Ποιες οι επιπτώσεις του καπνίσματος σε ανθρώπους και οικονομία – Πως να το διακόψεις

Το νησί μας, όπως και ολόκληρη η Ευρώπη ταλανίζεται από τη μάστιγα του καπνίσματος, σε σημείο να μετράμε θανάτους νεαρών ανθρώπων που θα είχαμε αποφύγει εάν γινόταν μια πιο σωστή ενημέρωση και αξιολόγηση του καπνίσματος. Η εκμάθηση και η επίγνωση γύρω από το θέμα «κάπνισμα» θα έπρεπε να διδάσκεται σε μικρές ηλικίες ώστε να αποφεύγεται η μεγάλη αύξηση καπνιστών χρόνο με τον χρόνο και ιδιαίτερα από την εφηβική ηλικία.

Παθητικό κάπνισμα

Το κάπνισμα ωστόσο διαχωρίζεται σε δυο είδη, το παθητικό και το ενεργητικό κάπνισμα και η έκθεση στον καπνό διακρίνεται σε «δευτερογενή» ή «τριτογενή» καπνό. Ο «δευτερογενής καπνός» αποτελείται περίπου κατά 85% από τον καπνό του αναμμένου τσιγάρου και κατά 15% από τον καπνό που εκπνέει ένας καπνιστής. Ο δευτερογενής καπνός περιέχει μεγαλύτερη συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών από ότι ο άμεσα εισπνεόμενος από τον καπνιστή. Ο «τριτογενής καπνός» είναι ο καπνός και ιδίως τα συστατικά του, που παραμένουν στο χώρο ως αποτέλεσμα του καπνίσματος ακόμα και όταν ο καπνιστής έχει απομακρυνθεί από το χώρο.

Πολλές πρόσφατες μελέτες επιβεβαίωσαν τους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και τη ζωή που προκαλεί το παθητικό κάπνισμα, ενώ έχει αποδειχθεί ότι η συνεχιζόμενη έκθεση στο παθητικό κάπνισμα είναι η αιτία πολλών ασθενειών , συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του πνεύμονα, καρδιαγγειακών παθήσεων και παιδικών ασθενειών.

Το ήμισυ των καπνιστών πεθαίνουν νωρίς

Τουλάχιστον το ήμισυ των καπνιστών παγκοσμίως πεθαίνουν νωρίς λόγω του καπνίσματος αφού η συχνότητα των καπνιστών είναι 1 στους 3, ενώ υπολογίζεται ότι 650,000 ευρωπαίοι πολίτες χάνουν τη ζωή τους ετησίως εξαιτίας του τσιγάρου. Σε παγκόσμια βάση, οι άντρες καπνιστές χάνουν 13.2 έτη από την ζωή τους και οι γυναίκες χάνουν 14.5 έτη.

Στην Κύπρο το 12-13% των θανάτων ετησίως στις ηλικίες 35 ετών και άνω, οφείλονται στο κάπνισμα. Εξακόσιοι – επτακόσιοι κύπριοι καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας ασθενειών που οφείλονται στο κάπνισμα. Ο αριθμός αυτός θεωρείται πολύ μεγάλος συγκρινόμενος με τον αντίστοιχο αριθμό των θανάτων από τα τροχαία δυστυχήματα που δεν υπερβαίνει τα 120 άτομα κατά μέσο όρο.

Ωστόσο, το κάπνισμα δεν επιφέρει μόνο στην υγεία επιπτώσεις, αλλά και στην οικονομία. Μελέτη του 2006 ανέδειξε ότι στην Κύπρο ήδη το 2003 δαπανήθηκαν 28 εκατομμύρια λίρες για την αντιμετώπιση ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι τεράστιες, αφού χάνονται συνολικά 224,4 εκατομμύρια ευρώ περίπου ετήσια και δη τα 175 εκατομμύρια ευρώ περίπου χάνονται ετησίως εξαιτίας των θανάτων με αφορμή το κάπνισμα, εάν υπολογιστούν οι συνέπειες επί της παραγωγικότητας, ενώ τα 47,6 εκατομμύρια ευρώ περίπου υπολογίζονται για έξοδα ιατρικής περίθαλψης εξαιτίας του καπνίσματος.

Κάπνισμα και παιδιά

Η έκθεση των παιδιών στο παθητικό κάπνισμα είναι πέρα για πέρα επιβλαβής. Σε παιδιά καπνιστών έχει βρεθεί μέχρι και διπλάσια συγκέντρωση νικοτίνης από ότι στον ενήλικα καπνιστή. Το παθητικό κάπνισμα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για το έμβρυο, τα παιδιά και τα βρέφη, εφόσον συνδέεται με τον αιφνίδιο θάνατο των βρεφών, την πνευμονία, τη βρογχίτιδα, την εγκεφαλίτιδα, το άσθμα, παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος καθώς και παθήσεις του μέσου ωτός, ενώ αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου ή προβλημάτων συμπεριφοράς. Καθώς ο πλακούντας είναι διαπερατός από τα συστατικά του καπνού η οποιαδήποτε άμεση έκθεση σ’ αυτά των εγκύων αν καπνίζουν, και έμμεση αν εκτίθενται παθητικά, έχει ως αποτέλεσμα την άμεση μεταφορά τους στο έμβρυο.

