Δημόσιο χρέος: Διαχειρίσιμο μεν, αλλά θέλει προσοχή

Το δημόσιο χρέος της Κυπριακής Δημοκρατίας καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας ανεβοκατέβαινε γύρω από το αποκαλούμενο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕΠ, κάτι που τα προηγούμενα χρόνια θα έκρουε τον κώδωνα κινδύνου. Ωστόσο, σύμφωνα και με την Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, που λαμβάνει υπόψη μελέτη του πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου, Σταύρου Ζένιου, οι συνθήκες κρίνουν ως θετική την πορεία του δημοσίου χρέους. Γιατί εφιστάται η προσοχή, ωστόσο, στο 2028 και την κρισιμότητα της διαχείρισης των πολλαπλών αποπληρωμών χρέους από Ελεγκτική Υπηρεσία και Σταύρο Ζένιο;

Πού βρίσκεται σήμερα το κυπριακό δημόσιο χρέος

Τα επίσημα στοιχεία για το πώς «έκλεισε» το 2021 σχετικά με το δημόσιο χρέος και το ΑΕΠ δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί, ωστόσο οι εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών στα τέλη του Δεκέμβρη έκαναν λόγο για περίπου 107% δημοσίου χρέους ως προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα της Κύπρου, κάτι που αντιστοιχούσε σε περίπου 24,4 δισεκατομμύρια ευρώ χρέους. Ωστόσο, μετά τη νέα έξοδο της Κύπρου στις αγορές στα μέσα Ιανουαρίου και την άντληση επιπλέον ενός δισεκατομμυρίου ευρώ μέσω της έκδοσης νέου 10ετούς ομολόγου, παρατηρείται προσωρινή αύξηση.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, σήμερα το σύνολο του δημοσίου χρέους της Κυπριακής Δημοκρατίας ανέρχεται στα 25,4 δισεκατομμύρια ευρώ, κάτι που αντιστοιχεί στο 110% ως προς το ΑΕΠ, αν λάβουμε υπόψη ότι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ανήλθε περίπου στα 23 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2021. Αναφέρουμε ότι πρόκειται για προσωρινή αύξηση λόγω της επικείμενης αποπληρωμής 7ετούς ομολόγου ύψους 1 δισεκατομμυρίου στις 6 Μαΐου φέτος. Ως εκ τούτου μετά τις 7 του Μάη το δημόσιο χρέος θα επανέλθει περίπου στο 106%, ενώ μέχρι τα τέλη του 2022 και αν επαληθευτούν οι προβλέψεις για ρυθμούς ανάπτυξης γύρω στο 3,5% (περίπου στα 23,850 δισεκατομμύρια ΑΕΠ), το δημόσιο χρέος θα κυμανθεί λίγο πιο πάνω από το 100% του ΑΕΠ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Υπουργός Οικονομικών κατά την ομιλία του ενώπιον της Βουλής κατά τέλη της προηγούμενης χρονιάς ανέφερε ότι, «παρά την αύξηση του δημόσιου χρέους κατά το έτος 2020 και παρά το έλλειμμα στο δημοσιονομικό ισοζύγιο για το 2021, ο θετικός ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας, η βελτίωση της επιδημιολογικής κατάστασης και η απορρόφηση κονδυλίων μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας οδήγησαν σε αναθεώρηση του πλάνου χρηματοδότησης της Κυβέρνησης, με αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος να τεθεί σε σταθερή πτωτική πορεία από το 2021 και εντεύθεν».

Η Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας εκφράζει μία δόση ανησυχίας

Αρχές της βδομάδας που πέρασε η Ελεγκτική Υπηρεσία εξέδωσε Έκθεση για τον Έλεγχο του Γραφείου Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, με την οποία αναφέρει ότι «το δημόσιο χρέος της Κύπρου μπορεί να είναι βιώσιμο λόγω των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων στην Ευρωζώνη, ωστόσο το υψηλό του επίπεδο εξακολουθεί να αποτελεί λόγο ανησυχίας, καθώς η πορεία του μπορεί να εκτροχιαστεί από πιθανούς κλυδωνισμούς».
Παράλληλα, η Ελεγκτική Υπηρεσία εντοπίζει «πιθανό σημείο αυξημένου κινδύνου γύρω στο 2028, όταν πολύ υψηλά ποσά του χρέους καθίστανται πληρωτέα (λήξεις €2,73 δις, τα οποία θα αναχρηματοδοτηθούν.
Η πρόκληση αυτή, σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, τονίζει την ανάγκη όπως «η Μεσοπρόθεσμη Στρατηγική Διαχείρισης Δημοσίου συνεχίσει να εστιάζει στο μέλλον και το Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους να ενισχύσει τις δυνατότητές του να εντοπίζει σημεία αυξημένου κινδύνου και να βελτιστοποιεί τις στρατηγικές χρηματοδότησης».

