Παραπέμφθηκαν 3.781 άτομα για επίδομα ψυχικής αναπηρίας τα τελευταία 7 χρόνια

«Νους υγιής εν σώματι υγιεί» έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες και είχαν απόλυτο δίκιο. Για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά το σώμα και να είναι παραγωγικός ένας άνθρωπος, χρειάζεται καθαρός τρόπος σκέψης. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται; Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, η ασθένεια της ψυχής παραμένει ένα ζήτημα, για το οποίο αποφεύγουμε να μιλάμε. Το αίσθημα της ντροπής ή του στιγματισμού από τον κοινωνικό περίγυρο μπλοκάρει τη σκέψη και εμποδίζει την παραδοχή. Και όλο αυτό το κουκούλωμα οδηγεί σε περιθωριοποίηση των ψυχικά ασθενών και στην ενίσχυση του φόβου της έκφρασης. Λες και ο άνθρωπος με ψυχική ασθένεια είναι ο χειρότερος δολοφόνος ή ο εν δυνάμει πιο επικίνδυνος, ικανός για κάθε κακό κατά του εαυτού του ή των γύρω του.

Πόση άγνοια, ημιμάθεια και αδιαφορία κρύβει αυτή η σκέψη προς τον συνάνθρωπό μας, αυτόν που μας έχει ανάγκη. Τα αληθινά γεγονότα έχουν αποδείξει περιπτώσεις στις οποίες «το καλό παιδί», «ο τύπος που δεν είχε δώσει δικαιώματα», «η γυναίκα της διπλανής πόρτας», είχαν διαπράξει εγκλήματα. Το έγκλημα δεν φοράει ρούχα, ούτε έχει χαρακτηριστικά για να κατατάξουμε τους ανθρώπους σε κατηγορίες ή να τους βάλουμε ετικέτες, ως περισσότερο ή λιγότερο καλούς. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και οι πράξεις του καθορίζονται από μια σειρά παραγόντων, βιολογικών και κοινωνικών συνάμα.

Τα οφέλη από την επένδυση στην ψυχική υγεία

Αυτή λοιπόν η φοβική διάθεση τού να μιλάμε ανοιχτά για την ψυχική ασθένεια, που βιώνουμε είτε οι ίδιοι είτε κάποιο δικό μας πρόσωπο, εντοπίζεται περισσότερο στις μικρές κοινωνίες, εκεί όπου γνωρίζει ο ένας τον άλλον. Στην Κύπρο τα πράγματα δεν διαφέρουν. Όπως αναφέρει στη Σημερινή η Ψυχίατρος και Γραμματέας της Κυπριακής Εταιρείας Ψυχιατρικής (ΚΕΨΥ), Δρ Λουίζα Βερεσιέ, η ψυχική ασθένεια εξακολουθεί να είναι ταμπού στην κυπριακή κοινωνία, αν και τα πράγματα εξελίσσονται καλύτερα σε σχέση με παλιότερα. «Είναι ακόμα ταμπού, αλλά μετά τον κορωνοϊό ο ασθενής ψάχνει πιο εύκολα για βοήθεια», διευκρινίζει.

«Η κοινωνία και ο τομέας της υγείας θα πρέπει να αρχίσει να δίνει έμφαση στην ψυχική ασθένεια. Δεν σημαίνει ότι επειδή δεν την βλέπουμε, δεν υπάρχει. Θα πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στην ψυχική υγεία και έτσι οι συνάνθρωποί μας θα είναι πιο παραγωγικοί και ευτυχισμένοι. Αν ποντάρουμε στην ψυχική υγεία, όλοι κερδίζουν», τονίζει. Οφέλη οικονομικά και κοινωνικά, όπως τα χαρακτηρίζει η Δρ Βερεσιέ, τα οποία αποκομίζουμε από τη διατήρηση της ψυχικής μας ευημερίας.

Τα συχνότερα περιστατικά μετά την πανδημία

Σύμφωνα με την ίδια, τα περισσότερα νέα περιστατικά αφορούν σε αγχώδεις διαταραχές και καταθλίψεις μετά την πανδημία, όπως είναι ο αποκλεισμός, η κοινωνική αποξένωση, η αβεβαιότητα και ο φόβος για τον θάνατο. Μια νόσος, που, όπως μας λέει, δεν παρουσιάζει καμία διαφορά ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, αλλά ούτε και σε ηλικιακές ομάδες. «Δεν υπάρχει ηλικιακό όριο, οποιοσδήποτε μπορεί να πάθει οτιδήποτε ανά πάσα στιγμή της ζωής του», ξεκαθαρίζει. Όπως εξηγεί, η κληρονομικότητα είναι σημαντική για σχεδόν όλες τις ψυχικές παθήσεις, όπως για παράδειγμα τη σχιζοφρένεια, την κατάθλιψη, τη διπολική διαταραχή ή τις εξαρτητικές συμπεριφορές. «Κουβαλάμε παντού το γονιδιακό μας φορτίο. Έχουμε διάφορες ψυχικές παθήσεις, οι οποίες μπορούν να εκδηλωθούν και από γενετικούς παράγοντες, αλλά και από εξωγενείς κοινωνικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να ξεκλειδώσουν την ψυχική νόσο».

Ωστόσο, συμπληρώνει, τα πράγματα γίνονται πολύπλοκα όταν η κατάσταση επηρεάζει την καθημερινότητα, τη λειτουργικότητα, την κρίση έναντι των ανθρώπων και καταστάσεων, όταν δηλαδή αλλάζει ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε. Για παράδειγμα, μπορεί ένα άτομο να το κυριεύει ο φόβος ότι θα πέσει θύμα ληστείας, με αποτέλεσμα αυτό να το κάνει να μην είναι αποδοτικό, να έχει μειωμένη συγκέντρωση, να νιώθει κούραση, να είναι απασχολημένο με αυτό που βιώνει και κατά συνέπεια να επιφέρει οικονομικές επιπτώσεις στη ζωή του, καθώς δεν μπορεί να εργαστεί ή να προσφέρει στην κοινωνία, προσθέτει η Ψυχίατρος.

