Σταύρωση του Nord Stream 2 και νεκρανάσταση του EastMEd

Στις αρχές Ιανουαρίου, σε μια σχετικά «απρόσμενη» εξέλιξη», η κυβέρνηση Μπάιντεν διεμήνυσε ουσιαστικά την αντίθεσή της στην κατασκευή του αγωγού EastMed. Στην ανεπίσημη αλληλογραφία (non paper), που υποβλήθηκε σε Αθήνα-Λευκωσία-Ιερουσαλήμ, οι ΗΠΑ εξηγούσαν τους λόγους που η κυβέρνηση Μπάιντεν θεωρούσε το έργο ως «πρωταρχική πηγή έντασης» και κάτι που «αποσταθεροποιεί» την περιοχή, βάζοντας την Τουρκία και τις περιφερειακές χώρες σε διαμάχη. Ένα μήνα αργότερα, εν μέσω της ρωσο-ουκρανικής σύρραξης και των ανακοινώσεων περί παγώματος του αγωγού Nord Stream 2, η συγκεκριμένη κίνηση των ΗΠΑ αποδεικνύει πόσο γεωστρατηγικά αφελής και επιζήμια ήταν τόσο για το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα όσο και για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Η κρίση στην Ουκρανία με όσα τα δεινά επισύρει σε ανθρωπιστικό επίπεδο θα πρέπει να αξιοποιηθεί και ως ευκαιρία για αναδιαμόρφωση των ενεργειακών προτεραιοτήτων τής Ε.Ε. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ανατολική Μεσόγειος μπορεί και πρέπει να παίξει ένα ρόλο.

Το νέο πάγωμα του Nord Stream 2

Tην Τρίτη, μετά την απόσχιση του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ της Ουκρανίας από τη Ρωσία, ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς αναγκάστηκε να δηλώσει ότι θα σταματήσει την πιστοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, ο οποίος επρόκειτο να διπλασιάσει τη ροή φυσικού αερίου στη χώρα από τη Ρωσία.

Το έργο υποδομής των 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων αποτελούσε ήδη σημείο τριβής μεταξύ Γερμανίας και Ηνωμένων Πολιτειών, με την Ουάσιγκτον και την Ευρώπη να πιέζουν τον Σολτς για εβδομάδες να δηλώσει δημόσια ότι το μέλλον του αγωγού θα κινδύνευε εάν η Ρωσία εκινείτο κατά της Ουκρανίας.

Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δήλωσε την Τετάρτη ότι οι ΗΠΑ θα επιβάλουν κυρώσεις στη Nord Stream 2 AG, την εταιρεία που είναι υπεύθυνη για την κατασκευή του αγωγού, και τα αφεντικά της. Αν και είναι εγγεγραμμένη ως ελβετική εταιρεία, η μητρική της εταιρεία είναι ο ρωσικός κρατικός κολοσσός φυσικού αερίου Gazprom.

Από την άλλη, η Nord Stream 2 AG, ο φορέας εκμετάλλευσης του έργου Nord Stream 2, μπορεί να επιβάλει αξιώσεις αποζημίωσης εάν εμποδιστεί η λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου για πολιτικούς λόγους. Αυτό δήλωσε ο Wintershall Dea (ένας από τους οικονομικούς επενδυτές του Nord Stream 2) στην ετήσια έκθεσή του που δόθηκε στη δημοσιότητα την Πέμπτη. Γενικά, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμένουν και θα μπορούσαν να έχουν συνέπειες για το χρονοδιάγραμμα της εμπορικής θέσης σε λειτουργία και της λειτουργίας του Nord Stream 2, πρόσθεσε ο Wintershall Dea.

«Υποκριτής ο Μπάιντεν για EastΜed - Nord Stream 2»

Η κυβέρνηση Μπάιντεν κατηγορήθηκε ήδη έντονα για τη στάση που κράτησε σχετικά με τον αγωγό Nord Stream 2 και τoν EastMed. «Οι ενέργειες της κυβέρνησης Μπάιντεν σε αυτό το θέμα είναι ιδιαίτερα απαράδεκτες και υποκριτικές υπό το πρίσμα της σιωπηρής έγκρισης του ρωσικού αγωγού Nord Stream, που μόνο θα εμβαθύνει την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από έναν ασταθή αντίπαλο», δήλωνε προφητικά το προηγούμενο διάστημα ο Ελληνοαμερικανός γερουσιαστής των ΗΠΑ Γκας Μπιλιράκης. «Η κυβέρνηση πρέπει να συνειδητοποιήσει τις σημαντικές οικονομικές, περιβαλλοντικές και εθνικής ασφάλειας επιπτώσεις που διακυβεύονται σε αυτό το θέμα και να επανεξετάσει την απόφασή της να αποσύρει την υποστήριξη γι’ αυτό το κρίσιμο έργο».

