Αναλύσεις

Η έξοδος στις αγορές

Αν και το ύψος του επιτοκίου κρίνεται ικανοποιητικό συγκριτικά με άλλες προηγούμενες εκδόσεις, η Κύπρος βρίσκεται μέσα στις πρώτες τρεις χώρες της Ευρωζώνης με τις υψηλότερες αποδόσεις ομολόγων, με τις Ελλάδα και Ιταλία, που κουβαλούν ακόμη τα βαρίδια του παρελθόντος, να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις

Η πρόσβαση ενός κράτους στις αγορές, όπως και των νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση, αποτελεί εργαλείο προώθησης των δημοσιονομικών πολιτικών μιας χώρας και καλύτερου σχεδιασμού. Η δυνατότητα αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους και χρηματοδότησης των ελλειμμάτων που προκύπτουν, μετά την εξάπλωση του κορωνοϊού, διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του κράτους. Γίνεται αντιληπτόν ότι ενδεχόμενος αποκλεισμός από τις διεθνείς αγορές αυξάνει τον κίνδυνο αθέτησης αποπληρωμής των υποχρεώσεων και ρευστοτικής ασφυξίας.

Η χρηματοδότηση μέσω των αγορών και οι όροι δανεισμού βασίζονται κυρίως σε δύο παράγοντες. Στην πιστοληπτική διαβάθμιση / πιστωτικό προφίλ του δανειολήπτη / εκδότη χρέους, αν αναφερόμαστε σε κράτη, και στις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά κατά τη σύναψή του.

Όσον αφορά το δεύτερο, με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζουν οι κεντρικές τράπεζες, σε μια προσπάθεια να στηρίξουν την προσπάθεια απορρόφησης των αρνητικών συνεπειών εξάπλωσης του ιού και ενίσχυσης της ανάκαμψης, οι αποδόσεις στις αγορές ομολόγων, αυτήν την περίοδο, βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η ύπαρξη ενός μεγάλου εν δυνάμει αγοραστή ομολόγων στις δευτερογενείς αγορές ενισχύει τη ζήτηση με αποτέλεσμα να μειώνεται η απόδοσή τους (yield).

H κίνηση του Υπουργείου Οικονομικών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αιφνιδιαστική. Στις αρχές Μαΐου αναμένεται να αποπληρωθεί το 7ετές ομόλογο ενός δισεκατομμυρίου ευρώ, το οποίο είχε εκδοθεί το 2015, όταν το επιτόκιο ξεπερνούσε το 3,5%, ενώ, όπως αναφέραμε την προηγούμενη φορά, η Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής προανήγγειλε την αύξηση των επιτοκίων.

Η διατήρηση του ποσοστού πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα θα οδηγήσει αναπόφευκτα τις Κεντρικές Τράπεζες σε απόσυρση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης, μειώνοντας τις αγορές και συνάμα τη ζήτηση κρατικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές. Αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση των αποδόσεων και του κόστους δανεισμού.

Κύρια χαρακτηριστικά της στρατηγικής για το δημόσιο χρέος, που αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι ο περιορισμός των κινδύνων, με την ενίσχυση της ρευστότητας στα κρατικά ταμεία και τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης, καθώς και η αντικατάσταση ουσιαστικά ομολόγων με άλλα χαμηλότερου επιτοκίου.

Η τελευταία έξοδος της χώρας στις αγορές για ένα δισεκατομμύριο ευρώ υπερκαλύφθηκε σχεδόν οκτώ φορές, με το επιτόκιο να κυμαίνεται κοντά στο ένα τοις εκατόν. Το ενδιαφέρον καταδεικνύει ότι ακόμη υπάρχει ρευστότητα στις αγορές και αναζήτηση επενδύσεων με θετικές αποδόσεις και σχετικά χαμηλό ρίσκο, όπως είναι τα κρατικά ομόλογα.

Αν και το ύψος του επιτοκίου κρίνεται ικανοποιητικό συγκριτικά με άλλες προηγούμενες εκδόσεις, η Κύπρος βρίσκεται μέσα στις πρώτες τρεις χώρες της Ευρωζώνης με τις υψηλότερες αποδόσεις ομολόγων, με τις Ελλάδα και Ιταλία, που κουβαλούν ακόμη τα βαρίδια του παρελθόντος, να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις.

Ανησυχίες επενδυτών

Το γεγονός ότι η Κύπρος δανείζεται με ένα από τα υψηλότερα επιτόκια στην Ευρώπη, τονίζει ότι υπάρχουν ανησυχίες από τους επενδυτές σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία, ενώ το γεγονός ότι η Κύπρος παρουσιάζει μιαν από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στην Ευρώπη τον τελευταίο χρόνο, όσον αφορά το δημόσιο χρέος, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από την Κυβέρνηση.

