:

Ο πόνος με ένωνε με τον Θεό. Πρώτη μου συναυλία «Αι γεναιαί αι πάσαι». Πρώτη επαφή με την πραγματική μουσική. Έκανα τον ίσον και έκανα τους ψαλμούς. Η Βυζαντινή μουσική με επηρέασε βαθύτατα, αφού από την βρεφική μου ηλικία άκουγα την γιαγιά μου να ψέλνει Βυζαντινούς ύμνους». Για την πρώτη επαφή του με τη μουσική λέει: «Η επαφή με τη μουσική ήρθε στο Σχολείο, στην Πάτρα. Όταν ρώτησα τον πατέρα μου για το βιβλίο της μουσικής και τα αποτυπώματα (νότες), μου απάντησε ότι είναι ψείρες. Από τότε ασχολούμαι με αυτές τις ψείρες. Η μουσική έβγαινε από μέσα μου. Παρέμεινα, όμως, ο ίδιος. Ανεπηρέαστος…».

Ειλικρινής και ασυμβίβαστος

Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι η ολοζώντανη σύγχρονη ιστορία μας. Οι παρεμβάσεις του για τα εθνικά μας θέματα ήταν πάντα καταλυτικές. Οι κομμουνιστές τον θεωρούν το άσωτό τους παιδί. Κανόνας για εκείνους που δεν κρύβονται. Γιατί ποιος άλλος παλαιός κομμουνιστής έχει το θάρρος να ομολογήσει πως αν επικρατούσε ο λαϊκός στρατός θα ήμασταν χειρότεροι και από την Αλβανία του Χότζα…

Τον Μαΐο 2009 έδωσε συνέντευξη στον «Φιλελεύθερο» και την Αντιγόνη Σολομωνίδου Δρουσιώτη, μιλώντας για το Σχέδιο Ανάν, τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά και για τη ζωή του.

Σε ερώτηση της κ. Σολομωνίδου για «το τι σημαίνει κομμουνιστής ουτοπικός όπως δηλώνετε σήμερα», απάντησε: «Είμαι ουτοπιστής όχι για το όραμά μου για μια κοινωνία της αλληλεγγύης και όχι της ζούγκλας όπως αυτή που ζούμε σήμερα, αλλά γιατί οι ιστορικές συγκυρίες μάς απομακρύνουν ακόμα πιο πολύ από το όραμα της ιδανικής κοινωνίας του κομμουνισμού. Λίγοι φυσικά σήμερα γνωρίζουν τι σημαίνει ακόμα και η λέξη ‘κομμουνισμός’, που απαιτεί ένα πολύ υψηλό επίπεδο ευθύνης, μόρφωσης, ανθρωπισμού, αγάπης, αλληλοεμπιστοσύνης και ψυχικής και πνευματικής καλλιέργειας, καθώς και οικονομικής αφθονίας για όλους και όχι μόνο για μικρές ομάδες εκμεταλλευτών-εξουσιαστών, όπως επίσης συμβαίνει σήμερα. Αν ήμουν πιο νέος, με την πείρα που απέκτησα, πιστεύω ότι θα είχα την τόλμη και τη δύναμη για μια νέα απόπειρα χωρίς τα λάθη του παρελθόντος. Ίσως μόνο και μόνο γιατί ντρέπομαι να ζω σ’ αυτήν τη θλιβερή εποχή που ζούμε σήμερα, στην οποία διαφεντεύει το δίκαιο του ισχυρότερου…

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι Έλληνες πριν από πολλά χρόνια τον ψήφισαν ως έναν από τους 100 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ, ανάμεσα στον Αισχύλο και τον Ελύτη, τον Θεμιστοκλή και τον Βενιζέλο, τον Ηρόδοτο και τον Θεοτοκόπουλο, τον Θουκυδίδη και τον Κλεισθένη, τον Αρχιμήδη και τον Θαλή, τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Σωκράτη, τον Αριστοτέλη και την Μπουμπουλίνα, τον Ιουστινιανό και τον Ρήγα Φεραίο, τον Περικλή και τον Κολοκοτρώνη και πολλούς άλλους.