Όλα καλά αλλά να δοθεί προσοχή στο 2028

Ο Καθηγητής της Διοικητικής Επιστήμης και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Σταύρος Ζένιος, του οποίου η έκθεση για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους συμπεριλαμβάνεται στον Έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, εξηγεί στη «Σημερινή» γιατί γίνονται προειδοποιήσεις για το 2028. Ανέφερε ότι «το να έχει ένα κράτος να αναχρηματοδοτήσει ένα μεγάλο ποσό χρέους σε μια συγκεκριμένη χρονιά σημαίνει αυξημένους κινδύνους και πιέσεις για τα δημόσια οικονομικά». Αυτή είναι και μία από τις παραμέτρους που παρακολουθεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ως ένδειξη υψηλού κινδύνου για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Γενικότερα για το κυπριακό δημόσιο χρέος δεν διαφαίνονται σημαντικοί κίνδυνοι αν ληφθούν υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες, ωστόσο, εκείνη η χρονιά -το 2028- χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Γι’ αυτό και έγινε η προειδοποίηση προς το Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα για να διαχειριστεί σωστά το συγκεκριμένο χρονικό σημείο. Υπάρχουν αρκετά εργαλεία για να τύχει διαχείρισης το εν λόγω ζήτημα, ιδίως αν είναι μεμονωμένο, κάτι που φαίνεται να είναι, όπως είναι οι προπληρωμές κάποιου μέρους ή οι προληπτικές συσσωρεύσεις ρευστότητας, σημειώνει ο κ. Ζένιος.

Ελλοχεύει ο κίνδυνος το χρέος να πάρει ανοδική πορεία από τις αυξήσεις επιτοκίων

Οι επικείμενες αυξήσεις των επιτοκίων από την Federal Reserve και ενδεχομένως από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να επηρεάσουν την παγκόσμια αγορά κρατικών ομολόγων, άρα αναμφισβήτητα και την πορεία του χρέους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σημειώνεται ότι το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ θα προχωρήσει σε 4 σταδιακές αυξήσεις επιτοκίων εντός του 2022 ως «αντίδοτο» για τον αυξανόμενο πληθωρισμό, ενώ η ΕΚΤ, διά στόματος της επικεφαλής της, Κριστίν Λαγκάρντ, φαίνεται ότι τηρεί μια πιο συντηρητική στάση με μικρότερες αυξήσεις επιτοκίων.

Ο κ. Ζένιος αναφέρει στη «Σημερινή» ότι οι ενδεχόμενες αυξήσεις των επιτοκίων κρύβουν κινδύνους για την πορεία του κυπριακού δημοσίου χρέους. Εξηγώντας, αναφέρει ότι η Κύπρος δεν θα δυσκολεύεται να δανειστεί, αλλά σε περίπτωση κάποιου εξωγενούς σοκ στην οικονομία που θα επιφέρει επιβράδυνση ή μείωση του ΑΕΠ και παράλληλα νέο ακριβότερο δανεισμό, θα οδηγήσει σε αύξηση του δημοσίου χρέους. Για παράδειγμα, μια νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού πιθανόν να οδηγήσει σε συρρίκνωση της οικονομίας και αν αυτό συνδυαστεί με νέους ακριβότερους δανεισμούς, το κυπριακό δημόσιο χρέος θα αυξηθεί επικίνδυνα.

Ανετράπη το όριο του 120% που ίσχυε μέχρι σήμερα

Ερωτηθείς για το όριο του 120% δημοσίου χρέους, που για χρόνια στην οικονομική βιβλιογραφία εθεωρείτο κόκκινη γραμμή για τα κράτη, ο κ. Ζένιος αναφέρει ότι υψηλά επίπεδα χρέους δημιουργούν ευθραυστότητα στην οικονομία και εξωτερικά σοκ μπορούν να οδηγήσουν σε επίπεδα μη βιωσιμότητας και το κυπριακό χρέος είναι ήδη αρκετά υψηλό. Ο αριθμός 120%, που αναφερόταν για πολλά χρόνια, ήταν ένα ορόσημο το οποίο καθορίστηκε κάτω από διαφορετικές συνθήκες και δη των υψηλών επιτοκίων και οικονομικών κρίσεων σε πολλαπλά μέτωπα. Πλέον, φαίνεται ότι χώρες με υψηλότερα επίπεδα χρέους του 120% μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, «κυρίως οι χώρες της Νότιας Ευρώπης». Υπάρχει ωστόσο πάντα ο κίνδυνος μια νέα κρίση να ανατρέψει αυτό το γεγονός και γι’ αυτό πρέπει να γίνεται προσεχτικά ο σχεδιασμός. Αυτό ήταν και το μήνυμα που δόθηκε στην Έκθεση προς το Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους - «οι προοπτικές του κυπριακού χρέους είναι σε καθοδική πορεία, αλλά δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός».