Ο κρυφός πόθος του Ερντογάν και η λογική της «Mudarabah»

Το δήλωσε δημόσια ο Tούρκος Υπουργός Οικονομικών, Νουρετίν Νεπατί, ότι η χώρα του χρησιμοποιεί ανορθόδοξες πλέον μεθόδους για την αντιμετώπιση της κρίσης επί της λίρας, που έχουν ιδεολογική βάση στην ισλαμική οικονομική αντίληψη, η οποία θεωρεί τον τόκο και τις εμπορικές τράπεζες ως «πηγή κακών». Στην ουσία επιδίδεται σε έναν ανορθόδοξο πόλεμο έναντι των «εχθρών της χώρας», αλλά και της αύξησης του επιτοκίου, το οποίο ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, εναρμονισμένος πλήρως με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις, χαρακτήρισε ως «μητέρα και πατέρα όλων των κακών».

Η τοκογλυφία και το Ισλάμ

Ο Ερντογάν ως γνήσιος Ισλαμιστής και ιεροκήρυκας που ήταν ουδόλως συμπαθεί το δυτικό τραπεζικό σύστημα. Κρυφός του πόθος είναι η εφαρμογή ενός ισλαμικού τραπεζικού συστήματος. Εάν μελετήσει κάποιος την ιδιοσυγκρασία του, θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι στο πίσω μέρος του μυαλού του κυριαρχεί η λογική του ισλαμικού τραπεζικού συστήματος, που υπαγορεύεται από το Κοράνι, το οποίο απαγορεύει την επιβολή επιτοκίου (Maharaba) και επιτρέπει τον διαμερισμό του κέρδους ή των ζημιών από έναν οικονομικό σχεδιασμό που περιλαμβάνει διάθεση κεφαλαίων και επιχειρηματική διαχείριση. Συναφής επί τούτου είναι η τοποθέτηση του Τούρκου Προέδρου, με την οποία επισήμανε ότι δεν θα επιτρέψει να «κερδίζουν από τα επιτόκια όσοι δεν δουλεύουν». Δήλωση, που παραπέμπει σε μιαν άλλη αρχή του ισλαμικού τραπεζικού συστήματος, αυτήν της «Riba», επί τη βάσει της οποίας το επιτόκιο θεωρείται μορφή τοκογλυφίας και απαγορεύεται από το Κοράνι.

