Εγγύς εξωτερικού αναβιούμενες διαστάσεις
Το πλαίσιο των διεργασιών, που διεξάγονται αυτήν την εβδομάδα σε Γενεύη αρχικά, στη συνέχεια Βρυξέλλες στο Συμβούλιο Ρωσίας – ΝΑΤΟ, αλλά και στη Βιένη στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, στον οποίο μέλη είναι τόσο η Ρωσία, όσο και οι ΗΠΑ, αναδεικνύει τη σοβαρή διάσταση απόψεων των δύο χωρών σε κρίσιμα θέματα ασφάλειας για τις ίδιες, ζητήματα που αφορούν σε κράτη, τα οποία γίνονται αντιληπτά ως τμήματα του λεγόμενου «εγγύς εξωτερικού» του μετασοβιετικού συστήματος.
Η Ρωσοαμερικανική κρίση, ιδιαιτέρως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία κατά το 2014, αλλά και λαμβανομένων υπόψη των σημερινών εξελίξεων και αντιτιθέμενων προοπτικών ως προς τον χώρο της Ουκρανίας, αλλά και την επικαιροποιημένη συζήτηση για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, προσλαμβάνει διεθνείς διαστάσεις, στον βαθμό που ενεργοποιείται δυναμικά το ενδιαφέρον των ΗΠΑ να στηρίξουν τις ουκρανικές, εν προκειμένω αντιρωσικές κινήσεις. Η Ρωσία δε αποσκοπεί στην παρεμπόδιση της ένταξης της ουκρανικής κρατικής δομής στους δυτικούς αμυντικούς και στρατηγικούς θεσμούς, όπερ και άπτεται της ρωσικής προσέγγισης περί του «εγγύς εξωτερικού».
Η θεωρία του «εγγύς εξωτερικού» παραπέμπει στην αντίληψη μιας παρουσίας της Ρωσίας, η οποία εξικνείται πολύ πέραν των στενά νοούμενων κρατικών συνόρων της χώρας, αλλά άπτεται μιας περιοχής ελέγχου και επιρροής, η οποία υπαγόταν στο παρελθόν στο σοβιετικό ιμπέριουμ, ενώ σήμερα διεκδικείται ως χώρος στρατηγικής και γεωπολιτικής διείσδυσης από τις ΗΠΑ.
Στο παρόν, οι περιοχές αυτές, οι οποίες εκλαμβάνονται να τελούν εν δυνάμει υπό ρωσική ή μετασοβιετική επιρροή, ως γεωπολιτικός χώρος άσκησης στρατηγικής παρουσίας, διεμβολίζονται από τις ΗΠΑ και γενικότερα θεσμούς δυτικούς, όπως το ΝΑΤΟ, γεγονός που προκαλεί κατά τα αναμενόμενα, ενεργό δυναμική, όχι εμπόλεμη εν προκειμένω και μέχρι τούδε, αποτρεπτική αντίδραση της Μόσχας.
Η Ρωσία διεκδικεί, εν μέσω των τρεχουσών διαπραγματεύσεων, τη διατήρηση της επιρροής άσκησης στρατηγικής παρουσίας στα όρια του 1997, θεωρώντας την απειλή ευρισκόμενη «επί θύραις», ενώ στοχεύοντας στην αναβάθμιση της διαπραγματευτικής θέσης της εν όψει επικείμενων συνομιλιών, συγκέντρωσε ισχυρό αριθμό στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία, δηλαδή την κρινόμενη περιοχή, δημιουργώντας συνθήκες επικείμενης κλιμάκωσης, γεγονός που βελτιώνει κατά τα ανωτέρω τη διαπραγματευτική της θέση.
Η σημερινή ανάπτυξη της κινητικότητας ρωσικών δυνάμεων στα ρωσοουκρανικά σύνορα συνυφαίνεται, συνεπώς, προς το πιο πάνω σχήμα του εγγύς εξωτερικού, δηλαδή αποσκοπεί στην παρεμπόδιση μιας δυτικής διείσδυσης στον διεκδικούμενο χώρο επιρροής της.
Το ενδεχόμενο στρατιωτικής κλιμάκωσης δεν πρέπει να αποκλείεται, χωρίς αυτό να σημαίνει πως απαραιτήτως θα λάβει τον χαρακτήρα σύγκρουσης των δύο μεγάλων δυνάμεων, ΗΠΑ – Ρωσίας, απευθείας. Δεν αποκλείεται η κατά τα ανωτέρω σύγκρουση να περιοριστεί στο πεδίο δορυφορικών αντιπαραθέσεων, δηλαδή συγκρούσεων «διά αντιπροσώπων».
Δεδομένου του πιο πάνω περιγράμματος, στις τρέχουσες συνομιλίες, η Ρωσία επικαλείται επίσης το γεγονός πως στην περιοχή υπάρχει ρωσική εθνική κοινότητα, της οποίας την επιβίωση και παρουσία προασπίζεται. Από την άλλη, οι ΗΠΑ επικαλούνται την εκδήλωση της ανεξάρτητης πολιτικής βούλησης των κρατών, που θα επιθυμούσαν ή στοχεύουν στην ένταξή τους στους ευρωπαϊκούς και δυτικούς θεσμούς, πράγμα, που δεν επιτρέπεται να απαγορεύεται από τρίτες χώρες, όπως, κατά την αντίληψη των ΗΠΑ, συμβαίνει εν προκειμένω από τη Μόσχα.
Όπως καθίσταται αντιληπτό, πρόκειται για αντιπαρατιθέμενες πολιτικές βουλήσεις και στρατηγικές προσεγγίσεις, που άπτονται των εξελίξεων και των γεωπολιτικής σημασίας επιλογών στην περιοχή. Είναι προφανές πως η σημερινή Ρωσία είναι γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά πολύ ισχυρότερη έναντι της πρώτης περιόδου της μετασοβιετικής Ρωσικής Ομοσπονδίας, δηλαδή της περιόδου Μπορίς Γέλτσιν, όταν η χώρα κηδεμονευόταν, τρόπον τινά, από την Ουάσιγκτον. Σήμερα η Μόσχα διατυπώνει θέσεις και προβάλλει απόψεις, ενώ πραγματοποιεί κινήσεις που άπτονται της αντίληψης της ηγεσίας της περί ηγεμονικής παρουσίας στην περιοχή, που να αντιστοιχεί στην ιστορία και το παρελθόν του ρωσικού ιμπέριουμ, διεκδικώντας θέση και ρόλο παγκόσμιας δύναμης, πραγματοποιώντας κατά ταύτα κινήσεις, που να αποτυπώνουν αυτήν τη διάσταση και να προβάλλουν διεθνώς τον κατά τα ανωτέρω ρόλο.
