Ρωσικά παιχνίδια στην αναποφάσιστη Ευρώπη και στη μέση η Τουρκία

Σε κάθε συνάντηση οι 27 της ΕΕ επιβεβαιώνουν ότι αδυνατούν να καταλήξουν στο τι θέλουν ακριβώς για το θέμα της ενεργειακής κρίσης. Ενώ όλοι συμφωνούν ότι θα πρέπει να καταλήξουν σε ένα κοινό σχέδιο για να πέσουν οι υψηλές τιμές της ενέργειας, εδώ και εβδομάδες δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε έναν συμβιβασμό, ώστε να τιθασεύσουν τις τιμές και να προστατεύσουν τους αγανακτισμένους Ευρωπαίους πολίτες από την εκρηκτική άνοδο των λογαριασμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Στο τραπέζι βρίσκεται το πλαφόν στις τιμές αλλά ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, η χώρα με τη μεγαλύτερη αγορά αερίου στην ΕΕ, παραμένουν αντίθετες στην ιδέα. Την ώρα που η πίεση για υιοθέτηση μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο εντείνεται, η Γερμανία προκάλεσε την οργή των εταίρων της, ανακοινώνοντας δαπάνες ώς και 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για να προστατεύσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις της από τα υψηλά κόστη της ενέργειας. Μετά την ύποπτη δολιοφθορά των αγωγών φυσικού αερίου στη Βαλτική Θάλασσα, η οποία υπενθύμισε πόσο ευάλωτες είναι οι ενεργειακές προμήθειες της Ευρώπης, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, κούνησε το δάχτυλο στους Δυτικούς, κάνοντας παράλληλα άνοιγμα προς την Τουρκία.

Συμφωνία σε αοριστολογία

Η πολυδιαφημιζόμενη άτυπη σύνοδος της Πράγας άφησε πολλά ερωτήματα αναπάντητα, ενώ οι προσδοκίες για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων δεν ικανοποιήθηκαν, παρά τις προειδοποιήσεις των ειδικών για τη σοβαρότητα της ενεργειακής κρίσης που γίνεται αισθητή στη Γηραιά Ήπειρο.

Η «ατελείωτη» αυτή σύνοδος αποτελεί το πιο ζωντανό παράδειγμα του κατακερματισμού απόψεων ανάμεσα στους Ευρωπαίους ηγέτες σε σχέση με την τιμή του φυσικού αερίου. Μπορεί μεν να συμφώνησαν ότι πρέπει να λάβουν μέτρα, εντούτοις όταν έφτασε η ώρα να συζητήσουν γι’ αυτά, δεν κατάφεραν να παραμερίσουν τις διαφορές τους και ανέβαλαν τη λήψη αποφάσεων για τη Σύνοδο Κορυφής, στις 20-21 Οκτωβρίου.

Στην πραγματικότητα η σύνοδος δεν προσφερόταν για λήψη αποφάσεων, καθώς ήταν ενημερωτικού χαρακτήρα και οι ηγέτες μπορούσαν να συνάψουν μόνο κατ’ αρχήν συμφωνίες πάνω στα ζητήματα της ενέργειας. Από την άλλη, όμως, με τον χρόνο να πιέζει και τον χειμώνα να πλησιάζει, η ΕΕ επιβεβαιώνει γι’ ακόμα μια φορά ότι η αοριστολογία είναι η καλύτερη οδός όταν δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική συμφωνία πάνω σε ένα βασικό θέμα.

Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, προσπάθησε να πείσει ότι έγινε δουλειά, παρουσιάζοντας τους τρεις άξονες συζήτησης της συνόδου. Πρόκειται για την ανάληψη δράσεων για τη μείωση της κατανάλωσης και της ζήτησης στο ενεργειακό, την ασφάλεια του εφοδιασμού και το ζήτημα των τιμών. Για το τελευταίο συζητήθηκαν διάφορες λύσεις, ανάμεσα στις οποίες και το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, χωρίς όμως να καθορίζεται το πώς και σε τι επίπεδο μπορεί να επιβληθεί.

Σε έναν «δεύτερο γύρο» αναζήτησης συμβιβασμού, οι Υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ κατέληξαν σε μια γενική συμφωνία, η οποία προνοεί την από κοινού αγορά φυσικού αερίου πριν από το επόμενο καλοκαίρι. Εντούτοις, ούτε αυτή η συνάντηση ήταν αρκετή για να σπάσει το αδιέξοδο της ενεργειακής κρίσης.

