Γενεύη ΙΙ 1974 - Ο «χάρτης 6 καντονίων Γκιουνές» ήταν ιδέα του Κίσινγκερ, όχι των Τούρκων

Άκουσα ότι κάποιος ισχυρίστηκε πως οι Τούρκοι παρακαλούσαν τον Κίσινγκερ να τους βοηθήσει να εξασφαλίσουν «καντόνια», γι’ αυτό πρέπει να εξηγήσουμε και αυτήν την πτυχή της ιστορίας της πατρίδας μας.

Η πρόταση για «καντόνια» δεν ήταν των Τούρκων, αλλά ιδέα του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Δρος Χένρι Κίσινγκερ, που ίσως και εμπόδιζε τη δεύτερη εισβολή διατηρώντας τις διαπραγματεύσεις εν ζωή... αλλά, μήπως του ζητήθηκε από δικούς μας;

Η Γενεύη ΙΙ ξεκίνησε στις 8/8/74 με ξεχωριστές συναντήσεις των μερών για «λύση» γεωγραφικού διαχωρισμού. Αυτήν τη φορά με τη συμμετοχή των «δύο κοινοτήτων».

9 Αυγούστου: Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Τουράν Γκιουνές, είπε: «Ήταν απαραίτητο (“indispensable”) για την Τουρκία να φθάσει σε συμφωνία γρήγορα. Η γενική τουρκική πρόταση ήταν γνωστή: Γεωγραφικός διαχωρισμός με δύο (και μόνο δύο) διοικήσεις αυτόνομων περιοχών. (“Two (and only two) administrative autonomous regions”). Ο τουρκικός στρατός κατείχε μια ζώνη που δεν ήταν αρκετή για τουρκοκυπριακή διοίκηση...

Ο Γλ. Κληρίδης δεν μπορούσε να πωλήσει στον λαό 30% για τουρκική αυτόνομη περιοχή. Η κυρίως διαφορά τώρα ήταν ότι εισηγούνταν δύο ξεχωριστές αυτόνομες περιοχές, ενώ ο ίδιος και ο Ντενκτάς προηγουμένως σκέπτονταν μια διοίκηση ομόσπονδου συστήματος λειτουργικής ομοσπονδίας, αρχικά πρόταση Ντενκτάς (an administrative federal system of functional federation). Συνεπαγόταν αυτονομία για έναν αριθμό τουρκοκυπριακών ζωνών, ίσως πέραν των 10... Ο Α. Χάρμαν (Αμερικανός αξιωματούχος που παρευρέθη) είπε στον Κάλαχαν ότι ο Κληρίδης τού είχε πει ότι ήταν έτοιμος να συζητήσει σύστημα «καντονίων», δέχθηκε ότι η ιδέα «ενιαίου κράτους» ήταν πλέον εκτός.

Ταυτόχρονα ο Κάλαχαν ενημερώθηκε (από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες) ότι οι Τούρκοι σχεδίασαν να επεκτείνουν την υπό κατοχή περιοχή (όπως γνώριζαν οι Βρετανοί πριν από την πρώτη εισβολή).

10 Αυγούστου: Ο Ντενκτάς είπε στον Κάλαχαν ότι, αν δεν συμφωνούσαν για περιφερειακή αυτονομία, ο τουρκικός στρατός θα προχωρούσε προς την Αμμόχωστο... Η «Μιλλιέτ» δημοσίευσε ότι ο Μπουλέντ Ετζεβίτ (Τούρκος πρωθυπουργός) ήθελε μια ενωμένη δημοκρατία με δύο αυτόνομες διοικήσεις, η κάθε μία με τον δικό της στρατό και Βουλή. Η τουρκική περιοχή με 30% εδάφους (μαζί με τις βρετανικές Βάσεις) θα εκτεινόταν από τη Λεύκα ώς την Αμμόχωστο. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα είπε στον Ετζεβίτ ότι οι προτάσεις του για διαχωρισμό και αυτονομία ήσαν μη διαπραγματεύσιμες.

11 Αυγούστου: Ο Δρ Κίσινγκερ (Αμερικανός ΥΠΕΞ) νόμιζε ότι μπορούσε να πείσει τον Ετζεβίτ να μετακινηθεί από την ακραία θέση μιας τουρκικής ζώνης... προς την ιδέα «καντονίων» και ίσως σταματούσε νέα μονομερή στρατιωτική δράση, όπως είχαν οι πληροφορίες από τη Γενεύη. Ο Γκιουνές ανέλυσε στον Κάλαχαν τα υπέρ και τα κατά μιας λύσης «καντονίων» και μιας γεωγραφικού διαχωρισμού. Προσωπικά προτιμούσε την τελευταία... Η φόρμουλα που είχε τεθεί δεν έλεγε ξεκάθαρα ότι υπήρχε άλλη εναλλακτική λύση από τη δι-περιφερειακή ομοσπονδία. Η μόνη πιθανή λύση ήταν η δημιουργία δύο αυτόνομων περιοχών... Του άφησε και έναν χάρτη. Το λεγόμενο «Χάρτη Γκιουνές», τον οποίον, όμως, την επομένη τον ζήτησε πίσω και του τον έδωσαν!