Το τουρκικό μοντέλο, το δολάριο και η ανάπτυξη

Το μοντέλο νομισματικής σταθεροποίησης, το οποίο ανακοίνωσε πριν από 20 ημέρες η τουρκική κυβέρνηση και το οποίο προνοούσε ένα οιονεί ή κρυφό επιτόκιο επί των καταθέσεων που ήταν σε λίρες, δημιούργησε αρχικά μία συναλλαγματική σταθερότητα μέσα στη συνεχιζόμενη κατρακύλα έναντι του δολαρίου. Όμως, δεν απέτρεψε ούτε την αύξηση του πληθωρισμού που εκτοξεύτηκε στο 36,8% τον Δεκέμβριο έναντι 21,5% τον Νοέμβριο, ούτε τη λεγόμενη «δολαριοποίηση» της Τουρκίας. Το τουρκικό τραπεζικό μοντέλο είχε ως στόχο να κρατήσει τη λίρα στις τράπεζες εφόσον θα πρόσφερε η παροχή ενός σιωπηρού επιτοκίου που θα κάλυπτε την αντίστοιχη ισοτιμία που είχε καθημερινώς η λίρα έναντι του δολαρίου. Και αυτό αφορούσε τα γραμμάτια από τρεις μήνες μέχρι ένα έτος. Είναι τέτοιος όμως ο πληθωρισμός και η ανασφάλεια των πολιτών, που σπεύδουν να ανταλλάξουν καθημερινά τις τουρκικές λίρες με δολάρια. Εξ ου και η λεγόμενη «δολαριοποίηση». Και γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι, παρά τα μέτρα που λαμβάνει ο Ερντογάν, ο Τούρκος πολίτης βλέπει καθημερινά τις αλλαγές των τιμών που είναι σε βάρος της τσέπης του. Ως εκ τούτου, σπεύδει να αλλάξει τις τουρκικές λίρες με δολάρια προσδοκώντας ότι, όταν ακόμη και την επομένη θα χρειαστεί να αγοράσει τα αναγκαία, θα έχει κέρδος από τη νέα συναλλαγματική πτώση της λίρας. Εφόσον λοιπόν δώσει τα δολάρια που αντάλλαξε τη Δευτέρα και εισπράξει τουρκικές λίρες την Τετάρτη, θα έχει κέρδος. Εάν κρατήσει τις τουρκικές λίρες, αυτές θα χάσουν την αξία τους, οι τιμές θα αυξηθούν λόγω πληθωρισμού και τελικώς θα είναι διπλά φτωχότερος. Το φαινόμενο αυτό είναι αποτέλεσμα της συνεχούς πτώσης της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου. Το ξεπούλημα της λίρας φέρνει συνεχή αστάθεια στο νόμισμα. Εφόσον, δε, ο Ερντογάν αρνείται να αυξήσει τα επιτόκια, για να περιορίσει τον πληθωρισμό, λαμβάνονται μέτρα ανορθόδοξα που δεν αποδίδουν και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Εκείνο που φοβάται ο Τούρκος Πρόεδρος και οι οικονομολόγοι του είναι το εξής: Με την αύξηση του επιτοκίου, ακόμη και αν βάλει κάποιας μορφής φρένο στον πληθωρισμό, δεν θα έχει τους ρυθμούς ανάπτυξης τους οποίους υπολογίζει. Τώρα, εκτός του σιωπηρού επιτοκίου στις καταθέσεις, υποστήριξε τόσο ο ίδιος όσο και ο Υπουργός Οικονομικών του ότι θα στραφούν προς την αύξηση της εσωτερικής παραγωγής αλλά και των εξαγωγών, για να κερδίσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που προσφέρει η χαμηλή συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας, με απώτερο στόχο να δώσουν μεγαλύτερη αύξηση στους ρυθμούς ανάπτυξης και να αγγίξουν το 9%, όπως προβλέπει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ήδη, οι ρυθμοί ανάπτυξης στην Τουρκία φτάνουν το 7,4% επί του ΑΕΠ. Εάν όμως κάποιος αφαιρέσει τον πληθωρισμό, τότε διαπιστώνει ότι η πραγματική ανάπτυξη ενδέχεται να είναι κάτω του 3%.

Οι επιλογές του Ερντογάν

Ήδη υπάρχουν οικονομολόγοι που υποστηρίζουν ότι είναι αργά για την τουρκική οικονομία και το τουρκικό νόμισμα, υπό την έννοια ότι ο Ταγίπ Ερντογάν καθυστέρησε να προχωρήσει στις ορθόδοξες μεθόδους που επικεντρώνονται στην αύξηση του επιτοκίου. Ως εκ τούτου, η μοναδική του διέξοδος είναι να προσφύγει στο ΔΝΤ. Μία τέτοια όμως επιλογή είναι ως να θέτει ο ίδιος χειροπέδες στον εαυτό του και να τον καταδικάζει σε ήττα ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2023. Αυτή είναι η πίεση που του ασκούν Δυτικοί οικονομολόγοι και αναλυτές μέσω των ΜΜΕ. Ο Ερντογάν έχει προχωρήσει σε δύο κινήσεις για να αποφύγει το ΔΝΤ. Η μία αφορά στη συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που περιλαμβάνει επενδύσεις 10 δισεκατομμυρίων, και η άλλη επικεντρώνεται στις 12 συμφωνίες που υπέγραψε με το Κατάρ. Η επόμενη κίνηση του Ερντογάν εκτιμάται ότι θα είναι προς την Κίνα, εφόσον ούτε οι ΗΠΑ ούτε η ΕΕ και δη τα ηγετικά της κράτη, έχουν πρόθεση να επενδύσουν εντός της Τουρκίας Στην παρούσα φάση.