Οπότε μέχρι στιγμής όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να υπάρξει μια κοινή προσέγγιση, χωρίς όμως να διαφαίνεται ποια μπορεί να είναι αυτή. Κάποια κράτη μέλη προσανατολίζονται σε επιδότηση των πληρωμών φυσικού αερίου πάνω από μια ορισμένη τιμή. Άλλα θέλουν να περιορίσουν την τιμή που θα μπορούσαν να πληρώσουν οι χώρες της ΕΕ για αγορές φυσικού αερίου. Υπάρχουν φυσικά τα κράτη μέλη που «μαγειρεύουν» μια μίξη των ιδεών αυτών. Στη συζήτηση τέθηκε επίσης η έκδοση κοινού χρέους για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, τη στιγμή που τα νέα αντληθέντα κεφάλαια που δίδονται στα κράτη μέλη για αντιμετώπιση της κρίσης εκταμιεύονται υπό την μορφή δανείων και όχι ως επιχορήγηση.

Σε ανάλυση της Economist αναφέρεται ότι η αντίδραση των Ευρωπαίων ηγετών στην κρίση μπορεί να προκαλέσει περισσότερο κακό παρά καλό. Εξηγεί ότι, με την εισαγωγή ανώτατων ορίων τιμών και προγραμμάτων διάσωσης, οι πολιτικοί προσπαθούν να προστατεύσουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις από τον πλήρη αντίκτυπο των υψηλών τιμών της ενέργειας. Αλλά εάν ο σχεδιασμός των πολιτικών μειώνει τα κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας, το αποτέλεσμα μπορεί κάλλιστα να είναι υψηλότερες τιμές ενέργειας για όλους και αυξημένος κίνδυνος ελλείψεων. «Όπως και να το δει κανείς, οι οικονομικές προοπτικές για την Ευρώπη είναι ζοφερές».

Πρώτα η Γερμανία

Η εξαγγελία της Γερμανίας για εθνικό πακέτο 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προστασία της γερμανικής οικονομίας από την αύξηση των τιμών της ενέργειας ερμηνεύτηκε από τους ειδικούς ως εσωστρέφεια της χώρας σε βάρος των πολιτικών της ΕΕ, ενώ δεν έλειψαν οι κατηγορίες για «υποκρισία», «επιβάλλοντας» την ευρωπαϊκή λιτότητα ενώ σε εθνικό επίπεδο προβαίνει σε «σπατάλες».

Ο Πολωνός Πρωθυπουργός, Mateusz Morawiecki, δεν χαρίστηκε στη Γερμανία, κάνοντας λόγο για εγωισμό του Σολτς, ο οποίος θα καταστρέψει την ενιαία αγορά. Αυτό γιατί το ύψος της ενίσχυσης και ο χαρακτήρας του πακέτου μπορεί να δώσει πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις σε σχέση με τις ανταγωνίστριές της των χωρών που δεν έχουν τα μέσα να χρηματοδοτήσουν μία τόσο ισχυρή «ασπίδα» κατά της εκτόξευσης των τιμών της ενέργειας.

Η απάντηση του Σολτς επιβεβαίωσε αυτές τις «ανησυχίες». «Είμαστε οικονομικά ισχυροί και μπορούμε να το κάνουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει την απόφαση της χώρας του. «Τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι δικαιολογημένα. Δεν είναι μεμονωμένα και έχουν υιοθετηθεί και σε άλλες χώρες. Όπως πολλές άλλες χώρες, θα κάνουμε το ίδιο με το φυσικό αέριο. Κάποιοι έχουν μπει από καιρό στη διαδικασία να κάνουν ακριβώς αυτό που σχεδιάσαμε για φέτος και για τα επόμενα δύο χρόνια, με μεγάλη υποστήριξη και μέτρα. Ίσως να μην το έχουν παρατηρήσει όλοι αυτό».

Αυτό που ανησυχεί όμως περισσότερο τους Ευρωπαίους εταίρους δεν είναι το ίδιο το σχέδιο αλλά η απόφαση του πιο ισχυρού παίκτη της Ευρώπης να λάβει μόνος αποφάσεις σε τόσο σημαντικά οικονομικά και ενεργειακά ζητήματα. Μάλιστα, δεν είναι η μόνη «παρέκκλιση» της Γερμανίας. Την περασμένη εβδομάδα, κατά την επίσκεψή του στην Ισπανία, ο Σολτς εξέφρασε τη αναγκαιότητα να υλοποιηθεί άμεσα το σχέδιο για τον αγωγό MidCat, το οποίο είχε διακοπεί το 2019 λόγω των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και του περιορισμένου τότε οικονομικού συμφέροντος. «Θέλουμε το έργο να υλοποιηθεί με τη συνεργασία της Γαλλίας», ανέφερε με νόημα ο Καγκελάριος της Γερμανίας, γνωρίζοντας ότι ο Μακρόν είναι αντίθετος με το σχέδιο. Την ίδια άποψη μοιράζεται και η Κομισιόν, αλλά δεν φαίνεται να επηρεάζει την απόφαση της Γερμανίας για τον αγωγό.

