Ανάγκη φυσικής θωράκισης της Πράσινης Γραμμής για αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης

Συνεχίζονται οι προσπάθειες του Υπουργείου Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας για έλεγχο του κλιμακούμενου δημογραφικού προβλήματος, το οποίο προκύπτει μέσα από την υπερχείλιση των ελεύθερων περιοχών με παράτυπους μετανάστες από τα κατεχόμενα.

Μεταξύ 20-21 Ιανουαρίου 2022, ο ΥΠΕΣ Νίκος Νουρής μετέβη στο Βίλνιους, πρωτεύουσα της Λιθουανίας, για να συμμετάσχει στην ευρωπαϊκή διάσκεψη με θέμα τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Η διάσκεψη πραγματοποιήθηκε «υπό το πρίσμα των αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών, αλλά και των πρόσφατων εξελίξεων και προκλήσεων σε ό,τι αφορά την εργαλειοποίηση της παράτυπης μετανάστευσης για πολιτικούς λόγους από τρίτες χώρες».

Η Διάσκεψη του Βίλνιους συνδιοργανώθηκε από Ελλάδα, Αυστρία, Πολωνία και Λιθουανία. Προσκλήθηκαν Υπουργοί αρμόδιοι για τη Μετανάστευση των 27 κρατών-μελών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αρμόδιοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί.

Ν. Νουρής ενημερώνει Ευρωπαίους ΥΠΕΣ

Κυρίαρχο θέμα συζήτησης ήταν οι τρόποι αντιμετώπισης των μεταναστευτικών προκλήσεων τόσο στα χερσαία, όσο και στα θαλάσσια εξωτερικά σύνορα των κρατών-μελών, καθώς και η διερεύνηση δυνατοτήτων βελτίωσης των επιστροφών υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες καταγωγής τους (ΓΤΠ, 20/01/2022).

Σε μια προσπάθεια ενημέρωσης για την εξαιρετικά επιβαρυντική κατάσταση στη χώρα μας, τα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες, λόγω της ύπαρξης της Πράσινης Γραμμής, ο Κύπριος ΥΠΕΣ είχε διμερείς συναντήσεις με Ευρωπαίους ομολόγους του και εκπροσώπους θεσμών της ΕΕ. Έγινε επίσκεψη στα σύνορα Λιθουανίας-Λευκορωσίας, ενώ πέραν του μεταναστευτικού συζητήθηκε το Συριακό και το αίτημα της ΚΔ για χρηματοδότηση των δύο Κέντρων στις Λίμνες.

Κύπρος: 4,6% του πληθυσμού οι παράτυποι

Ο Ν. Νουρής σε παρέμβασή του στη Διάσκεψη είπε πως πρόκειται «για ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας για τις χώρες μας και την ίδια την ΕΕ» και τόνισε ότι «ήρθε η ώρα να γίνουμε πρακτικοί και να λάβουμε αποφάσεις» (ΓΤΠ, 21/01/2022).

«Καθώς η ροή παράτυπων μεταναστών προς την Ευρώπη συνεχίζει να αυξάνεται μέσω ορισμένων διόδων και προς συγκεκριμένους προορισμούς, περιλαμβανομένης της χώρας μου, και η πρακτική της εργαλειοποίησης της μετανάστευσης για πολιτικούς σκοπούς αυξάνεται ανησυχητικά από τους γείτονές μας, είναι σαφές ότι η αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών μας συνόρων αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Ευρώπης», είπε ο Υπουργός.

Ανέφερε ότι, σε σύγκριση με την περίπτωση της Λιθουανίας, «το πρόβλημα είναι πολύ χειρότερο στην Κύπρο, αφού το ποσοστό των αιτητών διεθνούς προστασίας και των δικαιούχων διεθνούς προστασίας φθάνει στο 4,6% του πληθυσμού». Πρόσθεσε ότι το ποσοστό αφορά σε σχεδόν 50.000 άτομα.

Πρωτογενείς ροές & δυνητικά εγκληματικά στοιχεία

«Τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής, ενεργώντας ως θεματοφύλακες των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης, θα πρέπει να αναλάβουν άμεση και αποφασιστική δράση για την πρόληψη της εισροής παράτυπων μεταναστών και της διείσδυσης δυνητικά εγκληματικών στοιχείων στην Ευρώπη», είπε ο Ν. Νουρής. «Από αυτήν την άποψη, η διαχείριση των συνόρων είναι ουσιαστικής σημασίας για την πρόληψη των πρωτογενών ροών», πρόσθεσε.

Είπε πως «δεδομένου ότι η αποτροπή των αφίξεων από τη θάλασσα παρουσιάζει πρωταρχικές ανθρωπιστικές, αλλά και νομικές προκλήσεις και πρακτικές δυσκολίες, πρέπει να επαναπροσανατολίσουμε την εστίασή μας στην πρόληψη των αναχωρήσεων από τρίτες χώρες καταγωγής και διέλευσης, δηλαδή στην ίδια την πηγή».

