Προκλήσεις, αβεβαιότητα και ευκαιρίες

Με γλυκόπικρη γεύση αποχαιρετούμε το 2021, μια χρονιά που η οικονομία έδειχνε να ανακάμπτει από τη μεγάλη ύφεση του 2020, αλλά προς το τέλος της η πανδημία δείχνει και πάλι τα δόντια της με τη μεγάλη αύξηση στον αριθμό των κρουσμάτων. Μια μεταβλητή που δύσκολα μπορεί να ενσωματωθεί σε οικονομικά μοντέλα και προκαλεί αβεβαιότητα.

Η οικονομία παρουσίασε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, περιορίζοντας τα δημοσιονομικά ελλείμματα, με το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) να παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2022 καθώς και οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί για τα επόμενα τρία χρόνια προνοούν σταδιακή επαναφορά των οικονομικών δεικτών εντός του Δημοσιονομικού Συμφώνου (θα πρέπει να σημειωθεί ότι έχει ήδη αρχίσει συζήτηση στην Ευρώπη για προσαρμογή των δεικτών / στόχων και ειδικά αυτού που αφορά το Δημόσιο Χρέος προς το ΑΕΠ, που τώρα βρίσκεται στο 60%, ποσοστό που κρίνεται χαμηλό. Ακούγονται και σκέψεις για να τεθούν στόχοι για κάθε χώρα μέλος ξεχωριστά).

Συζητήσεις θα αρχίσουν το 2022 και σε επίπεδο Κεντρικών Τραπεζών για σταδιακή απόσυρση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης και αύξησης των επιτοκίων, εφόσον ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα, και τυχόν μη σταδιακή αποκλιμάκωσή του θα επισπεύσει τις αποφάσεις.

Σημαντικοί τομείς της οικονομίας έδειξαν σημάδια ανάκαμψης. Φυσικά η σύγκριση με το 2020 δεν είναι δόκιμη, εφόσον τότε υπήρχαν οι αυστηροί περιορισμοί σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και πλήρης αδρανοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου.

Ο τουρισμός ξεπέρασε το σοκ του 2020 καθώς υπήρξαν κρατήσεις φέτος, ενώ προετοιμάστηκε για την ολική ανάκαμψη το 2022. Φυσικά θα πρέπει να δούμε αν αυτό θα καταστεί δυνατό αφού, δυστυχώς, αυτήν την περίοδο είδαμε αρκετές πτήσεις να ακυρώνονται λόγω της έξαρσης των κρουσμάτων.

Την ίδια στιγμή ο τομέας των ακινήτων και των κατασκευών ανασυντάσσεται, με τα πωλητήρια που κατατίθενται στο Τμήμα Κτηματολογίου να αυξάνονται. Η δευτερογενής αγορά αναπτύσσεται, ενώ το σχέδιο επιχορήγησης του επιτοκίου οδήγησε στην αύξηση της ζήτησης σε στεγαστικά δάνεια και για οικίες / διαμερίσματα. Σημειώνεται επιπλέον ότι τα αρνητικά ή μηδενικά επιτόκια επί των καταθέσεων οδήγησαν αρκετούς σε αναζήτηση άλλων μορφών επενδύσεων, με μεγάλο μέρος να κατευθύνεται στον τομέα των ακινήτων.

Ο συγκεκριμένος τομέας αναδιαμορφώνεται με την αύξηση προσφοράς για ακίνητα μικρότερης αξίας, που είχαμε δει τα προηγούμενα χρόνια και συνδέονταν με το πρόγραμμα πολιτογράφησης. Ανησυχητικό στατιστικό στοιχείο είναι η πορεία των νέων αδειών οικοδομής, οι οποίες ακολουθούν καθοδική πορεία, τόσο όσον αφορά το εμβαδόν των αδειοδοτημένων μονάδων όσο και την αξία τους.

Ένας από του τομείς που αναδιαρθρώθηκε τα τελευταία χρόνια και αναπροσαρμόστηκε στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των επιχειρηματιών, επενδυτών και της κοινωνίας, αλλά και στις νέες οδηγίες των τοπικών και διεθνών εποπτικών Αρχών, που ο αριθμός τους είναι μεγάλος, είναι αυτός των επαγγελματικών υπηρεσιών. Νέες προκλήσεις, όπως οι τεχνολογίες blockchain, πρέπει να αξιοποιηθούν.

Η Κύπρος κατάφερε, μέχρι σήμερα, να διατηρήσει τα σημαντικά πλεονεκτήματά της ως χρηματοοικονομικού κέντρου, ενώ σταδιακά αναπτύσσει νέα προϊόντα και τομείς (εξαιρετική ανάπτυξη παρουσιάζει ο τομέας των επενδυτικών ταμείων). Πολλοί είναι οι ξένοι επενδυτές που επενδύουν ή δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στην Κύπρο, είτε διότι βρίσκουν το φορολογικό και νομικό σύστημα ελκυστικό είτε επειδή απολαμβάνουν τον τρόπο ζωής.