Η πορεία του δημόσιου χρέους είναι ιδιαίτερα σημαντικός δείκτης για την οικονομία, εφόσον καταδεικνύει τις «αντιστάσεις» που έχει σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων. Γίνεται κατανοητόν ότι υψηλά ποσοστά δανεισμού / μόχλευσης, όπως και για τις επιχειρήσεις, επηρεάζουν τις δυνατότητες της Πολιτείας να εφαρμόσει τη δημοσιονομική της πολιτική, αλλά και να παίρνει δραστικές αποφάσεις σε περιόδους ύφεσης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη επηρεάζει τη δυνατότητα του δανειολήπτη να αποπληρώσει τις δόσεις και ενισχύει την πιθανότητα πιστωτικού γεγονότος. Για ένα κράτος αρνητικές εξελίξεις αποτελούν η σημαντική συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας και η μείωση των εσόδων από τις φορολογίες και για τις επιχειρήσεις και τα φυσικά πρόσωπα η συρρίκνωση των εισοδημάτων, η οποία μπορεί να προέλθει από τη μείωση του κύκλου εργασιών, από αυξημένες φορολογίες ή την απώλεια της θέσης εργασίας. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που πρέπει να γίνονται «ασκήσεις ευαισθησίας» όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά, ώστε η χώρα να είναι έτοιμη για τυχόν αρνητικές εξελίξεις.

Σημειώνεται ότι το πιστωτικό προφίλ του δανειολήπτη επηρεάζεται σημαντικά και από τις εγγυήσεις που έχει παραχωρήσει, πρακτική που εφαρμόστηκε εκτεταμένα τόσο από το κράτος αλλά και τους ιδιώτες. Η Κυβέρνηση έχει παραχωρήσει σε πολλές περιπτώσεις εγγυήσεις σε διάφορους οργανισμούς και σε περίπτωση αδυναμίας του πρωτοφειλέτη να αποπληρώσει τις δόσεις του, ο δανειστής θα κινηθεί προς τον εγγυητή. Τελευταίο παράδειγμα είναι οι εγγυήσεις που παραχωρήθηκαν σε τραπεζικό ίδρυμα σε σχέση με ενδεχόμενες ζημιές από δανειακά χαρτοφυλάκια.

Για κάθε κράτος, επιχείρηση και νοικοκυριό η πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό αποτελεί σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση των οικονομικών του και στην κάλυψη των ελλειμμάτων σε περιόδους που παρουσιάζονται ελλείμματα. Γενικότερα, κατά τη σύναψη δανείων, όταν οι όροι είναι ευνοϊκοί, επικρατεί ευφορία, ενώ στην περίπτωση που μετέπειτα δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί, αρχίζουν τα προβλήματα και οι αναταράξεις εντός του νοικοκυριού ή του οργανισμού που έχει δανειστεί. Φυσικά, ο δανειστής θέλει να λάβει τα χρήματά του, οπότε θα χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε μέσα τού παρέχει ο νόμος και οι όροι σύναψης του δανείου.

Ο κρατικός προϋπολογισμός

Ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζεται ελλειμματικός και είναι βασισμένος σε συγκεκριμένες παραδοχές όσον αφορά την ανάπτυξη που, αν δεν επαληθευτούν, ενδεχομένως να οδηγήσουν σε μεγαλύτερα ελλείμματα. Ήδη μπήκε στη σφαίρα του δημόσιου διαλόγου η ενδεχόμενη επιπλέον δημοσιονομική επιβάρυνση, προερχόμενη από τις ανάγκες του συστήματος υγείας.

Είναι σημαντικό να υπάρχει η σωστή προετοιμασία, ώστε να είναι δυνατή η απορρόφηση οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και σχεδιασμός για τη μείωση του δημόσιου χρέους είτε μέσω επίτευξης πλεονασμάτων είτε άλλων μονομερών ενεργειών, όπως, για παράδειγμα, την πώληση περιουσιακών στοιχείων.

Οι μεταρρυθμίσεις και η επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης αποτελούν τις λύσεις στα πιο πολλά δημοσιονομικά ζητήματα, αλλά απαιτείται πολιτική βούληση για τη δημιουργία ενός ευέλικτου και αποδοτικού μοντέλου διαχείρισης και τη λήψη μέτρων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων, μέσα από έναν ολοκληρωμένο και μακροπρόθεσμα σχεδιασμό.

Η πρόσβαση στις αγορές δίνει σίγουρα μεγαλύτερες δυνατότητες διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και του πιστωτικού προφίλ της χώρας, «απλώνοντας» τις λήξεις των κρατικών ομολόγων με τέτοιον τρόπο, που να είναι πιο διαχειρίσιμες.

Αυτό είναι αποτέλεσμα της βελτίωσης των δημοσιονομικών επιδόσεων της χώρας, όμως υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, ώστε να επανέλθει το ποσοστό του δημοσίου χρέους εντός των στόχων του Δημοσιονομικού Συμφώνου, οι οποίοι θα πρέπει να πούμε ότι βρίσκονται προς συζήτηση.