«Από αυτήν την άποψη, η αποτελεσματική συνεργασία με τρίτες χώρες, προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητά τους να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα σύνορά τους και να αποτρέπουν τις αναχωρήσεις, είναι ζωτικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένων και επενδύσεων για να προβλεφθούν οικονομικές ευκαιρίες στις αντίστοιχες τρίτες χώρες», είπε.

Για τον σκοπό αυτό, πρόσθεσε, «απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την εξάρθρωση των δικτύων εμπορίας προσώπων, με ενισχυμένο ρόλο για την Europol, Frontex και Eurojust».

Πράσινη Γραμμή: «Δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο»

Ο Κύπριος ΥΠΕΣ εξήγησε ότι «αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επαναλαμβάνουμε τη σταθερή θέση μας σχετικά με τη χρηματοδότηση των φυσικών φραγμών στα εξωτερικά σύνορα, ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη της εισροής».

Τόνισε δε πως «στην περίπτωση της Κύπρου, το μέτρο αυτό θα πρέπει επίσης να εφαρμόζεται στην Πράσινη Γραμμή, η οποία, αν και δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο, αποτελεί όμως το κύριο σημείο εισόδου των παράτυπων μεταναστών στις περιοχές που βρίσκονται κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Δημοκρατίας».

Εξέφρασε τη λύπη του που η πρόταση αναθεώρησης του κώδικα Σένγκεν δεν περιέχει σχετικές διατάξεις, αν και σχεδόν, όπως σημείωσε, «τα μισά κράτη-μέλη το έχουν ζητήσει γραπτώς, και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Charles Michel, δήλωσε σαφώς ότι πρόκειται για ένα νόμιμο αίτημα».

Ο Ν. Νουρής είπε επίσης πως «θα πρέπει να επιδιωχθεί η σύναψη πρόσθετων Συμφωνιών για το καθεστώς μεταξύ της Frontex και γειτονικών χωρών, καθώς και άλλων χωρών καταγωγής ή διέλευσης, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη Μόνιμου Σώματος της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής με εκτελεστική εξουσία στο έδαφος και στα χωρικά ύδατα τρίτων χωρών».

Συμπλήρωσε πως είναι σε αυτό το πλαίσιο που η Κύπρος ζητά την επείγουσα σύναψη σχετικής Συμφωνίας για το καθεστώς με την Τουρκία, ως επείγουσα περίπτωση και ως προϋπόθεση για πρόσθετη στήριξη της ΕΕ προς την Τουρκία. Ενώ η υποστήριξη και η συνεργασία με βασικούς εταίρους είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία των προσπαθειών μας, ανέφερε ότι «η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως όλα τα διαθέσιμα εργαλεία για την προώθηση της αποτελεσματικής εφαρμογής Συμφωνιών Επιστροφής και Επανεισδοχής».

Εργαλειοποίηση μετανάστευσης

Ο Ν. Νουρής υπογράμμισε επίσης πως όσον αφορά την τακτική εργαλειοποίησης της μετανάστευσης από τρίτες χώρες, «η απάντηση της ΕΕ στα πρόσφατα γεγονότα που ενορχηστρώθηκαν από τη Λευκορωσία έδειξε ότι η αποφασιστική και ολοκληρωμένη δράση, η οποία περιλαμβάνει διπλωματική προσέγγιση και χρήση κατάλληλων μοχλών και άλλων νομικών εργαλείων, μπορεί να αποφέρει αξιοσημείωτα και βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα».

«Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, αναμένουμε ότι όλες οι προσπάθειες για την εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών από τρίτες χώρες κατά των κρατών μελών της ΕΕ θα αντιμετωπιστούν με ενιαίο και συνεκτικό τρόπο σε ολόκληρη την ΕΕ», κατέληξε.

Φυσικοί φραγμοί & σταθερές υποδομές

Το λεκτικό της «Κοινής Δήλωσης Υπουργών αρμόδιων για θέματα Μετανάστευσης στην Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για τη Διαχείριση των Συνόρων», που υπογράφτηκε στις 21 Ιανουαρίου, στο Βίλνιους, λαμβάνει υπόψη τόσο το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης από τα κατεχόμενα, όσο και της ιδιάζουσας κατάστασης, λόγω του Κυπριακού Ζητήματος.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι «η προστασία των συνόρων είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, της παράνομης διακίνησης μεταναστών, της εμπορίας ανθρώπων και των απειλών κατά της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, καθώς και για τη διατήρηση της εσωτερικής σταθερότητας και της κοινωνικής συνοχής». Προστίθεται ότι «οι εξελίξεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αποδεικνύουν την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τη θέσπιση αποτελεσματικού ελέγχου με βάση την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων σε ολόκληρο το εξωτερικό σύνορο, μεταξύ άλλων με τη θέσπιση φυσικών φραγμών και άλλων κινητών ή σταθερών υποδομών, όπου τα κράτη μέλη το κρίνουν σκόπιμο και αναγκαίο, τηρώντας παράλληλα το διεθνές δίκαιο». Στα πιο πάνω συμπεριλαμβάνεται και η Πράσινη Γραμμή στην Κύπρο, αλλά υπογραμμίζεται ρητά ότι: «Τα μέτρα αυτά θα πρέπει επίσης να εφαρμόζονται στην Πράσινη Γραμμή, στην περίπτωση της Κύπρου, αν και η Γραμμή δεν αποτελεί σύνορο». Αυτή η διασαφήνιση γίνεται σε όλα τα σημεία του κειμένου της Κοινής Δήλωσης που αναφέρονται σε εξωτερικά σύνορα.

