Ηλικιωμένοι ζουν σε στέγες «κολαστήρια»

Στη δημοσιότητα επανήλθε το ζήτημα της κακοποίησης ατόμων τρίτης ηλικίας, τα οποία διαμένουν σε στέγες ευγηρίας. Ένα φαινόμενο γνωστό, που μένει όμως στο σκοτάδι και πίσω από κλειστές πόρτες. Ηλικιωμένοι ζουν σε στέγες «κολαστήρια» περιμένοντας, ουσιαστικά, τον θάνατο. Απεριποίητοι, νηστικοί και χτυπημένοι. Γιαγιάδες και παππούδες διανύουν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους σε ακατάλληλους χώρους, σε ιδρύματα στα οποία το κράτος θα έπρεπε να βάλει λουκέτο προ πολλού.Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ηλικιωμένοι δέχονται βία από τα ίδια τους τα παιδιά.

Οι ηλικιωμένοι δέχονται διαφόρων μορφών κακοποίηση. Σωματική, λεκτική, σεξουαλική και ψυχική. Μόλις πριν από λίγες μέρες το Μόνιμο Κακουργιοδικείο Λάρνακας επέβαλε ποινή άμεσης φυλάκισης 12 ετών σε 26χρονο, αφού τον βρήκε ένοχο σε κατηγορίες που αφορούν βιασμό 65χρονου, ο οποίος αντιμετωπίζει κινητικά προβλήματα. Ο ηλικιωμένος βρήκε τη δύναμη και εκμυστηρεύθηκε στην αδελφή του ότι ο φροντιστής που τον πρόσεχε, τον κακοποίησε σεξουαλικά δύο φορές.

Συγκλονίζουν οι καταγγελίες

Για την κατάσταση που επικρατεί σε στέγες ηλικιωμένων μίλησε στη «Σημερινή» ο ειδικός παθολόγος και γεροντολόγος, Μάριος Κυριαζής, ο οποίος δέχεται αρκετά συχνά καταγγελίες για κακοποίηση ατόμων τρίτης ηλικίας.

Αρχικά ανέφερε ότι η κακοποίηση ηλικιωμένων επανέρχεται στην επικαιρότητα όταν συμβεί κάποιο περιστατικό ή καταγγελία. «Φτάνουν κοντά μου καταγγελίες και παράπονα από διάφορους συγγενείς, που μου στέλνουν φωτογραφίες ή περιστατικά από συγκεκριμένες στέγες. Προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε το κράτος για να λάβει τα κατάλληλα μέτρα».

Όπως ανέφερε, οι καταγγελίες που φτάνουν κοντά του αφορούν ηλικιωμένους που μένουν απεριποίητοι. «Φροντιστές δεν τάιζαν ηλικιωμένο, με αποτέλεσμα να μένει νηστικός, καθώς δεν μπορούσε να τραφεί από μόνος του. Σε άλλη περίπτωση, στις πρόσφατες βροχές που έπεσαν, στέγη ιδρύματος έσταζε στο κρεβάτι ηλικιωμένου, με τον ίδιο να βγάζει την πάνα του και να την βάζει για να μαζέψει τα νερά».

Πρόσθεσε ότι άλλος ηλικιωμένος βρέθηκε με χτυπημένο το μάτι και όταν οι συγγενείς ρώτησαν τι συνέβη, η απάντηση από τους φροντιστές ήταν ότι «δεν ξέρουν». Συμπλήρωσε ότι συγγενείς καταγγέλλουν πως οι φροντιστές χτυπούν τους ηλικιωμένους. Διευκρίνισε ότι δεν προχωρούν σε επίσημες καταγγελίες, επειδή φοβούνται αντίποινα στους συγγενείς τους. «Φροντιστές και νοσηλευτές μού ανέφεραν ότι φοβούνται να πουν κάτι, γιατί θα χάσουν τη δουλειά τους, με αποτέλεσμα να μη βγαίνουν προς τα έξω αυτές οι υποθέσεις κακοποίησης». Ακόμη, είπε ότι κακοποίηση υπόκεινται και ηλικιωμένοι που μένουν στο σπίτι τους. «Πρέπει το Γραφείο Ευημερίας να αυξήσει τις επισκέψεις στις οικίες των ηλικιωμένων και ο προσωπικός τους ιατρός να καταγράφει σε έκθεση την πορεία του ηλικιωμένου».

