«Ναι» πολιτών στη μείωση της σπατάλης τροφίμων

Η τέταρτη δημοσκόπηση για τα απόβλητα τροφίμων είχε ως στόχο την ανάλυση των απόψεων των ανθρώπων σχετικά με τις στρατηγικές μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων. Η δημοσκόπηση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά μέσω ιστοτόπων του Συγκροτήματος Dias (Sigmalive, Sportime.com.cy, Ilovestyle, City.com.cy, CheckIn, Economytoday, MyCyprusTravel.com) μεταξύ 11 και 17 Αυγούστου 2021. Το δείγμα για κάθε ερώτηση κυμαινόταν από 922 έως 1599 άτομα, μερικά από τα οποία δεν ζουν στην Κύπρο. Η δημοσκόπηση εισήγαγε και αμφισβήτησε την προθυμία των ανθρώπων να υιοθετήσουν τέσσερεις διαφορετικές στρατηγικές μείωσης των απορριμμάτων, με κλίμακα 5 βαθμών για να επιλέξουν («πολύ πρόθυμος», «αρκετά πρόθυμος», «κάπως πρόθυμος», «όχι τόσο πολύ» και «καθόλου πρόθυμος»). Πιο κάτω παρουσιάζεται η ανάλυση και η περιγραφή των προτεινόμενων στρατηγικών για τη μείωση της σπατάλης των τροφίμων:

Πρόθυμοι να αγοράσουν άσχημα φρούτα και λαχανικά σε χαμηλότερες τιμές

Η πρώτη προτεινόμενη στρατηγική ήταν η πώληση καλής ποιότητας αλλά παραμορφωμένων ή άσχημων σε εμφάνιση φρούτων και λαχανικών σε χαμηλότερες τιμές. Το πρώτο ερώτημα της δημοσκόπησης ήταν σε ποιο βαθμό οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να αγοράσουν καλής ποιότητας αλλά άσχημα φρούτα και λαχανικά σε χαμηλότερες τιμές. Το σχετικό γράφημα δείχνει τα αποτελέσματα για καθεμία από τις 5 επιλογές. Τα αποτελέσματα βρίσκονται στα δύο άκρα. Το υψηλότερο ποσοστό των ατόμων (30,1%) απάντησε «καθόλου πρόθυμο» και το επόμενο χαμηλότερο ποσοστό (27,3%) απάντησε «πολύ πρόθυμο». Παρόλο που το υψηλότερο ποσοστό του δείγματος δεν είναι διατεθειμένο να αγοράσει άσχημα φρούτα και λαχανικά σε χαμηλότερες τιμές, συνολικά το 47,2% είναι πολύ πρόθυμο ή αρκετά πρόθυμο να τα αγοράσει. Θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε από αυτές τις απαντήσεις ότι η προσφορά άσχημων φρούτων και λαχανικών σε χαμηλότερες τιμές θα μπορούσε να είναι ένα επιτυχημένο εργαλείο για την ελαχιστοποίηση της σπατάλης τροφίμων. Μπορεί να πραγματοποιηθεί περαιτέρω ανάλυση για να κατανοηθεί ποια θα ήταν η κατάλληλη τιμή γι’ αυτά τα προϊόντα. Οι παραγωγοί και οι λιανοπωλητές μπορούν επίσης να συνεργαστούν ώστε να προωθηθούν τα προϊόντα αυτά σε χαμηλότερες τιμές. Τα καταστήματα λιανικής θα μπορούσαν επίσης να δώσουν προτεραιότητα σε τέτοιες ενέργειες, διευκολύνοντας την καλύτερη προβολή τέτοιων προϊόντων στα καταστήματά τους. Για παράδειγμα, προωθώντας τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία στις διαφημιστικές τους καμπάνιες και τοποθετώντας τα άσχημα φρούτα και λαχανικά σε εξέχουσες θέσεις στα καταστήματά τους, ως μέρος των στρατηγικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

«Η φρεσκάδα είναι πιο σημαντική από την τιμή»

