Οι αλλαγές στο φορολογικό πλαίσιο

Τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα από το 2013 και μετά, υπήρξαν αρκετές αλλαγές στις νομοθεσίες που αφορούν την επιβολή φορολογίας είτε σε εισοδήματα είτε σε κέρδη από μεμονωμένες συναλλαγές.

Την ίδια στιγμή υιοθετήθηκαν τα διεθνή πρότυπα που αφορούν την ανταλλαγή πληροφοριών για χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς, καθώς και επί εταιρικών σχημάτων που ενδεχομένως να έχουν δημιουργηθεί με κύριο στόχο τη μείωση του φορολογικού βάρους.

Σημαντικό μέρος των αλλαγών αφορούν την αγορά ακινήτων, με τη συζήτηση να επικεντρώνεται την τελευταία περίοδο στο νομοσχέδιο που κατέθεσε η Κυβέρνηση στη Βουλή, που προωθεί την αλλαγή των κριτηρίων για επιλογή των περιπτώσεων για τις οποίες επιτρέπεται η επιβολή μειωμένου συντελεστή Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) επί της πρώτης κατοικίας.

Υπενθυμίζεται ότι η τελευταία ολιστική φορολογική μεταρρύθμιση έγινε το 2003, ενώ τα επόμενα χρόνια υπήρξαν άλλες μίνι μεταρρυθμίσεις είτε λόγω μνημονίου ή νέων Ευρωπαϊκών Οδηγιών είτε λόγω πρωτοβουλιών για παραχώρηση φορολογικών κινήτρων.

Μετά την εξαγγελία του Υπουργού Οικονομικών κατά τη διάρκεια της συζήτησης στη Βουλή των προϋπολογισμών για το 2022, αναμένεται να δούμε σύντομα τα νομοσχέδια που αφορούν τη φορολογική μεταρρύθμιση και την υιοθέτηση των πράσινων φορολογιών και των κινήτρων για προσέλκυση εταιριών και υψηλόβαθμου προσωπικού που ανακοινώθηκαν τον περασμένο Οκτώβριο, την ενίσχυση των διαδικασιών που αφορούν το Τμήμα Φορολογίας και ενδεχομένως αλλαγές στον τρόπο που φορολογούνται τα εταιρικά κέρδη και στο νόμο περί έκτακτης εισφοράς.

Υπενθυμίζεται ότι μέσα από το μνημόνιο αυξήθηκε ο συντελεστής εταιρικού φόρου από το 10% σε 12,5%, κάτι που πρέπει να ομολογήσουμε απορροφήθηκε ομαλά από την αγορά και τους επενδυτές, όπως και ο βασικός συντελεστής ΦΠΑ από το 15% στο 19%.

Όσον αφορά τον συντελεστή του εταιρικού φόρου γίνονται σκέψεις για αύξησή του στο 15% για εναρμόνιση με την απόφαση των ηγετών των ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου, αλλά με καθολική εφαρμογή, σε σχέση με την απόφαση που αφορά εταιρείες με πολύ υψηλό κύκλο εργασιών που δραστηριοποιούνται σε πέραν από μια χώρες.

Σημειώνεται ότι διαφαίνεται πως κάποιες περιοχές στις Ηνωμένες Πολιτείες (οι ΗΠΑ είναι χωρισμένες σε αυτοδιοικούμενες πολιτείες που έχουν δυνατότητες εφαρμογής δικών τους φορολογικών διαδικασιών και νομοθεσιών), δεν θα υιοθετήσουν τον ελάχιστο φορολογικό συντελεστή του 15%, κάτι που ήδη προκαλεί τις αντιδράσεις χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ως εκ τούτου, το Υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου θα πρέπει να περιμένει πριν από την κατάθεση οποιουδήποτε νομοσχεδίου που αφορά την αύξηση του εταιρικού φόρου, ώστε να διασφαλιστεί ο δίκαιος ανταγωνισμός με άλλα χρηματοοικονομικά κέντρα της Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία, που αντιδρά στις πληροφορίες που έρχονται από τις ΗΠΑ.

Σημαντικά πλεονεκτήματα

Η Κύπρος διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως χαμηλό διοικητικό κόστος και φοροαπαλλαγές, κάτι που διατήρησε τους ξένους επενδυτές στην Κύπρο, παρά την αλλαγή του συντελεστή εταιρικού φόρου.

Σημαντικές αλλαγές κατεγράφησαν στις φορολογίες και τα τέλη που αφορούν την κτηματαγορά. Το 2012 νομοθετείται μια σημαντική αύξηση στους συντελεστές Φόρου Ακίνητης Ιδιοκτησίας (ΦΑΙ), κάτι το οποίο μειώνεται το 2014, ενώ το 2017 η συγκεκριμένη φορολογία καταργείται εντελώς.

Σε σχέση με το ΦΑΙ, διατυπώνονται ορισμένες κριτικές απόψεις που τονίζουν ότι ο φόρος έπρεπε να διατηρηθεί μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτές για παράδειγμα που αφορούν μεγάλες περιουσίες που παραμένουν αδρανείς και επηρεάζουν την ανάπτυξη ή αυτές που απέκτησαν αξία λόγω αλλαγής στις πολεοδομικές ζώνες.