Μίκης Θεοδωράκης και «Σχέδιο Ανάν»

«Χαιρετίζω το βέβαιο και βροντερό όχι» των αδελφών μας Ελληνοκυπρίων, που το θεωρώ ισότιμο με τα μεγάλα Όχι των Ελλήνων», δήλωσε ο Μίκης Θεοδωράκης αμέσως μετά το ιστορικό δημοψήφισμα του Απριλίου του 2004.

«Είχα αποφασίσει να μην τοποθετηθώ σε σχέση με το δημοψήφισμα στην Κύπρο με την ελπίδα ότι ο ελληνοκυπριακός λαός θα αφηνόταν απερίσπαστος να εκπληρώσει το κυριαρχικό του δικαίωμα. Όμως δυο παράγοντες ήρθαν να μεταβάλουν αυτήν την απόφαση. Πρώτον, η σε βάθος μελέτη του σχεδίου Ανάν, που μου αποκάλυψε τον απολύτως αρνητικό του χαρακτήρα, και δεύτερον οι πρωτοφανείς και απροκάλυπτες πιέσεις Αμερικανών και άλλων αξιωματούχων προς την κατεύθυνση του ναι. Πιέσεις που αποκαλύπτουν με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο ότι πίσω από το σχέδιο Ανάν ουσιαστικά κρύβονται τα συμφέροντα της Αγγλίας και των Η.Π.Α. Τα πρώτα [συμφέροντα] συνδέονται με το καθεστώς των βρετανικών βάσεων στη Μεγαλόνησο και τα δεύτερα με τους οικονομικο-γεωπολιτικούς και κυρίως στρατιωτικούς σχεδιασμούς της υπερδύναμης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Στον βωμό αυτών των συμφερόντων θυσιάζεται το μέλλον όλων ανεξαρτήτως των Κυπρίων, Ελλήνων και Τούρκων. Και είναι τουλάχιστον παράλογο το ότι τη στιγμή ακριβώς που η Κύπρος γίνεται μέλος της ΕΕ καλούνται οι κάτοικοί της να υποστούν ένα ελεγχόμενο μόρφωμα εξουσίας που γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη στα δημοκρατικά κεκτημένα και αξίες της Ευρώπης…».

Μίκης Θεοδωράκης και το Σκοπιανό ζήτημα

Ήταν Φεβρουάριος του 2018, όταν ο Μίκης Θεοδωράκης, υπό τους ήχους του «Θα σημάνουν οι καμπάνες», ανέβηκε στην εξέδρα που είχε στηθεί στο Σύνταγμα για να μιλήσει στο συλλαλητήριο για το «Σκοπιανό».

Χαμογελώντας και σιγοτραγουδώντας τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου, ξεκίνησε την ομιλία του με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου να τον αποθεώνουν λέγοντας: «Για όσο καιρό οι Σκοπιανοί θα μας απειλούν με την αλυτρωτική τους προπαγάνδα, τα δήθεν Μακεδονικά σύμβολα, εμείς ως υπεύθυνος λαός θα εξακολουθήσουμε την πορεία την ειρηνικής συνύπαρξης αλλά δεν θα δώσουμε τη συγκατάθεσή μας να γίνουν μέλη της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ. Αν υποχωρήσουμε στην πρόκληση των Σκοπίων χωρίς να έχουν παραιτηθεί από τον κύριο στόχο της πολιτικής τους να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ και της Ευρώπης με την δική μας ψήφο, για να μπορούν να μας απειλούν από ισχυρότερη θέση, τότε θα είμαστε άξιοι της μοίρας μας… Οι παραχωρήσεις του κ. Ζάεφ είναι σκέτο κουτόχορτο», είπε και έκλεισε την ομιλία του με την φράση: «Η Μακεδονία είναι, ήταν και θα είναι ελληνική».

