Σφήνα Λιβύης στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου

Η ιταλική ENI και η Λιβύη βρίσκονται πολύ κοντά στην οριστικοποίηση μιας νέας συμφωνίας για την ανάπτυξη υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου για την ενίσχυση της παραγωγής και την αύξηση των αποθεμάτων της αφρικανικής χώρας. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης (NOC), Φαχράτ Μπεντγκαρά, υπάρχουν ήδη ανοικτές διαπραγματεύσεις και με άλλους ενεργειακούς εταίρους, όπως η βρετανική BP και η γαλλική Total, «για να επενδύσουμε περισσότερα στη Λιβύη». Ο ίδιος δεν απέκλεισε την ένταξη της Λιβύης στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), στο οποίο είναι μέλη η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιορδανία, η Ιταλία, η Παλαιστίνη και το Ισραήλ, αλλά όχι η Τουρκία. Προχωρώντας ένα βήμα πάρα πέρα, έθεσε την ιδέα κατασκευής ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδεθεί με την Ελλάδα και ενός άλλου αγωγού προς τη Damietta στην Αίγυπτο.

Η πιο πάνω εξέλιξη κρίνεται εξαιρετικής σημασίας και θα πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο της ενεργειακής διπλωματίας στη Μεσόγειο Θάλασσα και της στρατηγικής διαφοροποίησης των εισαγωγών φυσικού αερίου. Πώς αυτό επηρεάζει την Ελλάδα και ποιες επιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει στις σχέσεις της κυβέρνησης της Τρίπολης με την Τουρκία;

Μιλώντας στο CNBC Arabic στο περιθώριο της Διεθνούς Έκθεσης και της Διάσκεψης Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADIPEC), ο Μπεντγκαρά είπε πως η τρέχουσα παραγωγή της Λιβύης ανέρχεται σε 3 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου και το μεγαλύτερο μέρος της καταναλώνεται τοπικά, προσθέτοντας ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου της χώρας υπολογίζονται σε περίπου 80 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Φήμες που κυκλοφορούν για χρόνια στη Λιβύη λένε ότι οι τρισδιάστατες σεισμικές έρευνες έδειξαν δυνητικά τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου στον Κόλπο της Σύρτης. Ωστόσο, οι γεωλόγοι προειδοποιούν ότι αυτό βασίζεται σε βραχώδεις σχηματισμούς και οι ακριβείς ποσότητες θα διαφανούν μετά τις πρώτες διερευνητικές γεωτρήσεις

Οι εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο αυξάνονται καθώς η Τουρκία παρεμβαίνει στη Λιβύη συνάπτοντας συμφωνίες με τον Λίβυο Πρωθυπουργό Ντμπέμπε, με έδρα την Τρίπολη. Πρόσφατα, η Άγκυρα και η Τρίπολη διπλασίασαν τις συμφωνίες ασφαλείας, ενώ παραχωρήθηκαν άδειες σε τουρκικές εταιρείες για έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου σε αμφισβητούμενα ύδατα μεταξύ Λιβύης-Ελλάδας. Υπενθυμίζεται ότι η συμφωνία προκάλεσε την έντονη αντίδραση από την Ελλάδα και την Αίγυπτο, με την Ε.Ε να εκφράζει επίσης την αντίθεσή της.

Ο ρόλος της Αιγύπτου

Σε μια εξέλιξη που προηγήθηκε, ο Υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Σαμέχ Σούκρι ανακοίνωσε μια εβδομάδα προηγουμένως ότι ο διάλογος μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας έχει σταματήσει, επειδή η τελευταία δεν έδειξε σημάδια για την αλλαγή των πολιτικών της σχετικά με τη Λιβύη. Οι «διερευνητικές επαφές» μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας ξεκίνησαν πέρυσι για να συζητηθούν τα «απαραίτητα βήματα για την εξομάλυνση των σχέσεων» σε διμερές επίπεδο και σε περιφερειακό πλαίσιο, σύμφωνα με τον Σούκρι, που μίλησε στο ειδησεογραφικό κανάλι Al-Arabiya. Ωστόσο, ο διάλογος «σταμάτησε έπειτα από δύο γύρους, επειδή δεν υπήρξε αλλαγή στις πρακτικές της Τουρκίας στη Λιβύη».

Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε την Τετάρτη ότι η Αίγυπτος χρησιμοποιεί τη συμφωνία της Άγκυρας για έρευνες υδρογονανθράκων σε ύδατα της Λιβύης ως αφορμή για να επιβραδύνει την εύθραυστη διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ των δύο χωρών. «Δεν είμαστε το υπεύθυνο μέρος για τον αργό ρυθμό των συνομιλιών συμφιλίωσης», είπε ο Τσαβούσογλου, ενώ συμμετείχε σε πάνελ στην Άγκυρα. «Είμαστε ειλικρινείς στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων μαζί τους. Αλλά, όπως λένε, χρειάζονται δύο για το τανγκό».

Στη Λιβύη οι δύο χώρες υποστηρίζουν τις αντίπαλες πλευρές της πολιτικής κρίσης, με την Τουρκία να παρέχει διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη στην κυβέρνηση του Άμπου Μαμίντ Ντμπέμπε, ενώ η Αίγυπτος αναγνωρίζει την αντίπαλη κυβέρνηση του Φατχί Μπασάγκα, η οποία ορίζεται από τη Λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων.