Λοιπόν, ο χάρτης αυτός ήταν της στιγμής, όταν πήρε οδηγίες από την Άγκυρα να δώσει κάτι σχετικό (μάλλον για ικανοποίηση του Κίσινγκερ) - βλέπε πιο κάτω. Ήταν ένας συνηθισμένος χάρτης της Κύπρου, τυπωμένος στην Τουρκία το 1972. Ο ίδιος χάρτης που υπάρχει παντού και προφανώς είχαν πάρει μαζί τους οι Τούρκοι όπως και οι υπόλοιποι. Πήρε, λοιπόν, μια πένα μπλε και σημείωσε ορισμένες περιοχές ως «καντόνια». Όμως, η αλήθεια βρίσκεται στις «επεξηγηματικές σημειώσεις» που άφησε ο Γκιουνές, και οι οποίες ήσαν στα Γαλλικά, δεν μεταφράστηκαν στα Αγγλικά. Και μιλούσαν για «ΔΥΟ ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΖΩΝΕΣ», μία καθαρώς τουρκοκυπριακή και μία ελληνοκυπριακή, αλλά με διάφορες άλλες ζώνες τουρκικές ως «καντόνια» εντός της ελληνοκυπριακής ζώνης! Δηλαδή, το λεγόμενο «σχέδιο καντονίων» τους ήταν τρισχειρότερο από εκείνο του Ντενκτάς, που ήταν καθαρά για δύο δικοινοτικές, διζωνικές ομόσπονδες περιοχές. Αμφότερα τα «σχέδια» κάλυπταν το 34% του κυπριακού εδάφους. Ακόμα μια απάτη των Τούρκων. Η αρχική και τελική τους απαίτηση ήταν μία: διπεριφερειακή ομοσπονδία δύο ζωνών με 34% τουρκική ζώνη, με τον καταγέλαστο «χάρτη» του Γκιουνές της στιγμής να εξαφανίζεται... (Σημ.: τον βρήκα έναν χρόνο αργότερα σε φάκελο του Φ.Ο. του 1975, που εξηγεί ότι οι Βρετανοί τον ζήτησαν για να τον έχουν στο αρχείο τους).

12 Αυγούστου: Ο Κάλαχαν επέμενε οι Έλληνες να δεχθούν διπεριφερειακή ομοσπονδία ως το μόνο που θα ικανοποιούσε τους Τούρκους. Ο Κληρίδης είπε ότι θα τον δολοφονούσαν!

^{Ο Γκιουνές ζήτησε τον «χάρτη» του πίσω και οι επεξηγήσεις του για δύο ζώνες αυτόνομων περιοχών τάχα σε λύση «καντονίων».}

13 Αυγούστου: Ο Κληρίδης τελικά πρότεινε αυτόνομες κοινοτικές διοικήσεις, αλλά όχι με ξεχωριστές γεωγραφικές ζώνες ή μετακίνηση πληθυσμού. Ο Κάλαχαν δεν ικανοποιήθηκε, «είχε φθάσει η ώρα να αντιμετωπίσει ρεαλιστικά τα πράγματα και να προσφέρει περισσότερα, και να δεχθεί την αρχή της μιας τουρκικής γεωγραφικής ζώνης», του είπε. Διάβασε στους Κληρίδη και Μαύρο τρίτο προσχέδιο (αλλά αυτήν τη φορά δεν τους έδωσε αντίγραφο) για να εκδιδόταν από Κληρίδη και Ντενκτάς, για λύση ομόσπονδου γεωγραφικού διαχωρισμού, δύο αυτόνομων διοικήσεων με καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές... «Οι Τουρκοκύπριοι είχαν καλή υπόθεση για γεωγραφική ζώνη», υποστήριξε. Ο Γκιουνές ζητούσε από τον Κληρίδη εδώ και τώρα συμφωνία στη γεωγραφική ζώνη και στην οριοθέτηση της γραμμής σε δύο μέρες. Επιπλέον, επέμενε η τουρκική ζώνη να περιλαμβάνει και μέρος της Αμμοχώστου και να σχεδιάζονταν τα σύνορα. Ο Ετζεβίτ αρνήθηκε 48ωρη παράταση για διαβούλευση Κληρίδη/Μαύρου στη Λευκωσία και Αθήνα και η διάσκεψη διακόπηκε στις 2.25 ώρα πρωινή, 14.8.74 και ξεκίνησε τη δεύτερη εισβολή.