Απόσπασμα επιστολής Μίκη Θεοδωράκη στη Θάλεια Δραγώνα

«… Σ’ αυτήν την γωνιά της Γης κατοικούν άνθρωποι που είναι Έλληνες με όλη τη σημασία αυτής της λέξης και τίποτε -απολύτως τίποτε- δεν μπορεί να αμαυρώσει και πολύ περισσότερο να αλλοιώσει την ταυτότητά τους… Η αντίθεση στη συστηματική απόπειρα που επιχειρείται εδώ και καιρό με στόχο την ουσιαστική ανατροπή της ελληνικής ιστορίας είναι καθολική και δεν συνδέεται με την α΄ ή την β΄ πολιτική παράταξη αλλά με το σύνολο των Ελλήνων, που γαλουχήθηκε με μια συγκεκριμένη και βαθιά ριζωμένη άποψη για το τι είναι πατρίδα, τι είναι Ελλάδα, τι είναι ιστορία, τι είναι ελληνικός λαός και ελληνικό έθνος.

»Κι ακόμα γνωρίζει καλά - γιατί τα βιώνει, ποια είναι τα βασικά ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία που μας διέπλασαν από το ΄21 έως σήμερα.

»Αρνούμενοι και κατεδαφίζοντας όλα αυτά που μας έκαναν αυτούς που είμαστε χτες, προχτές και σήμερα, με το πρόσχημα μιας δήθεν επιστημονικής αναθεώρησης της ιστορικής πραγματικότητας, όπως αποδεικνύεται σε κάθε σελίδα του βιβλίου σας ‘Τι είνʼ η Πατρίδα μας;’, στην ουσία αμφισβητείτε οτιδήποτε θετικό έπραξε ο λαός αυτός σε όλους τους τομείς του εθνικού μας βίου κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων.
Με το βιβλίο σας αποδομείτε τις ιδέες, πεποιθήσεις, τα ‘πιστεύω’, σε σχέση με το ελληνικό έθνος και τις ρίζες του, δηλαδή όλα αυτά που ενέπνευσαν και παρακίνησαν τον λαό μας. Όμως αν στις αρχές του 19ου αιώνα δεν υπήρχαν οι ιδέες για τη συνέχεια του ελληνικού έθνους και όλα τα ‘πιστεύω’ που εσείς σήμερα απορρίπτετε ως άνευ ουσιαστικού περιεχομένου και εκτός ιστορικής πραγματικότητας, τότε δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν η Επανάσταση του ΄21, το κίνημα του Φιλελληνισμού, το δημοκρατικό κίνημα του Μακρυγιάννη, η αποπομπή του Όθωνα, οι Βαλκανικοί πόλεμοι, η Εθνική Αντίσταση. Δεν θα υπήρχε ο Άρης Βελουχιώτης. Και όχι μονάχα αυτός, γιατί σύμφωνα με κείνα που επιχειρείτε να διδαχθούν τα παιδιά μας, δεν θα υπήρχε ούτε ένας αντάρτης, μιας και ΟΛΟΙ πήραν τα όπλα για την Ελλάδα και την Πατρίδα. Ενώ αν είχαν τα μυαλά τα δικά σας, δηλαδή εξέταζαν το ‘επιστημονικώς ορθόν’, θα τα βρίσκανε μια χαρά με τους Γερμανούς που εξ άλλου το μόνο που ζητούσαν από μας ήταν να τους παραχωρήσουμε την άδεια χρήσης των λιμανιών και των αεροδρομίων μας….».

Και η γνώμη του για τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή: «Οι μεγάλοι απόντες της αντίστασης».

Υστερόγραφο: Είναι γεγονός ότι στην πορεία του χρόνου ο Μίκης Θεοδωράκης αναθεώρησε πολλές από τις αρχικές απόψεις και θέσεις του και βρέθηκε να μάχεται μέσα από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους. Όχι, δεν πρόδωσε ποτέ, τίποτε και κανέναν. Απλώς είχε το θάρρος να διορθώνει την πορεία του πάντα για το καλό της πατρίδας. Έκανε και λάθη; Ασφαλώς και έκανε! Όπως κάθε κοινός θνητός! Και τον αδικούν κατάφωρα όσοι του χρεώνουν άτοπες πολιτικές τοποθετήσεις και πολιτικό λαϊκισμό.