Στο δε σημείο 5 αναφέρεται: «Τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα (συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης της Κύπρου και της Πράσινης Γραμμής), καθώς και τα κράτη μέλη που δέχονται μεταναστευτικές πιέσεις, θα πρέπει να υποστηρίζονται και να συνδράμονται επαρκώς, ώστε να είναι σε θέση να προστατεύουν τα συμφέροντα όλης της ΕΕ και να διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας για όλα τα κράτη μέλη».

Διακινητές & διαλειτουργική αρχιτεκτονική πληροφορικής

Η Κοινή Δήλωση δίνει έμφαση στην καταπολέμηση της λαθροδιακίνησης και τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής για αντιμετώπιση του προβλήματος. Στο σημείο 4 τονίζεται: «Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των συνόρων, με έμφαση στην πρόληψη των παράνομων διελεύσεων των συνόρων και στην καταπολέμηση των δραστηριοτήτων των διακινητών και των διακινητών ανθρώπων. Η διαχείριση των συνόρων πρέπει να βασίζεται σε σύγχρονες τεχνολογίες και εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Η νέα διαλειτουργική αρχιτεκτονική πληροφορικής που πρέπει να παραδοθεί έως το τέλος του 2023 θα συμβάλει σημαντικά στην αποτελεσματική διαχείριση των εξωτερικών συνόρων μας. Παρά την ανάγκη να ληφθούν υπ’ όψιν οι ιδιαιτερότητες και ειδικές καταστάσεις που επικρατούν σε διάφορα τμήματα των εξωτερικών συνόρων, η επιτήρηση των συνόρων θα πρέπει να καθοδηγείται από κοινά ελάχιστα πρότυπα, προκειμένου να ενισχυθεί η γνώση της κατάστασης και η ταχεία αντίδραση στις παράνομες διελεύσεις των συνόρων».

Κατάχρηση συστήματος & «αγορά ασύλου»

Από την άλλη, η Κοινή Δήλωση τονίζει την ανάγκη αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, χωρίς όμως να καταστρατηγείται η αρχή προστασίας αυτών που πραγματικά υποφέρουν. Στο σημείο 8 σημειώνεται: «Ενώ εργαζόμαστε για τις πιεστικές προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα (στην Πράσινη Γραμμή στην περίπτωση της Κύπρου), θα πρέπει επίσης να ενισχύσουμε το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και να εντείνουμε τις εργασίες προκειμένου να μειώσουμε τα κίνητρα για παράνομη μετανάστευση, να αποτρέψουμε την κατάχρηση του συστήματος ασύλου, να αποκλείσουμε την “αγορά ασύλου” και τη χειραγώγηση ανθρώπινων ζωών από κρατικούς παράγοντες ή εγκληματικά δίκτυα, και να ανοίξουμε τον δρόμο για ένα υγιές και τακτικό σύστημα, όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν αποτελεσματικό έλεγχο τού ποιος εισέρχεται και ποιος θα παραμείνει στην ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία όσων το έχουν πραγματικά ανάγκη».

Υβριδικές απειλές & καταπολέμηση παραπληροφόρησης

Στην Κοινή Δήλωση υπάρχει αναγνώριση πως η παράνομη μετανάστευση ενέχει κινδύνους εγκληματικότητας και την ίδια στιγμή συνιστά υβριδική απειλή. Το σημείο 8 αναφέρει πως «θα πρέπει να προωθηθούν στρατηγικές και στοχευμένες εκστρατείες ενημέρωσης με στόχο (δυνητικά) παράτυπους μετανάστες και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους της παράνομης μετανάστευσης». Συνιστάται όπως «η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και η συνεργασία με πλατφόρμες κοινωνικών μέσων» αποτελέσουν «μέρος αυτών των προσπαθειών».

Στο δε σημείο 9 σημειώνεται: «Παράλληλα, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να διαθέτουν και να χρησιμοποιούν όλα τα κατάλληλα εργαλεία για την καταπολέμηση των παράτυπων πρωτογενών και δευτερογενών μετακινήσεων, των απειλών κατά της ασφάλειας, των εγκληματικών διασυνοριακών δραστηριοτήτων και των υβριδικών απειλών».

* Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 30/01/2022, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)