Αιτητές επιδόματος με ψυχική αναπηρία

Ερωτηθείσα για τον αριθμό των ψυχικά ασθενών στη χώρα μας απαντά ότι «δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία, αλλά υπάρχουν αρκετά άτομα που αιτούνται για να λάβουν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα λόγω ψυχικής νόσου». Η «Σ» επικοινώνησε με τα αρμόδια Τμήματα των κρατικών υπηρεσιών για να μάθουμε τον αριθμό των αιτητών επιδόματος λόγω ψυχικής αναπηρίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία αξιολόγησης αναπηρίας, που διαχειρίζεται το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υπουργείου Εργασίας, από το 2014 μέχρι το 2021 παραπέμφθηκαν για αξιολόγηση μετά από αίτηση 3.781 άτομα για Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (Ε.Ε.Ε.) για αναπηρικό επίδομα λόγω ψυχικής αναπηρίας, από τα οποία τα 3.294 ή ποσοστό της τάξεως του 87% πιστοποιήθηκαν με σοβαρή ψυχική αναπηρία και κρίθηκαν δικαιούχοι. Μάλιστα, διευκρινίζεται ότι το αναπηρικό επίδομα καταβάλλεται στη βάση και άλλων κριτήριων, από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας, του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.

Σύμφωνα με τη Δρα Βερεσιέ, σήμερα υπάρχουν παγκυπρίως 80 ψυχίατροι εγγεγραμμένοι στο Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ), από τους οποίους οι μισοί βρίσκονται στον δημόσιο και οι άλλοι μισοί στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι είναι συμβεβλημένοι με το ΓεΣΥ. «Τώρα με το ΓεΣΥ ο καθένας έχει πρόσβαση σε όποιον ψυχίατρο θέλει, πληρώνοντας έξι ευρώ με παραπεμπτικό. Μπορεί να έρθει και απευθείας με 25 ευρώ, όμως, παρόλο που είχαμε ζητήσει να έρχονται απευθείας για να υπάρχει περισσότερος έλεγχος, έρχονταν πολλοί για προληπτικούς λόγους και έτσι κάποιος που είχε σοβαρό πρόβλημα δεν έβρισκε διαθέσιμο ραντεβού».

«Άργησαν ν’ ανεγερθούν οι νέες εγκαταστάσεις»

Κληθείσα να σχολιάσει την ανέγερση των νέων εγκαταστάσεων του νοσοκομείου Αθαλάσσας, οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη, η Δρ Βερεσιέ απαντά ότι «προσπαθούν να ανανεώσουν τις υποδομές, αν και άργησαν». Πλέον, τα νοσηλευτήρια και τα ψυχιατρικά νοσοκομεία προσπαθούν να δώσουν μια καθαρά επιστημονική και ιατρική βοήθεια, αναφέρει. «Η αλλαγή έγκειται στο ότι η ιατρική εξελίσσεται με νέα φάρμακα και μεθόδους και αυτό οδηγεί σε μείωση του αριθμού των νοσηλειών. Στο παρελθόν επικρατούσε έλλειψη γνώσεων, δεν είχε αναπτυχθεί η ιατρική επιστήμη και δόθηκε έμφαση σε βάρβαρες μεθόδους. Ευτυχώς σήμερα τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Πλέον δεν έχει ούτε δέσιμο, ούτε ζουρλομανδύα, αλλά φαρμακευτικές μεθόδους. Ο γιατρός έχει νοσηλευτές, οι οποίοι είναι βοηθητικοί και οι ασθενείς συμμετέχουν σε θεραπευτικά προγράμματα. Δίνεται έμφαση στον άνθρωπο, σε αυτά που νιώθει και γι’ αυτόν τον λόγο υπάρχουν παραϊατρικές ειδικότητες, όπως για παράδειγμα είναι οι εργοθεραπευτές», σχολιάζει.

Τα έργα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Σήμερα στην Κύπρο βρίσκονται σε εξέλιξη οι κατασκευαστικές εργασίες σημαντικών έργων στον τομέα της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ), αυτήν τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη η πρώτη φάση ανέγερσης του νέου Νοσηλευτηρίου Ψυχικής Υγείας στη Λευκωσία, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2024, ενώ ήδη έχει αρχίσει και ο προγραμματισμός για τη δεύτερη φάση υλοποίησης του έργου. Επίσης, αναφέρεται ότι ολοκληρώνεται σύντομα η κτηριακή αναδιαμόρφωση δομής στην κοινότητα που θα λειτουργήσει ως προστατευμένος ξενώνας για τη φιλοξενία χρόνιων ασθενών, οι οποίοι αυτήν τη στιγμή παραμένουν στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας.

«Στα άμεσα πλάνα του ΟΚΥπΥ είναι η προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για αναδιαμόρφωση διαθέσιμου χώρου εντός της Ψυχιατρικής Κλινικής στο Νέο Νοσοκομείο Λεμεσού για δημιουργία Τμήματος Νοσηλείας ατόμων με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας. Την ίδια ώρα, προχωρεί η αναδιαμόρφωση ενοικιαζόμενου χώρου για τη δημιουργία Κέντρου Νευροαναπτυξιακών Διαταραχών στη Λευκωσία, ενώ έχει αρχίσει και η διαδικασία ανάδειξης κέντρων αριστείας εξειδικευμένων υπηρεσιών, όπως το Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών Παιδιών και Εφήβων στο Μακάρειο Νοσοκομείο».