Ο Δρ Κυριαζής ανέφερε ότι σε ένα ιδανικό κράτος δεν πρέπει να συμβαίνουν τέτοια περιστατικά. «Οι ηλικιωμένοι πρέπει να τυγχάνουν καλής μεταχείρισης. Δεν πρέπει να τους ‘‘πετάσσουμε’’ μπροστά σε μία τηλεόραση και να περιμένουμε να πεθάνουν. Πρέπει να υπάρξουν προγράμματα και να ζουν σαν κανονικά μέλη της κοινωνίας».

«Υπάρχουν ορισμένες στέγες οι οποίες χαλούν όλη την εικόνα»

Για τα περιστατικά κακοποίησης και την ανάγκη αλλαγής του νομοθετικού πλαισίου μίλησε στη «Σημερινή» ο Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Δήμος Αντωνίου. Αρχικά ανέφερε ότι δεν είναι ένα καινούριο φαινόμενο οι καταγγελίες για κακοποίηση και παραμέληση στις στέγες ηλικιωμένων. «Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των γηροκομείων είναι σε πάρα πολύ καλά επίπεδα», ανέφερε, προσθέτοντας ότι υπάρχουν ορισμένες στέγες οι οποίες χαλούν όλη την εικόνα. «Το μήνυμα που θέλω να δώσω προς τον κόσμο είναι να μη φοβούνται τα γηροκομεία, δεν είναι όλα τα ίδια. Αν ορισμένα έχουν πρακτικές μη ανθρωποκεντρικές, τότε πρέπει να αξιολογηθούν, να τεκμηριωθούν κάποιες καταγγελίες και, αν δεν βελτιωθούν, θα πρέπει να κλείσουν».

Σημείωσε ότι ο κόσμος δεν πρέπει να φοβάται τη λέξη ίδρυμα, γιατί πήρε μεγάλη έκταση το τελευταίο διάστημα. «Είναι άδικο για τα γηροκομεία που κάνουν καταπληκτική δουλειά, να τα βάζουμε στην ίδια κατηγορία με ορισμένα άλλα».

Διευκρίνισε ότι καταγγελίες φθάνουν και στο Παρατηρητήριο, όμως πολλές περιπτώσεις δεν μπορούν να τεκμηριωθούν, καθώς οι οικογένειες κάνουν δεύτερες σκέψεις. «Κάνουν πίσω είτε για εκδικητικούς λόγους είτε γιατί φοβούνται ότι θα στιγματιστεί ο δικός τους άνθρωπος. Το ίδιος συμβαίνει και με καταγγελίες που γίνονται στο Γραφείο Ευημερίας». Συμπλήρωσε ότι υπάρχουν καταγγελίες που ούτε η Αστυνομία δεν μπορεί να τεκμηριώσει.

Περιστατικά κακοποίησης και σε οικίες

Ο κ. Αντωνίου μίλησε και για την κακοποίηση που δέχονται άτομα τα οποία διαμένουν στις οικίες τους, καθώς την ευθύνη έχουν είτε τα παιδιά τους είτε φροντιστές που πληρώνουν οι ίδιοι. Όπως ανέφερε, αυτά τα περιστατικά γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες. «Αν δεν έχεις κάμερα για να τον πιάσεις επ’ αυτοφώρω, είναι πάρα πολύ δύσκολο να το αποδείξεις. Οι ηλικιωμένοι φοβούνται να καταγγείλουν τα περιστατικά, γιατί θύτης μπορεί να είναι το παιδί τους, είτε να σκέφτονται αντίποινα από την οικιακή βοηθό». Συνεχίζοντας, ανέφερε ότι υπήρξαν περιπτώσεις που ηλικιωμένοι έγραφαν το σπίτι τους στα παιδιά τους και μετά τους έδιωχναν από μέσα. «Κατέληγαν σε φίλους και συγγενείς επειδή τους πετούσαν έξω τα παιδιά τους». Τόνισε ότι υπήρξαν περιπτώσεις που έλειπαν τούφες από τα μαλλιά ηλικιωμένου. «Η δικαιολογία του ηλικιωμένου ήταν ότι τα τράβηξε μόνος του, γιατί δεν ήθελε να καταγγείλει την οικιακή βοηθό». Πρόσθεσε ότι πρέπει να υπάρξει εμπιστοσύνη προς τους ηλικιωμένους, ώστε να κατανοήσουν ότι αν κάνουν παράπονο, θα είναι ασφαλισμένοι και δεν θα έχουν περαιτέρω επιπτώσεις.