Η δεύτερη ερώτηση και στρατηγική μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων αναφέρονται στα απόβλητα των λιανοπωλητών και, πιο συγκεκριμένα, στην απόρριψη φρούτων και λαχανικών που δεν είναι τόσο φρέσκα ή λίγο μαραμένα. Το ερώτημα της δημοσκόπησης ήταν κατά πόσον οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να αγοράσουν όχι τόσο φρέσκα φρούτα και λαχανικά σε σημαντικά χαμηλότερες τιμές. Το σχετικό γράφημα δείχνει τα αποτελέσματα για καθεμία από τις 5 επιλογές. Οι απαντήσεις στρέφονται προς το «καθόλου πρόθυμες» με το υψηλότερο ποσοστό 27,2%. Μόνο το 15,8% απάντησε «πολύ πρόθυμο» σε αυτήν την περίπτωση. Δεδομένου ότι η ερώτηση διευκρινίζει ότι αυτά τα είδη θα πωλούνται σε σημαντικά χαμηλότερες τιμές, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η τιμή μπορεί να μην είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στη λήψη της απόφασης αγοράς τους. Φαίνεται ότι η φρεσκάδα είναι πιο σημαντική από την τιμή. Ενδεχομένως, τα αποτελέσματα να συνδέονται με τον πολιτισμό και τις συνήθειες στην Κύπρο, ως χώρα που καλλιεργεί φρέσκα φρούτα και λαχανικά και οι καταναλωτές συνηθίζουν να αγοράζουν φρέσκα προϊόντα. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτή η στρατηγική δεν θα έχει σημαντική επιτυχία στην Κύπρο. Ωστόσο, αυτή είναι μια πρακτική που έχουμε δει να συμβαίνει σε πολλά καταστήματα λαχανικών/φρούτων και σε μερικά μικρότερα σούπερ μάρκετ, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει αγορά για τέτοια προϊόντα. Ίσως να αντιμετωπίζουμε εδώ μία από αυτές τις περιπτώσεις όπου η αυτο-δήλωση διαφέρει από την πραγματική συμπεριφορά. Θεωρητικά, οι άνθρωποι θα έδιναν προτεραιότητα στη φρεσκάδα, αλλά θα αγόραζαν όχι τόσο φρέσκα φρούτα και λαχανικά όταν προσφέρονται σε αισθητά πιο χαμηλές τιμές. Μπορούμε όμως με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι τα άσχημα φρούτα και λαχανικά θα πωλούνταν πιο εύκολα από τα μη φρέσκα, όταν υπάρχουν εκπτώσεις.

Το κίνητρο για την αγορά αυτών των ειδών είναι κυρίως η τιμή. Μια συνηθισμένη πρακτική στα κυπριακά σούπερ μάρκετ είναι η πώληση μαραμένων ντοματών, για χρήση στην παρασκευή σάλτσας ντομάτας. Αυτή είναι μια καθιερωμένη συνήθεια των Κυπρίων καταναλωτών. Είναι δυνατόν αυτή η στρατηγική μείωσης των απορριμμάτων τροφίμων να προωθηθεί μέσω ενημερωτικών εκστρατειών; Ποιες άλλες χρήσεις μπορούν να έχουν αυτά τα φρούτα και λαχανικά; Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η χρήση τους για την παρασκευή ζωμού λαχανικών. Δεδομένου ότι η τιμή δεν είναι το κίνητρο ίσως περισσότερες πληροφορίες και προτάσεις χρήσης θα μπορούσαν να κάνουν αυτήν τη στρατηγική πιο επιτυχημένη από την απλή μείωση της τιμής.

«Πολύ πρόθυμοι» να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα διανομής τροφίμων

Η τρίτη ερώτηση και στρατηγική μείωσης των αποβλήτων αφορούσαν οικιακά απορρίμματα τροφίμων, συγκεκριμένα μη καταναλώσιμα τρόφιμα και είδη που είχαν λήξει. Το ερώτημα ήταν κατά πόσον οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα δωρεάς, όπου μπορούν να δώσουν ανεπιθύμητη τροφή για κατανάλωση σε άλλους που έχουν ανάγκη, δωρεάν. Το σχετικό γράφημα δείχνει αποτελέσματα για καθεμία από τις 5 επιλογές.Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι ερωτηθέντες (38,6%) είναι «πολύ πρόθυμοι» να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα διανομής τροφίμων. Μόνο το 18% απάντησαν «καθόλου πρόθυμο». Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά καθώς περισσότεροι άνθρωποι είναι «πολύ πρόθυμοι» ή «αρκετά πρόθυμοι» (δηλαδή το 63% του δείγματος) να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα παρά «καθόλου» και «όχι τόσο» (δηλαδή το 25,7% του δείγματος). Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τέτοια προγράμματα θα μπορούσαν να είναι επιτυχημένα στην Κύπρο. Προφανώς, τέτοια προγράμματα είναι περιορισμένα ή ανύπαρκτα σήμερα επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοια δίκτυα. Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον εύρημα για το έργο Life Foodprint που έχει αναπτύξει και προωθεί αυτήν τη στιγμή μια πλατφόρμα ανταλλαγής τροφίμων. Περαιτέρω ανάλυση θα μπορούσε να δείξει ως προς το «πώς» οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν. Είναι οι άνθρωποι πρόθυμοι να ξεφύγουν από τον δρόμο τους για να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα; Πόσο εύκολο και βολικό πρέπει να είναι αυτό το πρόγραμμα για να επιτύχει και για πόσο καιρό θα είναι επιτυχές;

