Δημοσιονομική πολιτική και κρατικός προϋπολογισμός

Μπαίνοντας στο τελευταίο τρίμηνο του έτους αρχίζουν οι συζητήσεις για τον κρατικό προϋπολογισμό του επόμενου έτους (2023), ο οποίος, αυτήν τη φορά, έχει δύο σημαντικές ιδιαιτερότητες. Πρώτον, λόγω των προεδρικών εκλογών, θα κληθεί η νέα κυβέρνηση, η οποία δεν τον έχει ετοιμάσει, να τον υλοποιήσει και, δεύτερον, το εξωτερικό πολιτικό και οικονομικό κλίμα παρουσιάζει μεγάλη μεταβλητότητα και προκλήσεις.

Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελεί εργαλείο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής και προώθησης του προγράμματος διακυβέρνησης και των σχεδιασμών της. Γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχουν συγκεκριμένες παράμετροι, μέσα στις οποίες πρέπει να κινείται ο κρατικός προϋπολογισμός, ενώ η ιδιότητα της Κύπρου ως κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης την καθιστά υπόχρεη να εφαρμόζει τις αρχές του Δημοσιονομικού Συμφώνου.

Η Κύπρος, ως εξωγενής οικονομία, επηρεάζεται σημαντικά από οποιεσδήποτε αρνητικές εξελίξεις, ειδικά σε χώρες οικονομικά συνδεδεμένες με αυτήν. Οπότε, παράμετροι που αφορούν την ενεργειακή κρίση και τον πληθωρισμό, που αυτήν τη στιγμή αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα οικονομικά ζητήματα, λαμβάνονται υπόψη στους δημοσιονομικούς σχεδιασμούς.

Επιπλέον, είναι σημαντικό ο προϋπολογισμός να είναι σχεδιασμένος με τέτοιον τρόπο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των οποιωνδήποτε αρνητικών εξελίξεων και κραδασμών στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει ανάλυση ευαισθησίας ειδικά όσον αφορά τα κρατικά έσοδα. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αναλυθούν τα έσοδα ανά τομέα και πώς αυτά επηρεάζονται από τις τάσεις της αγοράς, αλλά και τις αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον.

Μεταρρύθμιση

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. H Κύπρος, μέσα από τις τωρινές συγκυρίες, έχει την ευκαιρία να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει μια πιο ευέλικτη σημαντικά διαφοροποιημένη οικονομία.

Η μεταρρύθμιση και η απλούστευση των διαδικασιών δεν σημαίνει λιγότερη εποπτεία και έλεγχο, ειδικά σε ευαίσθητες υπηρεσίες. Απλώς οι συγκεκριμένοι εποπτικοί μηχανισμοί πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτοι, ώστε να μη βραχυκυκλώνουν τη διαδικασία.

Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια θα διαδραματίσει το επίπεδο αφομοίωσης των οποιωνδήποτε αλλαγών από την κοινωνία και τους πολίτες, ώστε να στηρίξουν τις μεταρρυθμίσεις. Είναι σημαντικό να υπάρξει μακροχρόνιος σχεδιασμός, λεπτομερής για κάθε τομέα, ώστε να επέλθει πλήρης αξιοποίηση των παραγωγικών μονάδων του τόπου και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της ανεργίας.

Αυτό απαιτεί τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που θα στοχεύουν στην ενίσχυση των επενδύσεων και στη δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, πέρα από τις αλλαγές για καλύτερη λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας και μείωση του κόστους λειτουργίας της.

Τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η κυπριακή Κυβέρνηση μέσα από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, κυρίως το Ταμείο Ανασυγκρότησης, της δίνουν αυτήν τη δυνατότητα, νοουμένου ότι θα τηρηθεί το πλάνο των μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκε με τις ευρωπαϊκές Αρχές.

Γίνεται επίσης αντιληπτό ότι τέτοιες αλλαγές δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη, καθώς απαιτείται λεπτομερής σχεδιασμός, εμπειρογνωμοσύνη και ένα υλοποιήσιμο πλάνο. Πολλές ιδέες χωρίς συνοχή και έλεγχο στην υλοποίησή τους ουσιαστικά θα προκαλέσουν σύγχυση και σίγουρα όχι το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ο προϋπολογισμός αποτυπώνει τις πολιτικές τις οποίες μια κυβέρνηση θέλει να προωθήσει, έχοντας πάντοτε υπόψη τα δημοσιονομικά όρια, στα οποία μπορεί να κινηθεί και τους διεθνείς οργανισμούς, στους οποίους είναι μέλος.