Το δυνατό χαρτί…

Ειδικώς οι Αμερικανοί είναι αυτοί που δεν χάνουν την ευκαιρία να ξεπουλούν τουρκικές λίρες για να οξύνουν το πρόβλημα και να αυξάνουν τα τουρκικά χρέη έναντι των ιδίων σε δολάρια, δημιουργώντας οικονομικές και πολιτικές εξαρτήσεις έναντι του αυθάδους Τούρκου Προέδρου. Αφενός του σφίγγουν τη θηλιά γύρω από το λαιμό, αφετέρου προσδοκούν σε μία ήττα του στις προεδρικές εκλογές. Ποιο είναι το δυνατό χαρτί του Ερντογάν σε αυτήν τη σχέση; Αντιλαμβάνεται ότι είναι δύσκολο για τις ΗΠΑ να δώσουν το πράσινο φως στην παρούσα φάση για την πλήρη κατάρρευσή του, διότι φοβούνται τις αντιδράσεις και τον κίνδυνο μετατροπής της Τουρκίας μέσα από μία χαώδη κατάσταση, σε ένα νέο Ιράν.

Πώς η Δύση την πάτησε με τον Σουλτάνο

Για τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους το πρόβλημα της τουρκικής λίρας ονομάζεται Ταγίπ Ερντογάν. Και το γνωρίζει και ο ίδιος. Γιατί; Διότι: 1. Αρνήθηκε και αρνείται ανεξαρτητοποίηση της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας και την υιοθέτηση ορθόδοξων κανόνων που αφορούν στην αύξηση του επιτοκίου για να μαζέψει το χρήμα από την αγορά και να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό. 2. Όσοι μπορούν να διαβάσουν την πολιτική και θρησκευτική του σκέψη αντιλαμβάνονται ότι η άρνησή του να αυξήσει το επιτόκιο δεν είναι μόνο συναφής με τον ανορθόδοξο τρόπο αντιμετώπισης της νομισματικής κρίσης, αλλά και με τα ιδεολογικά και θρησκευτικά πιστεύω του Τούρκου Προέδρου, που μεταφέρονται πέραν του κοινωνικού και πολιτικού πεδίου σε εκείνο της ισλαμικής και τραπεζικής αντίληψης. Στο παρελθόν οι Δυτικοί είχαν την ψευδαίσθηση ότι θα χρησιμοποιούσαν τον Ερντογάν ως ένα μοντέλο για να το μετεμφυτεύσουν και σε άλλα μουσουλμανικά κράτη, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους και να κυριαρχήσουν οικονομικά και πολιτικά. Συνελήφθησαν αδιάβαστοι. Ο Τούρκος Πρόεδρος διαθέτει έναν ιδιόμορφο χαρακτήρα, ο οποίος αποτυπώνεται σε ένα είδος «Εθνικιστικού Ισλαμισμού», που εμφάνιζε ήπια αρχικά ταυτότητα, αλλά εν συνεχεία εκδήλωσε αυτοκρατορική συνείδηση και άρνηση υποταγής. Είναι πρόδηλον ότι οι Αμερικανοί αποφάσισαν ότι θα του πάρουν το κεφάλι. Εάν δεν τα καταφέρουν στις εκλογές, ενδέχεται να αναπροσαρμόσουν τη στάση τους.