Ως εκ τούτου, αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια πρόωρα νεογνά, ή/ και νεογνά χαμηλού βάρους ή/και θάνατο του εμβρύου. Επίσης μπορεί να επηρεάσει τον προγραμματισμό ανάπτυξης του εμβρύου με αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή του. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η βρεφική θνησιμότητα είναι κατά 80% ψηλότερη σε παιδιά με μητέρες που κάπνιζαν στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπολογίζεται δε, ότι το 20% όλων των βρεφικών θανάτων θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν όλες οι έγκυοι σταματούσαν το κάπνισμα. Τα βρέφη μητέρων που καπνίζουν διατρέχουν πενταπλάσιο κίνδυνο από το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου σε σύγκριση με τα παιδιά μη καπνιστριών.

Παράλληλα, τα ευρήματα της μελέτης Cyprus Global Youth Tobacco Survey κατά το 2011 έχουν αναδείξει ότι στους Κύπριους έφηβους καπνιστές προκύπτει έντονη σωματική εξάρτηση στον καπνό και μεγάλη δυσκολία στη διακοπή του καπνίσματος, όπως δείχνει και το πιο κάτω γράφημα.

Γραμμή Διακοπής Καπνίσματος

Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην Κύπρο παρέχουν δωρεάν προγράμματα διακοπής του καπνίσματος ολόχρονα στο τηλέφωνο 1431.Τα Προγράμματα Διακοπής του Καπνίσματος των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας έχουν ως στόχο την ενημέρωση, πρόληψη και διακοπή του καπνίσματος στην Κύπρο. Η γραμμή απαντάται από γραμματειακό λειτουργό ή από τηλεφωνητή όπου μπορείτε να αναφέρετε τα στοιχεία σας και την επαρχία από την οποία καλείτε. Τα προγράμματα προσφέρουν ομαδικές και ατομικές παρεμβάσεις όπως επίσης και υποστήριξη για τη διακοπή διαμέσου συμβουλευτικής και φαρμακευτικής παρέμβασης.

Αξίζει να σημειωθεί πως, στα προγράμματα προσφέρεται στήριξη στον καπνιστή για τη διακοπή του καπνίσματος, ενημέρωση για τις διαθέσιμους μεθόδους και ακολούθως αρχίζει η προσπάθεια απεξάρτησής τους από αυτή την κακή συνήθεια. Παράλληλα, ακολουθείται μία σειρά εφαρμογής εμπλάστρων νικοτίνης για να αντιμετωπιστούν τα στερητικά συμπτώματα της σωματικής εξάρτησης από τη νικοτίνη»,

Όπως φαίνεται και στο πιο κάτω γράφημα, ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός ότι σε σχέση με το έτος 2012 έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των ατόμων που προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα.

Οι αριθμοί μίλησαν

Κατά το 2019 σε έρευνα που διεξήχθη από την στατιστική υπηρεσία η πλειοψηφία 74,5% του πληθυσμού ηλικίας 15 ετών και άνω δήλωσε ότι δεν καπνίζει καθόλου και 3,0% δήλωσαν ότι καπνίζουν περιστασιακά. Το ποσοστό των ατόμων που καπνίζουν καθημερινά ανέρχεται στο 22,5% και ο μέσος όρος των τσιγάρων που καπνίζουν είναι 17 τσιγάρα την ημέρα.

Συγκριτικά με τα αποτελέσματα της έρευνας του 2014, παρουσιάζεται μικρή βελτίωση όσον αφορά στη συνήθεια του καπνίσματος στον πληθυσμό, αφού το ποσοστό του πληθυσμού που δηλώνει ότι δεν καπνίζει καθόλου έχει αυξηθεί (το 2014 ήταν 70,9%), και παράλληλα το ποσοστό των ατόμων που δηλώνουν καθημερινοί ή περιστασιακοί καπνιστές έχει μειωθεί (το 2014 ήταν 25,7% και 3,4% αντίστοιχα).

Το ποσοστό των ανδρών που καπνίζουν καθημερινά είναι σημαντικά μεγαλύτερο από αυτό των γυναικών. Συγκεκριμένα, 32,2% των ανδρών δήλωσαν ότι καπνίζουν καθημερινά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών είναι 13,3%. Παρατηρούμε επίσης ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά των ατόμων που καπνίζουν καθημερινά παρουσιάζονται στις ηλικίες μεταξύ 25-34 ετών.

Ποσοστά επιτυχίας

Συμφώνα με τον ΟΚΥΠΥ, τα ποσοστά επιτυχίας για τη διακοπή του καπνίσματος από τη γραμμή 1431 ανέρχεται Παγκύπρια στο 52%, που είναι στα αναμενόμενα πλαίσια σύμφωνα με τον ΠΟΥ.