Το υγραέριο άναψε φωτιά στην ευρασιατική στέπα

Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν το περασμένο Σαββατοκύριακο στην πόλη Zhanaozen στο δυτικό Καζακστάν εξαπλώθηκαν βίαια μέσα στην βδομάδα σε ολόκληρη τη χώρα. Από τις ταραχές το βράδυ της Τετάρτης έχασαν την ζωή τους δεκάδες άνθρωποι και τουλάχιστον 300 τραυματίστηκαν.

Αντιμέτωπος με το αδιέξοδο της εξέγερσης, ο πρόεδρος Τοκάγιεφ ζήτησε τη βοήθεια της Ρωσίας, στο πλαίσιο της συμφωνίας που έχει συναφθεί μεταξύ Καζακστάν, Ρωσίας, Λευκορωσίας, Αρμενίας, Κιργιστάν και Τατζικιστάν. Το Κρεμλίνο είπε ότι η Ρωσία και οι σύμμαχοί της στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας θα στείλουν «ειρηνευτικές δυνάμεις», ώστε να τερματιστεί η κρίση που έχει ξεσπάσει στη χώρα. Τι ακριβώς όμως προκάλεσε τις αναταραχές στην χώρα και τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την ευρύτερη περιοχή;

Αίτια αναταραχής

Τα αιτήματα του πλήθους ξεκίνησαν όμως με κάτι πολύ συγκεκριμένο: την τιμή του υγροποιημένου αερίου πετρελαίου - υγραερίου (LPG), του καυσίμου που χρησιμοποιούν πολλοί για να τροφοδοτήσουν τα αυτοκίνητά τους.

Όλα ξεκίνησαν με τη σταδιακή μετάβαση στο ηλεκτρονικό εμπόριο υγραερίου που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2019 και ολοκληρώθηκε την πρώτη μέρα του τρέχοντος έτους. Η ιδέα ήταν να τερματιστεί σταδιακά η επιδότηση των τιμών για τους εγχώριους καταναλωτές καυσίμων και να επιτραπεί στην αγορά να υπαγορεύει τις τιμές. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν όλο το εμπόριο υγραερίου γίνεται πλέον μέσω διαδικτυακών πλατφορμών συναλλαγών, με εξαίρεση τις πωλήσεις σε βιομηχανικούς καταναλωτές στον πετροχημικό τομέα και μερικές άλλες περιπτώσεις.

Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό οδήγησε σχεδόν απότομα σε αύξηση του κόστους, όπου η ζήτηση γι’ αυτό το καύσιμο είναι υψηλή. Και αυτό συνέβη στη δυτική περιοχή Mangystau του Καζακστάν. Σε λίγες μέρες, οι τιμές για το υγραέριο στα πρατήρια καυσίμων διπλασιάστηκαν από 0,14 δολάρια σε 0,28 δολάρια ανά λίτρο. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι το 70-90 τοις εκατό των οχημάτων στην περιοχή κινούνται με υγραέριο. Αυτό είναι το υψηλότερο ποσοστό απ’ ό,τι σε πολλά άλλα μέρη του Καζακστάν.

Παρά το γεγονός ότι το δυτικό Καζακστάν είναι πλούσιο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αναγνωρίζεται ότι η ποιότητα ζωής εκεί είναι γενικά κατώτερη από την πρωτεύουσα, Νουρ-Σουλτάν, και την επιχειρηματική πρωτεύουσα, το Αλμάτι. Οι δρόμοι είναι συχνά φτωχοί, οι συγκοινωνίες δύσκολες, και επειδή τα τρόφιμα πρέπει να φέρονται σε μεγάλες αποστάσεις, μπορεί συχνά να κοστίζουν περισσότερο απ’ ό,τι σε αυτά τα πλουσιότερα αστικά κέντρα. Η ταλαιπωρία με τις τιμές των καυσίμων οδήγησε αναπόφευκτα σε βίαιη οργή.

Από την πλευρά του, ο υπουργός Ενέργειας Magzum Mirzagaliyev έφτασε στο σημείο να κατηγορήσει τα πρατήρια καυσίμων στην περιοχή για καθορισμό τιμών. Η προσαύξησή τους στις πωλήσεις υγραερίου ανέρχεται στο 25-50 τοις εκατό, που είναι «υψηλότερο από το αναμενόμενο» και «μας δίνει λόγους να υποπτευόμαστε πιθανή κερδοσκοπία τιμών μεταξύ των πρατηρίων καυσίμων».