Η ατζέντα του προεκλογικού

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ήδη δείξει πού θα κινηθεί η προεκλογική του εκστρατεία. Επιδιώκει να επιτύχει μία μορφή νομισματικής σταθερότητας. Προβάλλει ήδη τον ισχυρισμό ότι η συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας από 18,4 έχει πέσει στο 13,6. Ταυτοχρόνως: 1. Στο θέμα της ενέργειας η μία λύση είναι ο πυρηνικός σταθμός του στο Άκιουγιου, του οποίου τα εγκαίνια λειτουργίας προσδοκά να πραγματοποιήσει προεκλογικά, και η άλλη είναι οι έρευνες στην Κυπριακή ΑΟΖ και ευρύτερα και η ανακοίνωση ανακάλυψης υδρογονανθράκων. 2. Στο ιδεολογικό σκέλος δαιμονοποιεί τους εχθρούς της πατρίδας που κήρυξαν οικονομικό πόλεμο εναντίον του έθνους, αθωώνοντας τον ίδιο για τα τραγικά λάθη τα οποία διέπραξε όχι μόνο στο θέμα του τραπεζικού συστήματος, αλλά και σε αυτό της ανάπτυξης, αφού επικεντρώθηκε κυρίως στην οικοδομική βιομηχανία, στο αλόγιστο πλαστικό χρήμα και στα δάνεια με χαμηλό επιτόκιο, χωρίς επαρκή προγραμματισμό, με αποτέλεσμα να υπάρχει ο ισχυρισμός των αντιπάλων του ότι οικοδομούσε παλάτια στην άμμο. 3. Στην εξωτερική πολιτική παίζει και θα συνεχίσει να παίζει το χαρτί της Γαλάζιας Πατρίδας και της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επί τούτου, οι αντίπαλοί του, το μόνο που έχουν να τον κατηγορήσουν είναι ότι δεν ήταν αρκετά επιθετικός! Πέραν της Κύπρου, έχει βάλει χέρι στα ανοιχτά της Κρήτης, στο Καστελόριζο, στη Συρία, στη Λιβύη και στο Αζερμπαϊτζάν. Αυτά βεβαίως είναι μία μορφή εθνικιστικής τροφής, που δεν μπορούν όμως να αντικαταστήσουν την άλλη, τη φυσιολογική, που εξαρτάται από την τουρκική λίρα. Πλην, όμως, η τουρκική κοινωνία δεν είναι η ίδια με τη Δυτική. Και αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Είναι στη βάση βαθύτατα θρησκευτική. Και ισλαμική. Το γνωρίζει ο Ερντογάν. Είναι ικανός ρήτορας και απέδειξε ότι μπορεί να χαλιναγωγεί το πλήθος και να τον κατευθύνει. Το ζητούμενο είναι εάν η φόρμουλα του Τούρκου Προέδρου θ’ ανταποκριθεί στο στομάχι του Τούρκου πολίτη και στις φιλοδοξίες της νέας γενιάς.

Στ’ αχνάρια του Μεντερές

Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να υποχωρήσει. Το έχει δηλώσει. Θα φτάσει μέχρι το τέλος. Και αν αφήσει πίσω του καμένη γη, θα είναι το όπλο του εάν θέλει να επιστρέψει, μετά από ένα διάλειμμα. Γιατί; Διότι θα προσδοκά ότι οι αντίπαλοί του δεν θα καταφέρουν να ορθοποδήσουν. Εκτός και αν στραφούν προς το ΔΝΤ. Τότε είναι που θα τους κατηγορήσει ότι ξεπουλήθηκαν στους ξένους και ότι πρόδωσαν την πατρίδα. Εάν Βεβαίως προλάβει, διότι υπάρχει και η αντίληψη ότι μόλις χάσει την εξουσία θα ακολουθήσει τ’ αχνάρια του Μεντερές. Μπορεί να μη στηθεί κρεμάλα, αλλά σίγουρα οι αντίπαλοί του θα επιδιώξουν να τον βάλουν πίσω από τα σίδερα. Με τις ευλογίες πολλών ξένων... Τους οποίους ήδη κατηγορεί ότι μετά το πρώτο αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016 διοργανώνουν σήμερα ένα νέο, νομισματικό και οικονομικό, για την ανατροπή του.