Συζητούν για ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο κατά του εργασιακού εκφοβισμού

Άξια άμεσης διερεύνησης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης είναι τα ευρήματα που προέκυψαν από την παγκύπρια έρευνα για τον εργασιακό εκφοβισμό στη χώρα μας. Ποσοστό της τάξεως του 50% των συμμετεχόντων ανδρών και των γυναικών, αντίστοιχα, δήλωσαν ότι έχουν δεχθεί εκφοβισμό στον χώρο εργασίας τους, γνωστό και ως mobbing. Ένα στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι το άτομο το οποίο εκφοβίζει μπορεί να είναι ο συνάδελφος, ο προϊστάμενος ή και ο ίδιος ο εργοδότης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μάλιστα, όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν αντιδρά, λόγω του φόβου της απόλυσης.

Σε αυτό το δύσκολο να αποδειχθεί πρόβλημα των εργαζομένων, ο Γενικός Γραμματέας της Συνομοσπονδίας Εργαζομένων Κύπρου (ΣΕΚ), Ανδρέας Μάτσας, αναφέρει στη «Σημερινή» ότι είναι πολύ σημαντικό να δοθεί περαιτέρω διερεύνηση και να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι μηχανισμοί πρόληψης και αντιμετώπισής του. «Το σημαντικό είναι ότι υπάρχει ενδιαφέρον τόσο από τη νομοθετική όσο και από την εκτελεστική εξουσία», τονίζει. Όπως εξηγεί, έπειτα από τη συνάντηση που είχε με την Πρόεδρο της Βουλής, Αννίτα Δημητρίου, η ίδια έδωσε αμέσως οδηγίες για να διερευνηθεί το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο που καλύπτει τον εργασιακό εκφοβισμό, με στόχο να βρεθούν τρόποι ενίσχυσής του, ώστε η αποδιδόμενη έμφυλη διάσταση να μην παρεμποδίζει ούτε να δυσκολεύει την εξέλιξη μιας καταγγελίας.

Το ίδιο ενδιαφέρον επέδειξε, σε πρόσφατη συνάντησή τους, και ο Υπουργός Εργασίας Κυριάκος Κούσιος. Σύμφωνα με τη Γραμματέα του Τμήματος Εργαζομένων Γυναικών της Συνομοσπονδίας (ΣΕΚ), Δέσποινα Ησαΐα, «τον κ. Κούσιο τον έχει συγκλονίσει το αποτέλεσμα της έρευνας και θα μελετήσει τα πορίσματα επισταμένα». Μάλιστα, προσθέτει ότι «θα υπάρξει νέα συνάντηση για να γίνει αναλυτικότερη συζήτηση και να παρθούν οι αποφάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση».

Επιβάλλεται ισχυρότερη νομοθεσία

Δυστυχώς, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο δεν είναι βοηθητικό για να αντιμετωπίσει άμεσα και αποτελεσματικά τον εκφοβισμό στους χώρους εργασίας. Συγκεκριμένα, ο κ. Μάτσας αναφέρεται στην «αδυναμία του συστήματος για σωστή και αποτελεσματική διαχείριση αυτών των φαινομένων», ενώ επεσήμανε «τη δυσκολία του νομοθετικού πλαισίου να προστατεύσει τους εργαζομένους που τολμούν να καταγγείλουν». Όπως τονίζει, πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, πλήρως συνδεδεμένο με την αξιοπρέπεια στην εργασία και το οποίο χρήζει αμέσως αποτελεσματικής αντιμετώπισης.