11/8/74: Τηλεφωνική συνομιλία Κίσινγκερ/Ετζεβίτ

Ετζεβίτ: «Μελετήσαμε την πρότασή σου και εξήγησα τις λεπτομέρειες στον πρέσβη (Αμερικανό) Μακόμπερ, που είναι μαζί μου».

Κίσινγκερ: «Δεν είναι επίσημη πρόταση. Απλώς μια ιδέα είναι. Καλά, ας πούμε μια πρόταση γι’ αυτόν τον λόγο».

Ετζεβίτ: «Ας πούμε συμβιβαστική πρόταση. Την μελετήσαμε σε λεπτομέρεια. Ανταποκρίνεται σε κάποιες απαιτήσεις μας. Έχουμε επιφυλάξεις, αλλά... ο λόγος είναι ότι μπορεί να μας είναι δύσκολο να προστατεύσουμε την ασφάλεια των τουρκικών κοινοτήτων που είναι σκορπισμένες σε διάφορες πρωτεύουσες (εννοούσε προφανώς κύριες πόλεις). Αλλά αντιλαμβάνομαι αυτό μπορεί να είναι ένας τρόπος να εμποδιστεί η ταπείνωση των Ελλήνων και να σταματήσει την ταπείνωση που υπέστη η τουρκική κοινότητα... Όμως, εμείς έχουμε έναν όρο που δεν πρέπει... πρέπει να πάρουμε αμέσως τον έλεγχο του κύριου κομματιού (major Compound) και πρέπει να είναι το κομμάτι που τώρα έχουμε υπό έλεγχον. Από την Κερύνεια στη Λευκωσία περιλαμβανομένου του Chattos (μήπως Τζιάος;) το οποίο κατοικείται επί το πλείστον από Τούρκους, αφήνοντας το βορειοανατολικό σημείο για την ώρα... τους δικούς μας (our individuals;) στον τουρκικό τομέα Αμμοχώστου...».

Κίσινγκερ: «Περίμενε να πάρω τον χάρτη μου. Ποια ονόματα είπες;».

Ετζεβίτ: «Ξέρεις την περιοχή υπό τον έλεγχό μας από το κέντρο της Λευκωσίας, επέκτεινε τη γραμμή κάνοντας μια καμπή προς Βορρά, φθάνοντας στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Κόψε τη στη μέση και στη βόρεια πλευρά μάς δίνει προς το παρόν διχοτόμηση. Έδωσα ακριβώς τον ίδιο χάρτη στον Μακόμπερ».

Κίσινγκερ: «Θα περιμένω να τον πάρω από τον Μακόμπερ. Θα σου δώσω την αντίδρασή μου τότε. Δεν πρέπει να λέμε αυτά από το τηλέφωνο...».

Όμως, είχαν προηγηθεί δύο συναντήσεις του Αρχ. Μακαρίου με τον Δρα Κίσινγκερ.

1) 22/7/74: Ο Κίσινγκερ συναντήθηκε ιδιωτικά με τον Μακάριο για 1 ώρα και 20 λεπτά. Ο Μακάριος παρέδωσε στον Κίσινγκερ χειρόγραφο σημείωμα με έξι προτάσεις του για επίλυση του Κυπριακού, συμπεριλαμβανομένων αιτημάτων για επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων και τη δημιουργία μεικτής αστυνομικής δύναμης στο νησί με ίση εκπροσώπηση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων». Δεν ξέρουμε τις προτάσεις στο σύνολό τους.

2) 29/7/74: Ο Κίσινγκερ τού είπε ότι υπήρχαν πολλοί μάγειροι (εννοώντας προφανώς τους Βρετανούς στη Γενεύη, τον ΟΗΕ). Ο Μακάριος του είπε «προτιμώ Αμερικάνο μάγειρα», ζητώντας του να εμπλακεί πιο ενεργά και ότι «οι Τούρκοι δεν κάνουν πίσω σύμφωνα με το ψήφισμα του Σ.Α. Ζητούν Ομοσπονδία. Είσαι σε θέση να παίξεις πιο θετικό ρόλο. Μπορείς να κάνεις κάποιες προτάσεις», του είπε ο Μακάριος. Ο Κίσινγκερ, που γνώριζε τις θέσεις του Μακαρίου, θα έστελνε, όπως του είπε, με την έγκρισή του, τα 6 του σημεία στην Τουρκία...

Δημιουργείται το ερώτημα: Ποία ήσαν τα 6 σημεία σε σύνολο, μήπως περιελάμβαναν και «καντόνια»; Έχοντας υπόψη το τι είχε πει και ο Κληρίδης στον Χάρτμαν;