Παρόμοια φορολογία επιβλήθηκε και στην Ελλάδα τη περίοδο του μνημονίου, ο γνωστός ΕΝΦΙΑ, και μόλις την προηγούμενη βδομάδα ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη μείωσή του κατά 13% (φυσικά το μέγεθος του οφέλους από τη μείωση θα είναι συνδυασμός με την αλλαγή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων). Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα δεν επιβάλλεται ΦΠΑ για την αγορά ακινήτων μέχρι το 2024 (μόνο τέλος μεταβίβασης 3%), ενώ μεγάλο ποσοστό των εξόδων επισκευής ακινήτων αφαιρείται άμεσα για φορολογικούς σκοπούς.

Η συμφωνία προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση της επιτρέπει ρητώς σε εθνικό επίπεδο να καθορίζει τις νομοθεσίες που αφορούν στις έμμεσες φορολογίες επί των ακινήτων, κάτι που δεν επιτρέπεται στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Στην Κύπρο υιοθετήθηκε το μέτρο για μη καταβολή μεταβιβαστικών σε περιπτώσεις που η αγοραπωλησία υπόκειται σε ΦΠΑ, ενώ στις άλλες περιπτώσεις τα μεταβιβαστικά τέλη που καταβάλλονται θα είναι μειωμένα κατά 50%. Επιπλέον, μειωμένος συντελεστής 5% ΦΠΑ παραχωρείται και σε ξένους υπηκόους που αποκτούν μόνιμη κατοικία στην Κύπρο. Για κατοικίες ή διαμερίσματα εμβαδού 200τ.μ. ολόκληρο το αντίτιμο υπόκειται σε 5% ΦΠΑ, ενώ στην περίπτωση που είναι μεγαλύτερο των 200τ.μ., μόνο η διαφορά φορολογείται με 19%.

Μετά από εκθέσεις και συζητήσεις που έγιναν, ειδικότερα όσον αφορά το ΚΕΠ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με διαβήματά της προς την Κυπριακή Δημοκρατία τόνισε ότι το πεδίο εφαρμογής του συγκεκριμένου άρθρου του νόμου θα πρέπει να περιοριστεί, αναδεικνύοντας τον κοινωνικό ρόλο του μέτρου. Ως εκ τούτου το νέο νομοσχέδιο αφορά επιβολή κανονικού συντελεστή ΦΠΑ εάν το εμβαδό του ακινήτου είναι πέραν των 200τ.μ., ενώ σε περίπτωση που είναι κάτω από 200τ.μ. ο μειωμένος συντελεστής θα αφορά το ποσό του αντιτίμου που αναλογεί στα πρώτα 140τ.μ.

Μια σημαντική αλλαγή που είδαμε τα τελευταία χρόνια, εναρμονιστική των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι η επιβολή ΦΠΑ στις αγοραπωλησίες γης και οικοπέδων για εμπορικούς σκοπούς.

Σημαντικές ήταν και οι αλλαγές όσον αφορά τις διαδικασίες στο Τμήμα Φορολογίας και την επιβολή φορολογιών. Τα τμήματα ΦΠΑ και Φόρου Εισοδήματος ενοποιήθηκαν, όπως άλλωστε θα έπρεπε να έχει γίνει εδώ και χρόνια, προωθείται η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ενώ από φέτος γίνεται υποχρεωτική η κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων με ηλεκτρονικά μέσα.

Στα μέτρα που υιοθετήθηκαν είναι η δυνατότητα του Τμήματος Φορολογίας να εκχωρεί βάρη σε ακίνητα για ανείσπρακτους φόρους και να δεσμεύει καταθέσεις φορολογουμένων. Υπενθυμίζεται επιπλέον η υιοθέτηση νομοθεσίας για αποπληρωμή οφειλών προς το Τμήμα Φορολογίας με δόσεις. Υπήρξαν και άλλες μικρότερες τροποποιήσεις, όπως η φορολόγηση των κερδών από τα τυχερά παιχνίδια.

Η Κύπρος κατάφερε να διατηρήσει τα φορολογικά της πλεονεκτήματα, με το είδος των ξένων επιχειρήσεων και επενδυτών που ελκύει να έχει διαφοροποιηθεί από παλιότερα χρόνια και αρκετούς ομίλους να δημιουργούν βάση στη χώρα (substance).

Για παράδειγμα, η μη φορολόγηση των κερδών από τις πωλήσεις χρηματοοικονομικών μέσων και η εξαίρεση των μερισμάτων εισπρακτέων από τη φορολόγηση αποτελούν παράγοντες που διατηρούν την Κύπρο ως ένα ισχυρό χρηματοοικονομικό κέντρο. Σημειώνεται ότι η παραχώρηση φορολογικών κινήτρων ενισχύει το ενδιαφέρον από επενδυτές αλλά και οργανισμούς, που ενδεχομένους να εξετάζουν μετακίνηση στο σύνολο ή μερικώς της έδρας τους.