Πολλές είναι οι χώρες που προωθούν τη δημιουργία συνθηκών προσέλκυσης εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, ώστε να εγκαταστήσουν γραφεία στην επικράτειά τους. Εστιάζουν επίσης στην προσέλκυση ατόμων, εξειδικευμένων στον τομέα είτε σε θέματα έρευνας είτε παροχής υπηρεσιών. Η κυπριακή Κυβέρνηση ανακοίνωσε δέσμη μέτρων / κινήτρων για την προσέλκυση τέτοιων εταιρειών για το 2022 και όλοι αναμένουν τη νομοθετική και τη θεσμική ρύθμισή τους.

Γίνεται αντιληπτό ότι οι προκλήσεις για το 2022 είναι πολλές, με πιο βασική τη διαχείριση της πανδημίας. Όταν μια οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα μπορείς μέσα από σωστή ανάλυση να εντοπίσεις τα ζητήματα που προκύπτουν και ως πολιτεία να πάρεις τις ανάλογες αποφάσεις. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα διότι αναφερόμαστε σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα, όχι οικονομικό, που όμως έχει αρνητικότατες συνέπειες στην επιχειρηματική δραστηριότητα, στις επενδύσεις και, όπως είναι φυσικό, στα δημόσια οικονομικά.

Κάθε οικονομική ή άλλη μορφή κρίσης αναδεικνύει την αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας δυνατής και διαχρονικά βιώσιμης οικονομίας, που μπορεί να στηρίξει τους πολίτες και γενικότερα την κοινωνία. Μιας οικονομίας που μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, ειδικά με τον τρόπο που κινείται η τεχνολογία, είτε αυτά είναι οικονομικά είτε πολιτικά. Ειδικά στις περιπτώσεις που η πορεία της εξαρτάται εν πολλοίς από το εξωτερικό περιβάλλον. Μέσα από την εξάπλωση της πανδημίας αναδεικνύεται ακόμη εντονότερα η αναγκαιότητα αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού της κυπριακής οικονομίας.

H ιστορία καταγράφει την επιτυχία του «Σχεδίου Μάρσαλ», που υιοθέτησαν οι Αμερικανοί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την Ευρώπη τότε να μετρά τις πληγές της από τον πόλεμο, οι ΗΠΑ, μέσα από ένα ισχυρό πακέτο ανοικοδόμησης δισεκατομμυρίων δολαρίων, προώθησαν την ανακατασκευή των υποδομών και των δικτύων μεταφορών, ενώ την ίδια στιγμή ενισχύθηκαν αφενός οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και αφετέρου οι παραγωγικές μονάδες των εθνικών οικονομιών, που σε κάποιες περιπτώσεις είχαν καταστραφεί ολοκληρωτικά. Φυσικά οι ΗΠΑ υιοθέτησαν το δικό τους πλαίσιο ελέγχου. To Ταμείο Ανασυγκρότησης έχει παρόμοια φιλοσοφία. Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα εστιάζει κυρίως στην τεχνολογική αναβάθμιση/ψηφιοποίηση των οικονομιών, σε πολιτικές διασφάλισης του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της απασχόλησης και ευημερίας των πολιτών. Βασική προϋπόθεση επιτυχίας του σχεδίου είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενεργοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και επενδύσεων.

Οπότε στην όλη προσπάθεια, πέρα από την Κυβέρνηση και τη Βουλή (οι οποίες καλούνται να βρουν εκείνες τις συναινέσεις που θα επιτρέψουν την ψήφιση των μεταρρυθμίσεων για άντληση των κεφαλαίων από το Ταμείο), ρόλο και λόγο έχουν οι επιχειρήσεις και οι πολίτες.

Σε παλαιότερο άρθρο αναφέρθηκε ότι για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή. Ο ήλιος ακόμη να γυρίσει και σε αυτό έχουμε ευθύνη όλοι. Κάποιοι παρουσιάστηκαν κατώτεροι των περιστάσεων - ηγέτες που κρύφτηκαν αποφεύγοντας τις ευθύνες σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και οι υπόλοιποι που ενδεχομένως να βολευτήκαμε με την κατάσταση.

Υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις και προοπτικές για το 2022, που χρειάζονται σωστή διαχείριση και σχεδιασμό. Καλό νέο έτος και, όπως πολύ εύστοχα είπε ο Κωστής Παλαμάς, «Κανένας δεν κρατάει αρχείο με τις αποφάσεις που θα μπορούσες να είχες πάρει αλλά δεν πήρες. Όλοι όμως κρατάνε αρχείο με τις αποφάσεις που έχεις πάρει και ήταν λάθος».