Το μνημόνιο συνεννόησης βασίζεται ουσιαστικά στη συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων που υπεγράφη τον Νοέμβριο του 2019 στην Κωνσταντινούπολη από την πρώην κυβέρνηση της Λιβύης και την Τουρκία, η οποία παραβιάζει τα θαλάσσια δικαιώματα τρίτων χωρών όπως η Ελλάδα και η Αίγυπτος.

Δηλώσεις Ιταλού ΥΠΕΝ για EastMed

Οι όποιες ενεργειακές αποφάσεις της Λιβύης επηρεάζουν και επηρεάζονται φυσικά και από τις αποφάσεις της νέας ιταλικής κυβέρνησης. Το στίγμα πάντως έδωσε ο νέος Υπουργός Βιομηχανίας της Ιταλίας, Adolfo Urso, που δήλωσε στην καθημερινή Il Messagger πριν από λίγες ημέρες ότι η χώρα θα βασιστεί τόσο στους υπάρχοντες όσο και στους νέους αγωγούς φυσικού αερίου για τις φιλοδοξίες της να μετατραπεί σε «ενεργειακό κόμβο», σημειώνοντας ότι ο τελευταίος περιελάμβανε την επέκταση της Ιταλίας στο έργο EastMed, μέσω του αγωγού Poseidon και ανήκει σε κοινοπραξία μεταξύ της ελληνικής εταιρείας εκμετάλλευσης δικτύου φυσικού αερίου ΔΕΠΑ και του ενεργειακού ομίλου Edison.

Ενεργειακή εικόνα σε Κύπρο-Ελλάδα

Στην Ελλάδα συνεχίζεται η δραστηριότητα της Exxon Mobil, η οποία είναι συγκεντρωμένη στις θαλάσσιες περιοχές στα νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης. Νέες σεισμικές έρευνες βρίσκονται κοντά στα δύο οικόπεδα στα οποία δραστηριοποιείται η αμερικανική εταιρεία. Οι δύο κρητικές περιοχές «Δυτικά της Κρήτης» και «Νοτιοδυτικά της Κρήτης» παραχωρήθηκαν το 2019 στις εταιρείες Total και Exxon Mobil για κοινή έρευνα με τα Ελληνικά Πετρέλαια και χαρακτηρίζονται ως πολλά υποσχόμενες για την ύπαρξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου, καθώς οι γεωτρητικοί στόχοι μοιάζουν με εκείνους που η ΕΝΙ ανακάλυψε το πεδίο Zohr στην Αίγυπτο.

Στην Κύπρο το Υπουργείο Ενέργειας βρίσκεται σε εντατικές διαβουλεύσεις με την αδειούχα κοινοπραξία στο οικόπεδο 12, ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί η παραγωγή φυσικού αερίου από το «Αφροδίτη» το 2027 και να διασφαλιστούν τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε δηλώσεις της η Υπουργός Ενέργειας, Νατάσα Πηλείδου, κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού του Υπουργείου της, ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών, εξήγησε πως το πλάνο είναι η διασύνδεση της υποδομής του τεμαχίου «Αφροδίτη» με τις υφιστάμενες υποδομές και αγωγούς, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι τιμές και οι διευθετήσεις που θα γίνουν θα είναι καλές και ότι θα μπορεί να εξυπηρετηθεί και η Κύπρος.

Προοπτικές συνεργασίας με την Ινδία

Οι ενεργειακές ανάγκες της Ινδίας αυξάνονται συνεχώς και είναι πιθανό να αυξηθούν εκθετικά τις επόμενες δεκαετίες λόγω του μεγέθους και των επιδόσεων της οικονομίας της. Η Ινδία είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία στον κόσμο και οι ενεργειακές της ανάγκες αυξάνονται επίσης ταχύτερα από οποιαδήποτε από τις οικονομίες της G-20. Υπάρχει, ωστόσο, τεράστια διαφορά στην αναλογία κατανάλωσης προς παραγωγή στην Ινδία, πράγμα που σημαίνει ότι η Ινδία πρέπει να εξαρτάται από τις εισαγωγές για να καλύψει τις ανάγκες της σε ενεργειακή ασφάλεια. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, το Νέο Δελχί έχει κάνει μόνο περιορισμένες προσπάθειες για να διερευνήσει τις δυνατότητες για εισαγωγές φυσικού αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ινδοί αναλυτές σε θέματα ασφάλειας και ενέργειας εκτιμούν πως υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους η Ινδία μπορεί να αναδειχθεί σε ευνοϊκό προορισμό για προμήθειες από την Ανατολική Μεσόγειο. Πρώτον, η Ινδία μοιράζεται φιλικές σχέσεις με μεγάλες περιφερειακές χώρες, ιδίως με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, που και οι δύο επιθυμούν να βρουν νεότερες αγορές για την προμήθεια φυσικού αερίου. Εκτός από την Αίγυπτο και το Ισραήλ, η Ινδία μπορεί επίσης να διερευνήσει τις δυνατότητες συνεργασίας με την Ελλάδα και την Κύπρο στην εξερεύνηση φυσικού αερίου που μπορεί να είναι επικερδής στο μέλλον, όπως εκτιμούν οι ίδιες πηγές.