Ξεκαθάρισε ότι αν κάποιος ηλικιωμένος δέχεται κακοποίηση στο σπίτι, δεν υπάρχει οργανωμένη δομή που να δέχεται τέτοιου είδους θύματα. «Έχουμε για τα παιδιά και για τις γυναίκες, αλλά για τους ηλικιωμένους όχι».

Πρόσθεσε ότι εισηγήθηκαν σε οικογένειες να βάλουν κάμερες, ώστε να δουν τι συνέβαινε με την οικιακή βοηθό. «Βλέπαμε πράγματα και θαύματα. Μας έτυχε προσωπική περίπτωση με οικιακή βοηθό η οποία δεν έδινε τα χάπια στον παππού, με αποτέλεσμα να χειροτερέψει η κατάσταση και στο τέλος να πεθάνει».

Επεσήμανε ότι ως Παρατηρητήριο έθεσαν το ζήτημα της σωστής κατάρτισης των ηλικιωμένων. «Να μπορούν να χειρίζονται τον ηλικιωμένο, να τον πλένουν, να μπορούν να αντιληφθούν την ψυχολογία του. Φέρνουμε τις οικιακές βοηθούς για το σπίτι και καταλήγουν να προσέχουν τον παππού και τη γιαγιά».

Ο κ. Αντωνίου σημείωσε ότι υπήρξαν υποθέσεις που έφτασαν στην Επίτροπο Διοικήσεως, η οποία σε έκθεσή της κατονόμασε δέκα ιδρύματα, των οποίων τις πρακτικές έβαλε κάτω από τον Περί Βασανιστηρίων Νόμο. «Υπάρχουν λύσεις στα προβλήματα, φτάνει να υπάρχει συνεργασία από όλους τους εμπλεκομένους. Καλούμε τις οικογένειες να είναι κοντά στους ηλικιωμένους. Οι ηλικιωμένοι μάς έχουν ανάγκη. Οι επισκέψεις των παιδιών και των εγγονιών είναι διέξοδος στη μοναξιά τους».

Ετοιμάζεται νομοσχέδιο για τη λειτουργία των ιδρυμάτων

Αλλαγές στη νομοθεσία επιδιώκει η Υφυπουργός Πρόνοιας, Αναστασία Ανθούση. Το νομοσχέδιο για τις στέγες ευγηρίας εκκρεμεί από το 2013. Τη δεδομένη στιγμή, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας είναι στο στάδιο επεξεργασίας νομοσχεδίου, με το οποίο θα ρυθμίζεται η λειτουργία των στεγών ευγηρίας. Αφού ολοκληρωθούν οι απαραίτητες διαδικασίες συγγραφής και νομοτεχνικού ελέγχου και κατατεθούν οι απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών, το νομοσχέδιο θα κατατεθεί στη Βουλή για ψήφιση.

Με το νομοσχέδιο καθορίζονται, μεταξύ άλλων:

• Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται ως προς την αξιολόγηση για την αδειοδότηση των οίκων ευγηρίας.
• Ο τρόπος ανάκλησης της λειτουργίας τους σε περιπτώσεις παρανομιών ή/και μη εφαρμογής των προνοιών του νόμου.
• Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνονται οι έλεγχοι/επιθεωρήσεις.
• Τα διοικητικά πρόστιμα.
• Τα κριτήρια καταλληλότητας του προσωπικού, κ.ο.κ.