Φυσικά κανείς δεν θα ανέμενε ότι ο Καγκελάριος της Γερμανίας δεν θα είχε ως προτεραιότητα την ίδια του τη χώρα. Σύμφωνα με αναλυτές, όμως, οι υπόλοιπο Ευρωπαίοι έχουν μάθει να διαβάζουν τις πράξεις της Γερμανίας και όχι τη ρητορική της. Γι’ αυτό δεν εμπιστεύονται την ηγεσία της, καθώς την θεωρούν «πεισματικά» εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ δεν θεωρούν ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τις προσδοκίες της για αποκατάσταση των σχέσεών της με τη Ρωσία.

Ο Πούτιν κουνάει το δάκτυλο και δείχνει προς την Τουρκία

Από την πλευρά του, πάντως, ο Πούτιν κατηγόρησε τους ίδιους τους Ευρωπαίους για τα προβλήματα στην αγορά ενέργειας, αναφέροντας με νόημα ότι «η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο της ΕΕ για το αν θέλει ή όχι να προμηθεύεται αέριο μέσω του Nord Stream 2».

Η αναφορά στον Nord Stream 2 μόνο τυχαία δεν ήταν μετά τις μεγάλες διαρροές που σημειώθηκαν ξαφνικά στις γραμμές και των δύο αγωγών. «Υπάρχει μία γραμμή του Nord Stream 2, η οποία φαίνεται ότι επιβίωσε του σαμποτάζ, η Ρωσία θα μπορούσε να ανοίξει τις στρόφιγγες αερίου σε αυτή την γραμμή, αν η Ευρώπη το θελήσει».

Φυσικά, φρόντισε να υπενθυμίσει στους Ευρωπαίους πολίτες ότι η Ρωσία δεν ευθύνεται με κανέναν τρόπο για την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας που αντιμετωπίζουν αυτόν τον χειμώνα, υποστηρίζοντας ότι η ίδια η Δύση με τις πολιτικές της τροφοδοτεί την παγκόσμια ενεργειακή κρίση. «Οι απλοί Ευρωπαίοι υποφέρουν, ο κόσμος, όπως και στον μεσαίωνα, έχει αρχίσει να αποθηκεύει καυσόξυλα για τον χειμώνα». Προειδοποίησε, μάλιστα, ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πληρώσουν το μεγαλύτερο τίμημα σε αυξανόμενα ενεργειακά κόστη.

Από την εξίσωση δεν άφησε εκτός τον «πασιφιστή» Ερντογάν, δίνοντας εναλλακτική με επίκεντρο την Τουρκία. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την ανακατεύθυνση του εφοδιασμού αερίου μέσω του Nord Stream προς τη Μαύρη Θάλασσα, ακόμη και να δημιουργηθεί ένας μεγάλος κόμβος αερίου για την Ευρώπη στην Τουρκία. «Θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε τους χαμένους όγκους κατά μήκος των Nord Stream από τον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και με τον τρόπο αυτό να κάνουμε τις κύριες οδούς για την προμήθεια του καυσίμου μας, του φυσικού αερίου μας στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας».

Οι «αιφνιδιαστικές» προτάσεις του Πούτιν, σύμφωνα με αναλυτές, στόχο έχουν να ασκήσουν περαιτέρω πιέσεις στις δυτικές κυβερνήσεις, οι οποίες ανησυχούν για τα ενεργειακά αποθέματα ενόψει χειμώνα, ιδιαίτερα μετά τις ύποπτες δολιοφθορές, οι οποίες έβγαλαν εκτός λειτουργίας τρεις από τις τέσσερεις γραμμές των αγωγών Nord Stream 1 και 2, στη Βαλτική. Η Ευρώπη βλέπει σαμποτάζ, χωρίς να κατονομάζει τον προφανή ύποπτο, την ώρα που η Ρωσία έσπευσε να κατηγορήσει τις ΗΠΑ.