Λιγότερο δημοφιλής η αγορά προσυσκευασμένων συστατικών

Η τέταρτη ερώτηση έχει να κάνει με την ιδέα της αγοράς προσυσκευασμένων πακέτων, με πλήρη συστατικά τροφίμων για την προετοιμασία γεύματος και κατά συνέπειαν τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων κατά το μαγείρεμα. Το ερώτημα ήταν σε ποιο βαθμό οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να αγοράσουν προσυσκευασμένα συστατικά τροφίμων για την προετοιμασία γεύματος. Το σχετικό γράφημα δείχνει τα αποτελέσματα για καθεμία από τις 5 επιλογές. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι ερωτηθέντες (27%) «δεν είναι καθόλου πρόθυμοι» να αγοράσουν προσυσκευασμένα συστατικά για ένα γεύμα. Μόνο το 17% απάντησε «πολύ πρόθυμο». Ωστόσο, ένα υψηλό ποσοστό 24,3% απάντησε «κάπως πρόθυμο». Δεδομένου ότι αυτή είναι μια νέα και μη δοκιμασμένη έννοια για τους πολλούς στην Κύπρο, μπορεί να υπάρχουν άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα όπως αβεβαιότητα, υπάρχουσες συνήθειες, ευκολία, τιμή, μη δοκιμασμένη λύση, ποτέ δεν το έκανα πριν, κ.λπ. Δεν είναι ακόμη σαφές με αυτά τα αποτελέσματα, εάν αυτή η στρατηγική θα είναι επιτυχής στην Κύπρο. Ίσως μια ενημερωτική καμπάνια που εξηγεί πώς αυτή η στρατηγική υποστηρίζει τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων να είναι το πρώτο βήμα για την υιοθέτηση μιας τέτοιας στρατηγικής.

Συμπεράσματα έρευνας

Αυτή η έρευνα μπορεί να βοηθήσει τους δήμους, τους παραγωγούς, τους λιανοπωλητές και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να αποφασίσουν ποιες λύσεις ταιριάζουν περισσότερο στην ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων τροφίμων στην Κύπρο. Συνολικά, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η υιοθέτηση στρατηγικών όπως η αγορά άσχημων φρούτων και λαχανικών σε χαμηλότερες τιμές και η συμμετοχή σε πρόγραμμα δωρεάς τροφίμων μπορεί να είναι επιτυχής. Η αγορά όχι τόσο φρέσκων φρούτων και λαχανικών σε σημαντικά χαμηλότερες τιμές και η αγορά προσυσκευασμένων συστατικών για την προετοιμασία των γευμάτων αποδείχτηκε λιγότερο δημοφιλής στρατηγική.

Τα ευρήματα της έρευνας είναι πολύ χρήσιμα για το έργο Life Foodprint. Μπορούν να υποστηρίξουν τον καλύτερο σχεδιασμό εκστρατειών ενημέρωσης και φυσικά μπορούν να ενισχύσουν το έργο στην πλατφόρμα ανταλλαγής τροφίμων. Επιπλέον, υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πρακτική δράση από τους παραγωγούς και τους λιανοπωλητές φρούτων και λαχανικών. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα ανάπτυξης άσχημων φρούτων σε μειωμένες τιμές φαίνεται να είναι μια εφικτή επιλογή, πιο ευνοϊκή από την πώληση με έκπτωση όχι ως φρέσκων φρούτων και λαχανικών. Ωστόσο, η έκπτωση ως μη φρέσκων φρούτων και λαχανικών θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί και να υποστηριχθεί με συνταγές και επιλογές για τη χρήση τέτοιων προϊόντων, καθώς αυτά έχουν ήδη μπει στην αλυσίδα λιανικής και αν αφεθούν ανεπιθύμητα, πιθανότατα θα σπαταληθούν. Έτσι, αυτή είναι επίσης μια στρατηγική προτεραιότητας, παρά τη χαμηλότερη ελκυστικότητά της.

Αυτή η έρευνα έδωσε μια ένδειξη για το ποιες στρατηγικές θα μπορούσαν να είναι επιτυχημένες για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων στην Κύπρο. Υπάρχουν και άλλες στρατηγικές που πρέπει να ληφθούν υπόψη, με τη συνταγή επιτυχίας να είναι συνήθως η προώθηση ενός συνδυασμού διαφορετικών στρατηγικών.