«Η υφιστάμενη νομοθεσία έχει έμφυλη διάσταση, δηλαδή είναι πολύ δύσκολο να τεκμηριωθεί λόγω φύλου», συμπληρώνει η κ. Ησαΐα. «Πρέπει να υπάρξει τροποποίηση του υφιστάμενου νόμου και δημιουργία διεπιστημονικής επιτροπής, στην οποία θα συμμετέχουν καταρτισμένοι αστυνομικοί, ανακριτές και ψυχολόγοι, οι οποίοι θα χειρίζονται αποτελεσματικά την καταγγελία», εξηγεί. Η κ. Ησαΐα δηλώνει στη «Σ» ότι είναι σημαντικό να μην υπάρχει η έμφυλη διάσταση και παράλληλα να βρεθούν τρόποι και διέξοδοι για να λυθεί το πρόβλημα, το οποίο δημιουργεί φοβία και στους υπολοίπους συναδέλφους στο να προβούν σε καταγγελία. «Όταν θα υπάρχει ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο με ποινές, τότε αυτό θα δρα προληπτικά και κατασταλτικά. Τα πράγματα θα είναι διαφορετικά», τονίζει. Μάλιστα, όπως αποκαλύπτει, στόχος της ΣΕΚ είναι μελλοντικά να δημιουργηθεί ένα Τμήμα, το οποίο θα είναι στελεχωμένο με ειδικούς και ψυχολόγους, θα χειρίζεται τις καταγγελίες που θα φθάνουν ενώπιόν του και ανάλογα με το περιστατικό θα το παραπέμπει στους αρμοδίους.

Συγκλονίζουν τα ευρήματα

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παγκύπριας έρευνας της ΣΕΚ σε σχέση με τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στους χώρους εργασίας, προκύπτει ότι ένας στους δύο έχει βιώσει προσωπικά εκφοβισμό, γεγονός το οποίο «έχει επιβεβαιώσει τις ανησυχίες μας εδώ και τρία χρόνια», σημειώνει η κ. Ησαΐα. «Το εκπληκτικό που έχει διαφανεί είναι ότι στο Δημόσιο τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα», διευκρινίζει.

Πιο αναλυτικά, από τους 1.000 συμμετέχοντες διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, το μεγαλύτερο ποσοστό όσων παραδέχθηκαν ότι έχουν πέσει θύματα ανήκει στην ηλικία μεταξύ 36 και 45 ετών. Αναφορικά με το γεωγραφικό προφίλ, δηλαδή τον τόπο δράσης, την πρωτιά έχει η Λευκωσία με ποσοστό 39%, ακολουθούν η Λεμεσός με 29%, η Λάρνακα με 16%, η Πάφος με 10% και η Αμμόχωστος με 6% .

Ερωτηθέντες για το αν οι συνθήκες εργασίας έχουν χειροτερεύσει τα τελευταία χρόνια, ποσοστό της τάξεως του 44% απάντησαν θετικά. Κληθέντες να σχολιάσουν αν έχουν δεχθεί οποιαδήποτε μορφή παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον, το 51% των συμμετεχόντων απάντησαν ναι και το 49% όχι. Επίσης, το 72% δήλωσαν ότι πιστεύουν πως οι εργαζόμενοι στην Κύπρο σήμερα υφίστανται εργασιακή παρενόχληση. Αυτήν την άποψη την ενστερνίζεται ποσοστό 80% των γυναικών και 64% των ανδρών, όλων των ηλικιών από 18 έως 65 ετών.

Το προφίλ των εμπλεκομένων

Δεν είναι λίγες οι φορές που κακοποιητικές συμπεριφορές κουκουλώνονται υπό τον μανδύα της δήθεν ενδυνάμωσης και του αστεϊσμού. Το σημαντικότερο σε αυτήν τη δυσμενή περίπτωση είναι να γνωρίζουμε τι ορίζεται ως εργασιακός εκφοβισμός, ώστε να είμαστε σε θέση αρχικά να τον αντιληφθούμε και στη συνέχεια να τον αποτάξουμε από πάνω μας. Όπως εξηγεί στη «Σ» η Διδάκτωρ Εγκληματολογίας - Σωφρονιστικής, Εγκληματολόγος και Ψυχοθεραπεύτρια (Ph.D, MSc, MSc, Llm), διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και μέλος του Ινστιτούτου P.A.D.A. Αντιναρκωτική Δράση, Όλγα Τζουραμάνη, το mobbing ορίζεται ως μια επαναλαμβανόμενη, βλαβερή στην υγεία δυσμενής μεταχείριση, λεκτική επίθεση, απειλητική, εξευτελιστική, εκφοβιστική επαφή ή υπονομευτική σε ό,τι αφορά την εργασία ή κάποιος συνδυασμός των τριών αυτών συμπεριφορών.

Ειδικότερα, προσθέτει, μπορεί να περιέχει όλες τις μορφές βίας και να εκφράζεται με τις εξής μορφές:

– Συχνές εχθρικές παρατηρήσεις.

