Οι τελευταίες αλλαγές στον ορισμό της φορολογικής κατοικίας προπομπός περαιτέρω εξελίξεων

Οι φορολογικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο καθιστούν επιτακτική την ανάγκη μίας σειράς φορολογικών μεταρρυθμίσεων στο φορολογικό μας σύστημα. Ήδη, τροποποιήσεις έχουν εισαχθεί στοχεύοντας στην αποφυγή καταχρήσεων του φορολογικού μας συστήματος ταυτόχρονα ενισχύοντας την αξιοπιστία της Κύπρου ως ενός αξιόπιστου κέντρου επενδύσεων.

Μία εξ αυτών διασαφηνίζει την έννοια της φορολογικής κατοικίας για εταιρείες. Υπενθυμίζεται ότι από το 2002 και μετέπειτα, ο όρος «κάτοικος της ∆ηµοκρατίας» στην περίπτωση εταιρείας, σημαίνει εταιρεία της οποίας ο έλεγχος και η διεύθυνση ασκούνται στη ∆ηµοκρατία και «µη κάτοικος ή κάτοικος εκτός της ∆ηµοκρατίας» ερμηνεύεται ανάλογα.

Σύμφωνα με την πάγια ερμηνεία του Νόμου, ο τόπος ίδρυσης μίας εταιρείας δεν είχε καμία σημασία για τον καθορισμό της φορολογικής της κατοικίας καθώς το κύριο κριτήριο επικεντρωνόταν στον τόπο άσκησης του ελέγχου και της διεύθυνσής της, το οποίο και πρακτικά μεταφραζόταν στον τόπο διεξαγωγής των συναντήσεων του Διοικητικού Συμβουλίου και στην φορολογική κατοικία των μελών του εφόσον πρακτικά οι συναντήσεις των μελών γίνονται συνήθως στον τόπο κατοικίας τους.

Παρόλο που ο τρόπος αντιμετώπισης της φορολογικής κατοικίας στην Κύπρο δεν ήταν, και δεν είχε υπαινιχθεί ποτέ ότι ήταν καταχρηστικός, θεωρήθηκε σωστό να διασαφηνιστεί, μετά από σχετικές συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Έκθεση Χώρας για την Κύπρο για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2020. Ως αποτέλεσμα, η Κύπρος προχώρησε στην εισαγωγή ενός περαιτέρω κριτηρίου της φορολογικής κατοικίας των νομικών προσώπων με βάση τη σύσταση της εταιρείας. Το κριτήριο αυτό μπαίνει σε εφαρμογή από την 31η Δεκεμβρίου 2022 επιπροσθέτως του υφιστάμενου κριτηρίου «διαχείρισης και άσκησης ελέγχου», και στοχεύει να ευθυγραμμίσει την Κύπρο με άλλες περιοχές δικαιοδοσίας και να περιορίσει τις δυνατότητες για καταχρηστικό φορολογικό σχεδιασμό.

Με την τροποποίηση εγκλωβίζονται οι λεγομένες απάτριδες εταιρείες (stateless companies), καθώς εταιρεία που έχει συσταθεί ή εγγραφεί στη ∆ηµοκρατία και η οποία ισχυρίζεται ότι ο έλεγχος και η διεύθυνση ασκούνται εκτός της ∆ηµοκρατίας (και συνεπώς δεν είναι κάτοικος της Δημοκρατίας), δεν θα μπορεί πλέον να εκφεύγει της φορολογίας στην Κύπρο με το επιχείρημα ότι δεν είναι φορολογικός κάτοικος Κύπρου, έστω και εάν δεν είναι φορολογικός κάτοικος πουθενά. Με τη νέα πρόνοια, οι εταιρείες που έχουν συσταθεί στην Κύπρο θα θεωρούνται ότι είναι φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου, εκτός εάν αποδείξουν ότι είναι φορολογικοί κάτοικοι σε οποιοδήποτε άλλο κράτος. Πρακτικά αυτό επιτυγχάνεται με την προσαγωγή αποδεικτικών, όπως, για παράδειγμα, το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας από την άλλη δικαιοδοσία.

Στην ουσία, η τροποποίηση αυτή φαίνεται να είναι όντως απλώς διασαφηνιστική. Θα μπορούσε όμως κάποιος να πει ότι αποτελεί και έναν προπομπό νέων εξελίξεων, που θα πρέπει ως κράτος μέλος να παρακολουθούμε. Για παράδειγμα, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας και την επικείμενη πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την εισαγωγή Οδηγίας για τη θέσπιση κανόνων πρόληψης της κατάχρησης εικονικών οντοτήτων για φορολογικούς σκοπούς, η οποία είναι ακόμη στα στάδια δημόσιας διαβούλευσης.

Η πρόταση αποτελεί μιαν από τις βραχυπρόθεσμες, στοχευμένες πρωτοβουλίες που εξαγγέλθηκαν στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 18 Μαΐου 2021 σχετικά με τη φορολογία των επιχειρήσεων για τον 21ο αιώνα, με σκοπό την προώθηση ενός ισχυρού, αποδοτικού και δίκαιου συστήματος φορολογίας των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζοντας ένα μακροπρόθεσμο και ένα βραχυπρόθεσμο όραμα, που θα βοηθήσει την Ευρώπη να ανακάμψει από την πανδημία COVID-19 και θα συμβάλει στην εξασφάλιση επαρκών δημόσιων εσόδων κατά τα επόμενα έτη. Παρόλο που η εν λόγω πρόταση βρίσκεται ακόμη σε διαβούλευση και η τελική της μορφή δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί, αξίζει να αναφερθεί πως οι πρόνοιές της ενδεχομένως να έχουν αντίκτυπο στους κανόνες της φορολογικής κατοικίας καθότι επιχειρεί να υιοθετήσει δείκτες ελάχιστης υπόστασης για τις επιχειρήσεις (εταιρείες και μη). Η προτεινόμενη Οδηγία εξετάζει όχι μόνο τη φύση του εισοδήματος των επηρεαζόμενων επιχειρήσεων, αλλά και τη φύση των συναλλαγών τους (διασυνοριακές ή μη), καθώς επίσης και το κατά πόσον αποτελεί τακτική της επιχείρησης να αναθέτει σε εξωτερικούς συνεργάτες τη διαχείριση των καθημερινών πράξεων και τη λήψη αποφάσεων σχετικά με σημαντικά καθήκοντα.

Η πρακτική αντιμετώπιση των κριτηρίων που επιχειρούνται να θεσπιστούν με την εν λόγω Οδηγία ενδεχομένως να επηρεάσει και τους υφιστάμενους κανόνες φορολογικής κατοικίας. Συνεπώς, συνιστάται η παρακολούθηση των σχετικών εξελίξεων.

*Principal, Tax Services, KPMG Limited