Η απειλή Μεντβέντεφ

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι κινήσεις που στοχεύουν το έργο του αγωγού θα μπορούσαν να καταλήξουν να επηρεάσουν περισσότερο τη Γερμανία παρά τη Ρωσία. Πάνω από το 38% του φυσικού αερίου που χρησιμοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση πέρυσι εισήχθη από τη Ρωσία, σύμφωνα με τη Eurostat, ενώ τα κυβερνητικά στοιχεία αναφέρουν ότι αντιπροσώπευε σχεδόν το 27% της ενέργειας που καταναλώθηκε στη Γερμανία. Ο αριθμός αναμενόταν να αυξηθεί μέχρι το επόμενο έτος, καθώς η χώρα κλείνει πυρηνικούς σταθμούς και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν άνθρακα.

Ο πρώην Πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ έγραψε προκλητικά στο Twitter το απόγευμα της Τρίτης ότι οι τιμές του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου θα εκτοξευθούν μετά την απόφαση της Γερμανίας, αν και εκπρόσωπος της Κομισιόν είπε ότι οι προμήθειες της ΕΕ ήταν ασφαλείς και οι χώροι αποθήκευσης ήταν γεμάτοι κατά 30%. «Καλώς ήρθατε στον γενναίο νέο κόσμο, όπου οι Ευρωπαίοι θα πληρώσουν πολύ σύντομα 2.000 ευρώ για 1.000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου!», έγραψε.

Η Ευρώπη είναι ευάλωτη μετά από χρόνια περιορισμένης προόδου στην ολοκλήρωση μιας διαδρομής προσιτού φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την περιοχή.

H ευκαιρία για αντεπίθεση EastMed

Οι ΗΠΑ προσέγγισαν το Κατάρ, την Ιαπωνία και άλλες χώρες για να επαναδρομολογήσουν τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη εάν η σύγκρουση κλιμακωθεί, αλλά η Ντόχα είπε την Τρίτη ότι ούτε αυτή αλλά ούτε κάποια άλλη χώρα έχει την ικανότητα να αντικαταστήσει τις ρωσικές προμήθειες.

Ποιων είναι οι πραγματικές ευθύνες για την κρίση φυσικού αερίου στην ΕΕ; Θα συνεχίσει η Ευρώπη να βασίζεται μονομερώς ενεργειακά στη Ρωσία ή τις ΗΠΑ για τη δική της ενεργειακή επάρκεια; Τις τελευταίες ημέρες έχουν πυκνώσει οι αναφορές και τα ξένα δημοσιεύματα για αναβίωση του οράματος του EastMed.

Σε αυτό το πλαίσιο ο διευθυντής του ινστιτούτου Mondogreco, Francesco De Palo, σε συνέντευξή του αυτήν την εβδομάδα μίλησε σχετικά στο Radio InBlu και τόνισε εκ νέου τη σημασία του αγωγού Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας.

Σύμφωνα με τον De Palo, η ΕΕ έχει επιδείξει απουσία προνοητικότητας στο ενεργειακό της χαρτοφυλάκιο, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ τη στρατιωτική κρίση στην Ουκρανία: «Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί σταμάτησε ο στρατηγικός αγωγός φυσικού αερίου, ο EastMed, ο οποίος θα μπορούσε να οδηγήσει το άφθονο φυσικό αέριο από τα ανοικτά των ακτών της Αιγύπτου και του Ισραήλ στην Ιταλία, περνώντας από Κύπρο και Ελλάδα. Αυτό θα ήταν μια επιπλέον ευκαιρία για ενεργειακή διαφοροποίηση για τη νότια πλευρά της ΕΕ και θα εξασφάλιζε τις επιχειρήσεις και τις οικογένειες να μην υποφέρουν απ’ όλες τις συνέπειες του ακριβού αερίου, σε μια ήδη πολύ περίπλοκη στιγμή, όπου οι υψηλοί λογαριασμοί ακρωτηριάζουν τον κόσμο της παραγωγής, θέτοντας χιλιάδες θέσεις εργασίας σε κίνδυνο».

Συνοψίζοντας, Ελλάδα και Κύπρος από κοινού με Ισραήλ θα πρέπει να επιχειρήσουν να αντιστρέψουν την απόφαση των ΗΠΑ στο EastMed. Η προσπάθεια ακύρωσής του ήταν λανθασμένη. Η κατασκευή θα είναι ένα win-win για Ισραήλ-Κύπρο-Ελλάδα και για τους Ευρωπαίους εταίρους μας, οι οποίοι χρειάζονται φυσικό αέριο από μια φιλική πηγή τώρα και στο άμεσο μέλλον. Η Τουρκία διεκδικεί και αυτή να βγει κερδισμένη από την ουκρανική κρίση ως χώρα μεσολαβητής και επιτήδειος ουδέτερος. Ήδη κουνάει το δάχτυλο στη Δύση για αφέλεια και αναποφασιστικότητα. Το ενεργειακό παιχνίδι αναμένεται να ενταθεί ακόμη περισσότερο το επόμενο διάστημα και ήδη την επόμενη βδομάδα αναμένονται εξελίξεις, που θα δείξουν την κατεύθυνση των πραγμάτων τα επόμενα χρόνια.