«Ξένο δάκτυλο» βλέπει ο Πρόεδρος

Κατηγορώντας «τρομοκρατικές συμμορίες» που έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό ότι βρίσκονται πίσω από το πρόβλημα, ο Πρόεδρος Τοκάγιεφ επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε εθνικό επίπεδο που περιλαμβάνει απαγόρευση κυκλοφορίας και απαγόρευση μαζικών συγκεντρώσεων. Η απόκτηση μιας ξεκάθαρης εικόνας για το τι συμβαίνει στην χώρα αποδεικνύεται πάντως δύσκολη, καθώς, σύμφωνα, με ξένα δημοσιεύματα, έχει επιβληθεί και "διακοπή διαδικτύου σε εθνική κλίμακα". Προηγουμένως, διαδηλωτές εισέβαλαν στο γραφείο του δημάρχου στο Αλμάτι, όπου βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχναν ένα μαύρο σύννεφο καπνού να υψώνεται από το κτήριο, ενώ ακούγονταν πυροβολισμοί. Το προσωπικό στο κεντρικό αεροδρόμιο του Καζακστάν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις θέσεις του για να γλιτώσει από τους αντικυβερνητικούς διαδηλωτές.

Το timing των εξεγέρσεων

Οι μαζικές διαδηλώσεις στο Καζακστάν ξέσπασαν εν μέσω κλιμάκωσης των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, με τον Διευθυντή του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Μελέτης Συγκρούσεων του Κιέβου Μιχαήλ Πογκρεμπίνσκι να δηλώνει στο Tass ότι δεν μπορεί να είναι τυχαίες.

Οι συνεχιζόμενες εξελίξεις στο Καζακστάν «είναι συμφέρουσες για τους Αμερικανούς τουλάχιστον για τρεις λόγους», τόνισε ο Πογκρεμπίνσκι. Πρώτα απ’ όλα, αυτό καθιστά δυνατό «να αποσπάσει την προσοχή της Μόσχας από το Ντονμπάς προς έναν εταίρο του CSTO [Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας]», είπε ο ειδικός.

Επίσης, οι διαδηλώσεις στο Καζακστάν μπορεί «πιθανώς να επιδεινώσουν τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου: δύσκολα έχουν ίσα συμφέροντα για τη Νουρ-Σουλτάν», είπε.

Ο Ουκρανός ειδικός δεν απέκλεισε επίσης ότι οι ταραχές στο Καζακστάν είχαν στόχο να προκαλέσουν τη Ρωσία. «Τρίτον, ο στόχος είναι, εάν πετύχει, να προκληθεί η Μόσχα να συμμετάσχει στην καταστολή των διαδηλώσεων με αρκετά προβλέψιμες συνέπειες για τη Μόσχα για τα επόμενα χρόνια», έγραψε.

Η απάντηση ΗΠΑ

Από την πλευρά της η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Τζεν Ψάκι επέμεινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν καμία σχέση με την αναταραχή στην πρώην σοβιετική δημοκρατία, αποκαλώντας τις φήμες για το αντίθετο «τρελούς ρωσικούς ισχυρισμούς». «Παρακολουθούμε αναφορές για διαδηλώσεις στο Καζακστάν. Υποστηρίζουμε τις εκκλήσεις για ηρεμία, οι διαδηλωτές να εκφραστούν ειρηνικά και οι Αρχές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση», είπε η Ψάκi στους δημοσιογράφους. «Υπάρχουν κάποιοι τρελοί ρωσικοί ισχυρισμοί ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από αυτό. Επιτρέψτε μου απλώς να χρησιμοποιήσω αυτήν την ευκαιρία για να το μεταφέρω ως απολύτως ψευδές, και σαφώς ως μέρος της τυπικής ρωσικής τακτικής παραπληροφόρησης».

Η διάσταση του ουρανίου

Η κρίση στο Καζακστάν έχει επηρέασε και τις τιμές του ουρανίου που εκτινάχθηκαν, καθώς η χώρα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός του ραδιενεργού μετάλλου στον κόσμο. Το έθνος της Κεντρικής Ασίας, μέρος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που παράγει περισσότερο από το 40% του παγκόσμιου ουρανίου, έχει διακόψει τα δίκτυα επικοινωνιών και έχει περιορίσει ορισμένα ταξίδια σε μια προσπάθεια να καταπνίξει την αναταραχή. Το ουράνιο αυξήθηκε σχεδόν κατά 8% στα 45,25 δολάρια η λίβρα την Τετάρτη από 42 δολάρια την Τρίτη, σύμφωνα με στοιχεία της UxC. Αναλυτές σχολιάζουν τον αντίκτυπο αυτής της εξέλιξης ως ανάλογης μιας κρίσης πετρελαίου που θα είχε η Σαουδική Αραβία.