Είναι σημαντικό μέσα από τον προϋπολογισμό να γίνεται ορθολογιστική χρήση των οικονομικών πόρων, να παρέχονται κίνητρα προς την οικονομική δραστηριότητα και φυσικά να λαμβάνονται μέτρα που να βελτιώνουν τις υπηρεσίες του κράτους προς τους πολίτες.

Η καλύτερη στόχευση των κρατικών δαπανών σε τομείς με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα και η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών στη δημόσια υπηρεσία, οδηγούν στην απελευθέρωση των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας και στην ανάπτυξη.

Σωστή αξιολόγηση

Η σωστή αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης του προϋπολογισμού δίνει τη δυνατότητα στις εκάστοτε κυβερνήσεις να λάβουν διορθωτικά μέτρα εκεί και όπου χρειάζεται. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι απαραίτητο να υπάρχουν αφενός οι μηχανισμοί αξιολόγησης της πορείας υλοποίησης του προϋπολογισμού σε όλα τα υπουργεία και, αφετέρου, οι μηχανισμοί ελέγχου των κρατικών δαπανών, ώστε να δημιουργηθούν τα ανάλογα αναχώματα στην περίπτωση αρνητικών εξελίξεων.

Ο κόσμος εξελίσσεται μέσα από μια ισχυρή δυναμική, η τεχνολογία αναβαθμίζεται, τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά μέσα ενισχύονται και οι οικονομίες μετασχηματίζονται. Εθνικές οικονομίες που βασίζονταν σε μικρό αριθμό τομέων πλέον παρουσιάζουν μια πιο στρωματοποιημένη και πολύπλευρη ανάπτυξη.

Από την άλλη, η «μάχη» Ρωσίας και συμμάχων με τη Δύση εντείνει τις ανησυχίες και πολλαπλασιάζει τους κινδύνους. Δυστυχώς, η κατάσταση δεν φαίνεται να εξομαλύνεται σύντομα και μπαίνουμε σε μια παρατεταμένη περίοδο αντιπαραθέσεων. Κυρώσεις και αντικυρώσεις προκαλούν πολλά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα (διατηρώντας τα ποσοστά πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα) και συντηρούν τα προβλήματα στον τομέα της ενέργειας.

Την ίδια στιγμή, οι οικονομίες και οι κοινωνίες καλούνται για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία να διαχειριστούν ένα περιβάλλον υψηλών επιτοκίων. Η αύξηση των επιτοκίων επηρεάζει τόσο τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, που βλέπουν τις δόσεις τους να αυξάνονται, όσο και τις κυβερνήσεις, που βλέπουν το κόστος χρηματοδότησης / αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους επίσης να αυξάνεται.

Βραχυπρόθεσμη ώθηση

Οπότε, πέρα από τον στρατηγικό οικονομικό σχεδιασμό, είναι αναγκαίο να υπάρξουν αποφάσεις και κινήσεις που θα δώσουν ώθηση στην οικονομία βραχυπρόθεσμα, ώστε να αντιμετωπιστούν οι τωρινές προκλήσεις, αλλιώς θα οδηγηθούμε σε μια οριζόντια πορεία φθοράς. Εκείνη την περίοδο θα προκύψουν σημαντικά ζητήματα όσον αφορά την ανεργία και προβλήματα βιωσιμότητας των επιχειρήσεων.

Οι οικονομίες πρέπει να παρουσιάζουν ευελιξία, ισχυρούς και βιώσιμους οικονομικούς δείκτες, υγιείς επιχειρήσεις, ευέλικτο και φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, πάντοτε με τους απαραίτητους μηχανισμούς ελέγχου και με πλήρη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού του τόπου.

Ο κρατικός προϋπολογισμός, πέρα από τη σωστή διαχείριση των πόρων των κράτους, την ενίσχυση και βελτίωση της οικονομίας, πρέπει να οδηγεί και στην κινητοποίηση των ιδιωτικών κεφαλαίων μέσα από ανάληψη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ή την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Υπάρχει κινητικότητα, θα πρέπει να τονιστεί, αυτήν την περίοδο από εταιρείες τεχνολογίας και επενδυτικά ταμεία που αξιολογούν θετικά την Κύπρο.

Τέλος, είναι σημαντικό να προωθούνται πολιτικές που να διασφαλίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη και τον τεχνολογικό και «πράσινο» μετασχηματισμό της οικονομίας, ενισχύοντας την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται στους πολίτες και γενικότερα την ποιότητα ζωής.