Βασική επιδίωξη του Υφυπουργείου είναι να εισαγάγει στο νομοθετικό πλαίσιο τις ασφαλιστικές δικλίδες για τη ορθή λειτουργία των χώρων όπου φιλοξενούνται ηλικιωμένα άτομα ή άτομα με αναπηρίες. Ταυτόχρονα, στόχος είναι να ληφθούν όλες οι ενέργειες, ώστε τα άτομα που φιλοξενούνται σε στέγες ευγηρίας να ζουν σε ασφαλές περιβάλλον και να τυγχάνουν της κατάλληλης φροντίδας.

Όπως μας επεσήμανε το Υφυπουργείο, με το νομοσχέδιο θα δοθούν στους αρμόδιους κρατικούς φορείς τα εργαλεία για καλύτερο έλεγχο και εντατικότερη επιτήρηση των οίκων ευγηρίας, με σκοπό να δημιουργηθούν πιο υγιείς συνθήκες διαβίωσης για τα άτομα τρίτης ηλικίας.

Επιπρόσθετα, εξετάζεται η εποπτεία στα υποστατικά μέσω πολυθεματικών ομάδων με συμμετοχή διαφόρων Τμημάτων/Υπηρεσιών. Για παράδειγμα, οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας θα έχουν την ευθύνη να ελέγχουν για την ιατροφαρμακευτική φροντίδα που προσφέρεται στους ηλικιωμένους στις στέγες ευγηρίας, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας θα επιλαμβάνονται των θεμάτων που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους, κ.ο.κ.

Στη Βουλή το επόμενο διάστημα

Από πλευράς του ο Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, σχολιάζοντας τις αλλαγές που προωθούνται στη νομοθεσία, εξήγησε ότι χρειάζεται αλλαγή σε σχέση με τους ελέγχους στα γηροκομεία. «Πρόκειται για ένα νέο νομοσχέδιο, που πάει στη Βουλή μετά από εισηγήσεις του Φορέα Τρίτης Ηλικίας». Ξεκαθάρισε ότι το νομοσχέδιο καθορίζει ποιοι θα πρέπει να κάνουν τους ελέγχους. «Θα πρέπει να είναι ομάδες ειδικών. Ένας κοινωνικός λειτουργός, ένας επιθεωρητής εργασίας, ένας νοσηλευτής από το Υπουργείο Υγείας και ένας ψυχολόγος». Συνεχίζοντας, ανέφερε ότι, αν γίνονται απροειδοποίητοι έλεγχοι στα γηροκομεία μέσα από έναν σχεδιασμό που θα περιλαμβάνει πάρα πολλές προδιαγραφές στη λειτουργία των γηροκομείων, τότε θα υπάρξει ριζική λύση του προβλήματος. Τόνισε ότι το νομοσχέδιο έχει εμπλουτιστεί με αρκετά πράγματα. «Η Αναστασία Ανθούση το έχει πάρει πολύ ζεστά και νομίζω ότι μέσα στο επόμενο διάστημα θα προχωρήσει το νομοσχέδιο και θα πάει στη Βουλή για ψήφιση», ανέφερε.

726 περιστατικά βίας σε βάρος ηλικιωμένων από το μακρινό 2017

Τις προσπάθειες για πρόληψη και αντιμετώπιση κακοποίησης ατόμων τρίτης ηλικίας συνδράμει και ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ). Σύμφωνα με στοιχεία που αφορούν την περίοδο Ιανουαρίου 2021 - Αυγούστου 2022, στα προγράμματα εξυπηρετούμενων ατόμων τρίτης ηλικίας του ΣΠΑΒΟ φιλοξενούνται συνολικά 49 άτομα. Έξι άτομα σε χώρους φιλοξενίας στη Λευκωσία, ένα άτομο στη Λεμεσό, δύο άτομα στην Πάφο, δεκαπέντε στο Σπίτι της Γυναίκας, είκοσι άτομα στη Συμβουλευτική Στήριξη και πέντε άτομα στην Κοινωνική Στήριξη. Ακόμη, τα τελευταία καταγεγραμμένα στοιχεία για περιστατικά βίας είναι από το μακρινό 2017, οπότε καταγγέλθηκαν 726 περιστατικά βίας σε βάρος ηλικιωμένων.