– Πείραγμα ή καταστροφή των προσωπικών αντικειμένων του θύματος.

– Φωνές, ύβρεις, απειλές και προσβολές.

– Συνεχής κριτική.

– Απουσία επιβράβευσης.

– Κακεντρεχή σχόλια και υπονόμευση, αμαύρωση της κοινωνικής εικόνας του θύματος στους υπόλοιπους συναδέλφους.

– Σαμποτάζ της δουλειάς του θύματος.

– Απομόνωση του θύματος.

Επίσης, ο Tim Field, συγγραφέας του «Bully in Sight», υποστηρίζει πως συχνά οι εργοδότες και οι προϊστάμενοι που φέρονται με αυτόν τον τρόπο μπορεί επίσης να παρουσιάζουν:

– Αντικοινωνική προσωπικότητα.

– Ναρκισσιστική προσωπικότητα.

– Θεατρική προσωπικότητα.

– Ψυχαναγκαστική προσωπικότητα.

«Οι θύτες συνήθως χειραγωγούν ή τρομοκρατούν εκείνους που η θέση τους είναι ίδια ή κατώτερη από τη δική τους. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μπορεί να απειλούν και να εκφοβίζουν ακόμα και τους ανωτέρους τους», συμπληρώνει η Δρ Τζουραμάνη. «Κλείνοντας με το προφίλ των θυτών, να αναφερθεί πως χαρακτηρίζονται από έλλειψη ενσυναίσθησης και ενοχής, ενώ δεν δείχνουν καμία μεταμέλεια για τις πράξεις τους».

Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά των θυμάτων, εξηγεί ότι αργούν να δεχτούν αυτό που συμβαίνει ή εθελοτυφλούν αέναα, επειδή θεωρούν ότι είναι φυσιολογικό οι ανώτεροί τους να φέρονται κατ' αυτόν τον τρόπο είτε από φόβο μήπως χάσουν τη δουλειά τους ή επειδή ντρέπονται γι’ αυτό που τους συμβαίνει. «Το θύμα νιώθει συνεχώς αβοήθητο, τρομαγμένο και βρίσκεται σε διαρκή ένταση. Δεν καλείται μόνο να αντιμετωπίσει το άτομο που το εκφοβίζει, αλλά έρχεται αντιμέτωπο και με πολλαπλές σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική του υγεία, πολλές από τις οποίες μπορούν να το απασχολούν για πολύ καιρό - εντός και εκτός του εργασιακού πλαισίου - ακόμα και αν έχει περάσει κάποιο χρονικό διάστημα από την περιπέτειά του».

Συμβουλές αντιμετώπισης

Καταλήγοντας στο χρήσιμο κομμάτι της αντιμετώπισης του προβλήματος, η Δρ Τζουραμάνη μάς ενημερώνει ότι υπάρχουν οι εξής τρόποι:

– Υπερασπιστείτε τον εαυτό σας με ψύχραιμο τρόπο.

– Αποφύγετε να καταφύγετε σε απειλές και προσβολές.

– Μαζέψτε αποδείξεις, αποθήκευση στοιχείων (υβριστικά - προσβλητικά e-mails κ.λπ.), καταγραφή των συμβάντων με λεπτομέρειες (μέρα, ώρα, ακριβής αιτία διένεξης, ύβρεις κ.λπ.) καθώς και το ποιοι υπήρξαν μάρτυρες.

– Αναφέρετε το γεγονός στους ανωτέρους σας με στοιχεία και ψυχραιμία. Αν δεν κάνουν κάτι ή, ακόμα χειρότερα, αν οι ίδιοι βρίσκονται στον ρόλο του θύτη, απευθυνθείτε άμεσα στα αρμόδια όργανα (στο σωματείο σας, στην Επιθεώρηση Εργασίας, στο νομικό τμήμα κ.λπ).

– Μην παραιτηθείτε από την εργασία σας ή, αν το κάνετε, δηλώστε τους λόγους που σας εξώθησαν σε αυτό το σημείο στους παραπάνω φορείς και κάντε όλες τις νομικές ενέργειες, ώστε να σταματήσετε τη δράση της κακοποίησης.